Bijlpik relikwie verloren slag

Bijlpik lag samen met knikkerdoos Anne Frank op tentoonstelling

Een bijlpik is een van de weinige voorwerpen die herinnert aan de slag op de Greb van begin mei 1940.

door Arnold Winkel

RHENEN - Met een wijds armgebaar geeft Hans Brons van Stichting De Greb de contouren aan van de commandopost van majoor Jacometti. Vandaag precies 74 jaar geleden bevond de bevelhebber van het tweede bataljon van 8RI, die twee dagen later zou sneuvelen, zich op deze plaats in de bossen op de Grebbeberg bij Rhenen. De Tweede Wereldoorlog had deze tiende mei ook Nederland bereikt. Het Nederlandse leger vocht een kansloze strijd uit op de flanken van de Greb tegen de goed getrainde Duitse troepen. 74 jaar na dato is er niet veel meer te zien dan een lichte kuil in het landschap. Een terreinvoertuig heeft er bovendien diepe sporen doorheen getrokken. Op 10 mei 1940 voerde Jacometti vanuit een ingegraven goederenwagon het commando over zijn manschappen.

Klik hier voor een uitvergroting
De vergeten bijlpik. (2013)
Ongeveer tweeënhalf jaar geleden liep Brons ook rond op deze plek. Toen was hij in het gezelschap van medewerkers van het archeologisch adviesbureau RAAP. "Het was destijds de bedoeling om meer duidelijkheid te krijgen over deze commandopost", vertelt de Wageninger. "Die mensen hadden speciale meetapparatuur, waarmee ze de elektrische weerstand meten in de grond. Als je ooit ergens een kuil hebt gegraven en weer dicht gooit, is dat tientallen jaren later nog te zien aan de elektrische weerstand. Die is anders dan in de omringende grond. Op die manier konden we de contouren van de commandopost goed vaststellen."

Eerder in 2011 hadden leden van De Greb met oud-strijder Ben Brus de plek gelokaliseerd, waar de post ongeveer moest zijn. "Brus, nu 96 jaar, is ongeveer de laatste nog levende deelnemer aan de Slag om de Grebbeberg die zijn verhaal nog duidelijk kan vertellen. Gelukkig hebben we zijn herinneringen onlangs in een gefilmd interview vast kunnen leggen, maar dat terzijde. Toen in 2011, leidde hij ons met zijn goede geheugen en wat oude foto's die hij kort na de Slag had gemaakt naar de juiste plek." Later bevestigde een infraroodfoto van een F16 dat het de goede plek moest zijn. "Daarop kon je nog dieper in de grond kijken en waren zelfs porceleinen potten te zien die gebruikt werden voor de verbindingen. Die zitten overigens nog verborgen onder de grond en dat blijven ze voorlopig ook nog." Toen de archeologen klaar waren met het scannen van de 'kuil van Jacometti' en twee loopgraven die vanuit de commandopost het bos inliepen, ging Brons nog even alleen verder met de metaaldetector. "Ik was er toch en ik vond dat we moesten profiteren van de mogelijkheden. Dus vroeg ik om de metaaldetector en begon te speuren." Brons had geluk. Vrijwel onmiddellijk begon de detector te piepen, het signaal om onder de grond te kijken. "Daar vond ik toen een bijlpik. Dat werktuig had iedere genist in die tijd."

Klik hier voor een uitvergroting
Detailopname van de bijlpik. (2013)
Ondanks verder zoeken, bleven de vondsten beperkt tot de bijlpik en een paar granaatscherven. "Laatst bij de reconstructie van de Grebbeweg is nog wel onder meer een tandenborstel gevonden, maar in zijn algemeenheid is er maar heel weinig voorwerpen van de strijd op de Grebbeberg overgebleven." Dat probleem ondervond ook het Nationaal Comité 4 en 5 mei bij het samenstellen van de tentoonstelling 'De Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen', die tot 5 mei was te zien in de Kunsthal in Rotterdam. "De organisatoren vroegen ons of we wat hadden van de Slag om de Grebbeberg. Het enige tastbare dat we konden bedenken was die bijlpik. Die is toen opgehaald uit het depot in Utrecht, waar hij sinds de vondst was opgeslagen. En nu ligt hij er trouwens weer."

De bijlpik, een kruising van een bijl en een pikhouweel, was niet direct de grootste blikvanger op de expositie. "Dat was de knikkerdoos van Anne Frank. Maar samen met een geplette naaimachine uit het gebombardeerde Rotterdam was die bijlpik het enige voorwerp uit de meidagen van 1940." Veel is er niet bekend over de bijlpik. "We weten waarvoor de genie ze gebruikte. Je kon er mee hakken en graven. Maar van wie hij is geweest en wat ze er precies mee hebben gedaan op de Grebbeberg, dat is onbekend. En ik vrees dat we daar ook nooit achter zullen komen. We hebben ontzettend veel geluk gehad dat we dit ding zo bij toeval hebben gevonden." Of er ooit vervolgonderzoek komt, is nog onduidelijk. "Dat kost allemaal geld hè."

Bron: de Gelderlander - Vallei - van zaterdag 10 mei 2014

Download brondocument in PDF-formaat Brondocument
(PDF, 1.65 MB)

2012 »

« 2014