Grebbeberg » Verhalen en artikelen » Persoonlijke verhalen » 8e Regiment Infanterie

De oorlogsdagen in 1940

Op 10 april 1940 was onze trouwdag vastgesteld. Alle familie naar Arnhem en toen GROOT ALARM! Verlof ingetrokken en trouwpartij afgelast.... Dankzij m'n zakenverlof en de medewerking van de bataljonscommandant, de majoor Voigt, kreeg ik gelegenheid alsnog op de 12e te trouwen.

*************************

9 mei	18.30 uur	Alie in Wageningen op mijn inkwartieringsadres.
	23.45 uur	Op naar de stelling. Het "beste pak" aan.
10 mei	5.00 uur	Duitse vliegtuigen boven ons. Gaan naar de stellingen in de Nude-bataljonscommandopost.
	11.40 uur	Bommen bij Wageningen. Evacuatie van het vee.
11 mei	3.00 uur	Bij het camoufleren van de commandopost aanval van Duitse "MG". Ik sta boven op de stelling die met kippengaas is afgedekt. Kruip achter een boom van tien centimeter dikte. Het eerste vuurcontact.
	3.30 uur	Ik heb de indruk dat de aanval gaat beginnen.
	4.00 uur	De aanval op de voorpostenstrook van de IVe Divisie op 11 mei 1940 - Schets/kaart nr. C.3 (1955) » meer Met een groep verbindingsmensen onder de korporaal Breukelman naar de linkerflank gestuurd. Komen bij stelling van Kapitein Zwarts. Jaap Elbertsen moet verder naar stelling van het 19e met Achterberg. Breukelman en ik blijven in stelling Kapitein Zwarts. Zitten tussen en onder het vuur van beide partijen. Loslopende paarden worden geraakt. De kapotgeschoten draden van de hoogspanning gieren door de lucht. De eerste gewonden melden zich. Kapitein Zwarts ziek. Achter ons bij Proefstation zit een afdeling zware mitrailleurs. De stelling waarmee wij verbinding moeten houden bestaat nog uit geel zand. Hierdoor kunnen we de lichtseinen van de verbindingslamp niet waarnemen.
	9.00 uur	De strijd wordt feller. Overal ontploffingen en mitrailleurvuur. Tussen al dit geweld komt Jaap Elbertsen als ordonnans en later Achterberg lopende naar onze stelling op weg naar bataljonspost.
	11.00 uur	Worden van rechts uit beschoten. Omdat de verdediging in de voorste stellingen niet meer functioneerden en waren gevallen en de Duitsers dichterbij kwamen, kregen korporaal Breukelman en ik de opdracht om buitenom naar voren te gaan en dit "vuur" tot zwijgen te brengen. Met karabijn en lange bajonet op, op de buik uit stelling. Amper de karabijn buiten struiken kregen we de volle laag....
	11.15 uur	De struikblaadjes dwarrelden over ons heen en ik kreeg de indruk, dat ze bloemen over mijn graf strooiden.
	11.45 uur	Na veel moeite terug in de stelling. Inmiddels de vijand vlakbij. De jongens werden van de schietposities op de stelling weggeschoten en er werd met handgranaten gegooid.
	12.00 uur	De eerste luitenant (naam niet meer bekend) gaf mij bevel een handdoek op te steken. Ik bond die aan mijn bajonet en stak die met karabijn omhoog. Direct klonk: "Heraus!" We moesten onbeschut uit de stelling. Verschillende jongens werden door eigen vuur geraakt. Vlak voor mij een door de kin. Hierna onbeschut door kanon- en mitrailleurvuur richting Wageningen. Op de laatste (dus in feite de eerste meest Oostelijke) stelling werden we gedwongen hier bovenop te gaan staan. Dus in eigen vuur. De huizen aan de rand van Wageningen stonden in brand. Ook een grote drukkerij. Daarna in groep door brandend Wageningen richting Wageningseberg, waar de krijgsgevangenen verzameld worden rechts van de weg in de tuinen van de universiteit. Al heel snel bleek, dat er veel slachtoffers waren gevallen. De meesten zijn ontdaan van de allerbenodigste kleding. Koks op klompen en in bedrijfskleding. Wij zonder overjas en het was koud.
	15.30 uur	Papa Jansen, Gerrit is krijgsgevangene, ze hebben het ons verteld. Hij is gisterenavond om 10 uur door Arnhem gekomen. Mama is met Moeder en mij meegegaan naar huis - Alie. (mei 1940) Op mars naar Arnhem. In colonne onder bewaking. Krijg hier kans om een kaartje te schrijven en op straat te gooien bij het station. Ik leef nog. Nogmaals een kaartje geschreven. Nu met adressen van jongens erbij. H. Pik, Rosendaalsestraat 207. H. van Beek, filiaal Simon de Wit, Hommelseweg. Breukelman, St. Antonielaan 129. Achterberg, Rosendaalsestraat 508. Koster, Jacob Cremerstraat 62 (?). Bötzel, p/a van Oost, Turfstraat (?). J. Elbertsen, Rosendaalsestraat 360. Bruins (?), Troelstrastraat 22, Doetinchem (?). T. Krieger. Laagland, Klarendalseweg 405. WIJ LEVEN NOG!!!!
		Op de terugtocht zijn veel jongens in eigen vuur gevallen. Ik hoop dat je dit kaartje krijgt. Ik gooi het nu op straat. Worden nu goed door Duitsers behandeld. Alleen met het eten lukt het niet. Hierna gelopen naar het Looveer. Overnacht in een schuur. Konden van de boer melk "kopen"!!!!
12 mei	11.30 uur	De krijgsgevangenen worden naar het fort Westervoort gebracht. Gelukkig: mijn vader kwam met eten en haalde soldatenkleren uit de verlaten stellingen. Krijg een overjas. Dan gaat hij Alie halen. Hoera! Ook Mama en Alie's moeder komen nog. Ik krijg allerlei benodigdheden. 's Avonds alle krijgsgevangenen naar de Coehoornkazerne.
13 mei		Veel Arnhemmers en anderen bij de hekken van het exercitieterrein.
	12.00 uur	We marcheren onder Duits toezicht naar Zevenaar. Door de Arnhemse bevolking werd ons van alles toegeworpen. Mijn vader zorgt voor officierspetten van luitenants Schaap en Kranenburg. Ik draag in een jute zak alles mee wat ik heb kunnen krijgen. Ook sigaretten, die ik zelf niet rook, maar die als ruil- of handelsobject veel waarde kunnen krijgen. Erg blij de familie weer allemaal gezien te hebben. Wat zal het nu worden? In Zevenaar worden we in goederenwagons "geperst". Niet iedereen kan zitten. Gelukkig een lege bus, die als "po" dienst kan doen. De inhoud, die steeds aangevuld wordt, uit het enige aanwezige kleine met puntdraad dichtgespijkerde raampje geledigd.
	20.00 uur	Na acht uren stoppen we in Soest (Westphalen). Worden gelegerd in een in aanbouw zijnde kazerne. Er wordt om kappers gevraagd. Ik meld mij. Het wordt kolen stuwen in diepe kelders. Zo: dat was mijn eerste les.
14 mei		Omdat de meeste jongens uit Arnhem eten hadden meegekregen werd het verstrekte voedsel door menigeen weggegooid of "verknoeid". Dit irriteerde de Duitsers zeer. Resultaat: voorlopig geen voeding. Als krijgsgevangenen verder normaal behandeld.
19 mei	9.00 uur	Moeten weer terug naar goederenwagons. Zitten nu wat ruimer, maar alles blijft goed afgesloten. Krijgen te horen dat we naar Neu-Brandenburg zullen worden vervoerd.
20 mei	9.00 uur	NEU-BRANDENBURG STALAG II We zitten in een geweldig groot kamp, waarin ook Polen en Fransen zitten. Temperatuur vrij koud. Vannacht de voeten in de mouwen van de uniformjas gestopt en de overjas van boven. Eten: met vijf man een brood delen en een bak vissoep. De kunst is bij de Polen, die in de keuken werken, voor een sigaret nog een bak soep te bemachtigen zonder dat de Duitse bewakers het merken.
21 mei		Uit een steen hak ik een asbakje (Staat nog in onze kamer). Sokken gewassen en er bij blijven zitten tot ze droog zijn.
23 mei		Er komen veel Franse krijgsgevangenen bij. Er gaan allerlei geruchten. O.a. dat we hier gauw weg zullen gaan. Spreken af samen een schaakspel te snijden. Ik denk veel aan thuis. M.i. gaan we nog lang niet weg. Zullen wel blijven.
	20.00 uur	Naar bed. Denk veel aan Alie.
24 mei		Foto van Alie (1940) Dag zoals andere. Goed op je spullen passen. Krijgen nu Pellkartoffeln. In de pet. Bedoeling: Nederlanders netjes in een rij met de pet in de hand om uit een grote kist piepers te ontvangen. Het wordt een troep; iedereen staat te dringen. Resultaat: de Duitsers laten de kist in de barak brengen en nu moeten de Nederlanders het verdelen zelf organiseren. W.c.'s bestaan uit een kuil met een stok erover. Er zijn nieuwe in aanbouw: met een trap naar boven en dan de beerput. Denk veel aan thuis. Hoe zou het daar zijn ?
25 mei		Er zijn Nederlanders, die hebben getekend om een aantal maanden bij Stettin te werken o.a. W.v.S. Geruchten.... geruchten....
26 mei		Zondag: weer goede geruchten. Hitler zou voor de radio hebben gesproken. Militairen uit o.a. Bocholt zouden reeds naar Holland zijn. Denk veel aan thuis.
27 mei		Onze groep kamerwacht. Weer dezelfde geruchten. Ik verkoop een oud horloge voor een stuk brood. Het eten wordt steeds belangrijker.
28 mei		Slecht weer vandaag.
	11.00 uur	Lig boven op de krib aan thuis te denken.
	20.00 uur	Naar bed. Snijden aan schaakspel. Ga slapen en neem het laatste stukje chocolade. Ik heb nog: een stukje koek, van ... en ... nog een paar pepermunten van tante Christine, wat spek en een beetje jam. Alie, wel te rusten.
29 mei		's Morgensvroeg gewerkt. 's Middags zoals altijd om voor 'n sigaret een portie soep bij de Polen in de keuken te bemachtigen. Weer gelukt, hoewel het steeds moeilijker wordt. Maar honger valt ook niet mee. Helaas: de sigaretten raken ook op. Zou thuis alles goed zijn? Alie, ik hoop weer gauw bij je te zijn. Er wordt gezegd, dat België zich ook heeft overgegeven. Dat maakt het voor onze toestand niet slechter. Voor het laatste doosje sigaretten een vierkleurenpotlood gekocht. Want we mogen een brief schrijven. Veel Fransen komen binnen. Brief gaat net weg. Optimistische stemming. Wel te rusten, wie weet of ik kan jou eerstdaags in de armen nemen.
30 mei		Er worden eigendommen teruggegeven. Brieven vanochtend ingenomen. Weer meer krijgsgevangenen aangekomen, waaronder Engelsen, Fransen en Belgische officieren. Zeep gekregen. Het regent. Heb zitten kaarten.
	20.00 uur	Denk veel aan thuis. Vanavond een toespraak over de versterkers gehad. "Als we bij de boeren willen werken, zullen we binnen twee a drie weken naar huis gaan." Buiten zullen we vrij zijn en gelijk met de Duitsers behandeld worden. Ook zullen we loon ontvangen.
1 juni		Er vertrekken jongens. Nogmaals ik geloof niet dat we snel naar huis gaan. Vandaag laatste spek opgegeten. Het naar-huis-gaan binnen twee weken is ook niet juist. We zullen maar afwachten. Ben benieuwd of mijn brief in Arnhem is aangekomen. Alie, ik denk veel aan jou. Ook aan alle anderen. De laatste boter, die ik nog bewaard heb, opgemaakt. En nu wel te rusten.
2 juni		Tweede Zondag hier. Het is vier uur. Wat duurt zo een Zondag lang. Ik heb de .... voor morgen al bijna op. Ik ben vanmorgen naar Barak (B) 28 N gegaan.
3 juni		Een jongen had een gewone schaar op de kop getikt. Met deze schaar heb ik er vijfentwintig geknipt. De dag is goed opgeschoten. Barak (B) 20 N gaan morgen weg. Ook negentig man van onze barak. Waarheen? Ik weet het niet zeker. Naar de boer misschien? Ik zal blij zijn weer thuis te zijn.
4 juni	6.00 uur	Mooi weer.
	14.00 uur	Vanmorgen nog geknipt. Lig nu in de zon op mijn wasgoed te passen dat hangt te drogen.
	16.00 uur	Bericht komt dat we morgen weggaan. Dus afwachten. Alie, ik ga nu slapen. Wel te rusten.
5 juni	7.00 uur	Mooi weer. Ik ga m'n asbakje afmaken. Weer niet weg!
	15.00 uur	We moeten aantreden. Barak 30 en 32 gaan weg. Horen nu dat we naar de boeren gaan, naar Parchim bij Schwerin. Vandaag een noodrantsoen opengemaakt en voor het eerst sinds drie weken weer eens genoeg gehad. De laatste sigaretten voor een stuk kuch geruild.
6 juni	8.00 uur	We vertrekken.
	9.30 uur	We zitten bij een station te wachten.
	11.05 uur	We reizen af.
	17.00 uur	Herzberg (1993) Aangekomen en.daarna met paard en wagen twee en een half uur gereden naar Granzin ü Parchim, kasteel Treufelds Herzberg. Komen in een ruimte midden in het dorp. Strozakken vullen en daarna "lekker" gegeten.
	21.30 uur	Nu slapen en verder opgesloten.
De nacht van 6 op 7 juni		Niet meer gewend aan het eten: alle jongens aan de poeperij. Gelukkig metalen wasbakken aanwezig!
7 juni	5.00 uur	Opstaan. Daarna naar het land. Het wordt "bieten enen", d.w.z. de bieten zijn op rij gezaaid en nu moeten wij wieden. Een rij tussen de knieën, dus een rij links en een rij rechts. En om de ongeveer tien centimeter een plantje laten staan. Het is over een onafzienbare afstand. Heuvel op, heuvel af. Met zo'n vijfentwintig man op een rij. Opzichter te paard er achter. Hierna, na onze kampervaring, goed gegeten.
	22.00 uur	Slapen. Wel te rusten, Alie.
8 juni		Het is vandaag zaterdag.
	21.00 uur	We hebben vandaag hard gewerkt. Tweemaal warm eten gekregen. Voor ons begrip, goed. Krijgen een sigaar en 1.50 Mark loon.
	22.00 uur	We gaan slapen. Wel te rusten, Alie.
9 juni	9.00 uur	Opgestaan. Daarna wat rondgewandeld. Gezwommen in een ven.
	22.00 uur	Alie, ik ga slapen. Het is morgen weer vroeg dag. Wel te rusten, allemaal. Dit was zondag.
10 juni	6.15 uur	Weer op weg naar de bieten. Ik zal vandaag veel aan thuis en jou denken.
11 juni		Een dag als alle voorgaande. Hard werken. Jaap Elbertsen kreeg problemen met de "Inspektor".
	21.00 uur	Ons verblijf in 1940 - Herzberg (1993) Ik ga nu slapen. Alie, een extra zoen voor jou. Maar wachten op morgen. Wat zal die dag brengen?
12 juni	6.30 uur	Het is woensdag. We gaan weer naar het land.
	8.30 uur	We gaan nu hooien.
	22.00 uur	Het genoemde zakdoekje We gaan slapen. Zijn allen verbazend nieuwsgierig wat ons morgen weer zal brengen. Heb vandaag veel aan thuis gedacht. Eten altijd hetzelfde: aardappelen, saus en waterpap na. Je krijgt een dikke buik, maar het voedt weinig. Ik ga nu echt slapen. Alie een dikke zoen en alle anderen ook. Alie, ik geef een zakdoekje dat je toen donderdags bij ons verloren had, elke avond een dikke zoen.
13 juni	22.00 uur	De dag gewoon verlopen. Rustig weer. Eten weer slecht vandaag. Alie ik ga nu slapen. Er wordt gezegd dat we gauw weggaan.
14 juni	22.00 uur	Weer de hele dag gehooid. Wel te rusten allemaal.
15 juni	22.00 uur	Eerst hooien en daarna naar de bieten. Vanavond gebakken aardappelen en een ei. Ook een fles bier. Wel te rusten allemaal. Alie een dikke kus.
16 juni	21.30 uur	Ik ben zeer moe. Vandaag gedorst: ongedorst stro uit een grote schuur doorgeven en dan weer eens op de dorsmachine. Wel te rusten allemaal. Alie een dikke zoen en een pakkert extra.
17 juni	22.00 uur	Zondag. De dag is gewoon voorbij gegaan. Nog een paar jongens geknipt. Alie, ik ga nu slapen en wel te rusten allemaal.
18 juni		Vandaag Maandag de hele dag al gehoord, we gaan terug naar Neu-Brandenburg! Vanavond bij de melker (?) geknipt.
	23.00 uur	We hebben met twee man een fles wijn opgemaakt en een koek gebakken. Alie, ik hoop vlug thuis te zijn. Van al wat er in de wereld gebeurt horen we niets. Nog een dikke pakkert voor allemaal en nu ga ik slapen.
19 juni	5.00 uur	Opstaan en tot 08.30 uur nog op het veld gewerkt.
	10.00 uur	Aftocht richting Neu-Brandenburg. De bevolking vriendelijk in Treuenfelds Herzberg, Gränzin ü Parchim. Zitten nu in een oude suikerfabriek te kaarten. Sigaretten gekocht.
	16.00 uur	We vertrekken hier.
	21.30 uur	Neu-Brandenburg. Naar het Lager en zitten tot 24.00 uur te praten. Zal het waar zijn?
20 juni	11.00 uur	We vertrekken naar Holland. Op het station. Nu meer ruimte in de wagons.
	12.20 uur	We rijden.
	22.00 uur	In de buurt van Hamburg. Activiteit van vliegtuigen in de lucht.
21 juni	02.00 uur	Bommen bij Bremen. Engelse aanvallen. Vlakbij komen treffers neer.
	06.00 uur	Osnabrück

*************************

Hier eindigt het dagboek.

Ter completering volgt de verdere afloop
uit m'n herinnering.

De Thuiskomst
*************************

Geweldige ontvangst te Zevenaar, waarbij ik veel bekenden zag, o.a. spelers van T(urmac) V(oetbal) V(ereniging), die mij adviseerden eerst naar een medische post te gaan.
Met een man of vijf kregen we na een doktersonderzoek schoon ondergoed en een heerlijke douche.
Inmiddels waren de vrachtwagens vertrokken.
Resultaat: Op het Velperplein stond de hele familie mij op te wachten en Gerrit was er niet bij!
Met een klein wagentje kwamen we een uur later.
Ik snakte er naar om een bekende te zien, echter niets!
Roggestraat: niets; Bovenbeekstraat: niets. Vervolgens Jansplaats, Jansstraat en Pauwstraat: geen enkele bekende....
Dan: de Korenmarkt 27, Hotel "De Korenbeurs".
Ik kom een totaal leeg café binnen en dan uit de eetzaal: HOERA!!!!!!!
Geweldig weerzien. En Alie, na ons trouwen niet meer in "De Korenbeurs" geweest.
Oma (Ma) Meester achter het fornuis.
Heerlijk gebakken piepers met alles d'erop en d'eraan!
Heerlijk....
En toen: Niet meer gewend aan normaal eten word ik er beroerd van.
De komende nacht wordt doorgebracht boven en voor de emmer en dit terwijl ik als pas getrouwd mij daar een heel andere voorstelling van had gemaakt.
En bij dit alles niet het flauwste benul wat ons in de komende jaren nog te wachten zou staan.

Gerrit Louis Jansen
9 april 1914 geboren te Lier (B)
Lichting 1934
Verbindingsafdeling Staf III-8 R.I.