Discussiegroep

Onderwerp: Soldaat Wim Berntsen

» Dit onderwerp is gesloten
Totaal berichten: 21
4.056 keer gelezen
36 reacties
Categorie: Slag om de Grebbeberg en Betuwestelling / Familie- en veteranenzaken
Van 1-IV Bat.Pag. zijn twee miltairen gesneuveld; luitenant V.d. Kuijp en soldaat Berntsen. Bij de militaire verslagen van dit onderdeel zit een rapport van luitenant Coster van Voorhout. Daarin beschrijft hij de situatie waarin naar alle waarschijnlijkheid de luitenant V.d. Kuijp sneuvelde. Er vielen op dat moment nog een of twee anderen. Als dit rapport klopt, is de kans groot dat ook het sneuvelen van soldaat Wim Berntsen hier beschreven wordt. Wim Berntsen was een neef van mijn vader.
Is het bekend op welke plek precies Wim Berntsen gesneuveld is (of later dood gevonden werd)? Als het bij het viaduct in Rhenen was, is het rapport van Coster van Voorhout van bijzondere waarde voor onze familie.
» Dit bericht is geplaatst op 11 oktober 2003 09:56
(redactie)
Totaal berichten: 629
Overste Brongers zal u waarschijnlijk kunnen helpen.
E.H.Brongers@planet.nl
» Deze reactie is geplaatst op 11 oktober 2003 17:18
Totaal berichten: 70
dpl sld Wilhelmus Henricus BERNTSEN raakte op 13 mei gewond in de pagopstelling noord van de dierentuin. Vervolgens kwam hij terecht in de schuilplaats bij de noordelijke ingang van dit dierenpark, waar hij op dezelfde dag overleed. Hij werd daar op 16 mei gevonden, toegedekt met een deken. Op dezelfde dag begraven. Hij rust hij op het Militair Ereveld Grebbeberg, Rij 1, Graf 55. Luitenant v.d.Kuijp sneuvelde eerder op 12 mei; Voor hij werd getroffen heeft Berntsen dit sneuvelen nog gemeld aan de dpl sld J.W.Brouwer van 2-III-8 RI. Luitenant v.d.Kuijp werd in eerste instantie begraven in een veldgraf naast het bospad bij de noordelijke ingang van het dierenpark. Het betreffende begraafrapport stelt dat hij waarschijnlijk door een artilleriegranaat werd getroffen.
» Deze reactie is geplaatst op 12 oktober 2003 10:31
Totaal berichten: 70
Door een typefout staat er 12 mei in plaats van 13 mei als sneuveldatum van Lt. v.d.Kuijp. Mijn verontschuldiging.
» Deze reactie is geplaatst op 21 oktober 2003 22:12
Totaal berichten: 21
Allereerst mij dank aan overste Bongers voor zijn correctie.

Op grond van dit antwoord en aanvullende informatie uit de verslagen in de Bibliotheek veronderstel ik nu dat Berntsen en Van der Kuijp in de schuilkelder van de villa van Ouwehand overleden zijn. Ik zal in het kort uiteenzetten hoe ik hiertoe gekomen ben. Als iemand informatie heeft die deze veronderstelling kan bevestigen of tegenspreken, zou ik dat graag vernemen.

Berntsen en Van der Kuijp waren op 12/13 mei in een pagstelling in de stoplijn aan de straatweg (in het vak van 2-III-8 RI). Hun stuk werd daar uitgeschakeld. Vervolgens hebben ze zich (met de hele bediening van het stuk pag.?) in de richting van de ingang van de dierentuin verplaatst. Op 13 mei bevond Van der Kuijp zich namelijk in de schuilkelder van de villa Ouwehand (zie de lijst “De bezetting van de commandopost van C.-I-8 R.I. (Majoor Landzaat) op 13 Mei 1940”). Deze schuilkelder was op het laatst een soort verbandplaats. Van de vijf personen die deze lijst noemt, waren behalve kapitein Maas ook Diecker en Hendriks gewond. Van der Born trad op als gewondenverzorger. De lijst is echter niet compleet, want ook de gewonde kapitein Van Buuren was daar. Het is dus niet uitgesloten dat er nog meer mensen (gewonden) aanwezig waren. Wellicht ook soldaat Berntsen? Hij heeft in ieder geval het sneuvelen (gewond raken?) van Van der Kuijp nog gemeld, wat erop duidt dat hij toen in de buurt van de schuilkelder was. Het kan dus zijn dat Berntsen en Van der Kuijp beiden gewond de schuilkelder zijn binnengebracht en daar vervolgens zijn overleden.

Ik interpreteer ‘de noordelijke ingang van de dierentuin’ als de eigenlijke ingang aan de Heimersteinse laan, die noordelijker ligt dan de ingang aan de straatweg. Het lijkt me, gezien de toestand van 13 mei, niet waarschijnlijk dat Berntsen, nadat hij Van der Kuijp bij de schuilkelder had achtergelaten, nog naar een (intacte?) pagstelling ten noorden de dierentuin heeft kunnen komen. Ook andersom lijkt me onwaarschijnlijk, namelijk dat Van der Kuijp nog met voldoende manschappen een pagstelling ten noorden van de dierentuin heeft bezet en vandaar dood of gewond weer helemaal terug naar de schuilkelder heeft kunnen terechtkomen.

Dit alles staat of valt natuurlijk met de juistheid van bovengenoemde lijst (was Van der Kuijp daar?) en met mijn interpretatie van ‘noordelijke ingang’. Er is echter nog een aanwijzing die mijn veronderstelling ondersteunt. Kapitein Van Buuren (die dus niet op de lijst staat) meldt dat de aanwezigen de schuilkelder op 13 mei hebben afgesloten en pas op 16 mei weer geopend. Deze datum komt overeen met de dag waarop Berntsen gevonden zou zijn. De strijd werd op 14 mei gestaakt en als hij in een schuilplaats van een van de stellingen op de Grebbeberg zou hebben gelegen, zou hij eerder gevonden moeten zijn (er is weliswaar nog tot 20 mei gezocht, maar Berntsen lag niet zo maar ergens in het bos).

Overigens is het opvallend dat kapitein Höpink (commandant 1-IV Bat. Pag.), van wie meerdere verslagen voorhanden zijn, nergens meldt Van der Kuijp (of andere ondergeschikten) op 13 mei nog gezien te hebben, terwijl hij zich wel op het terrein van Ouwehand bevond. Maar gezien de kritieke toestand van die dag is dat wel verklaarbaar.

Mijn theorie is dus dat Berntsen en Van der Kuijp gewond in de schuilkelder van Ouwehand zijn terechtgekomen en daar vervolgens overleden. Is er iemand die deze theorie kan bevestigen of ontkrachten?

Ten slotte: de toevoeging ‘het begin van uw eigen onderzoek’ die bij het aanklikken van de knop Bibliotheek zichtbaar wordt, is niet overdreven. Ik maak van deze gelegenheid gebruik mijn complimenten uit te spreken over de structuur van de website!
» Deze reactie is geplaatst op 23 oktober 2003 09:32
(redactie)
Totaal berichten: 629
Ik heb alle beschikbare bronnen nog eens nagelezen en uw interpretatie lijkt mij heel aannemelijk. Wel heb ik nog enige informatie over luitenant vd Kuijp, die U misschien is ontgaan.

Luitenant vd Boom ( 1-2-3-8RI, meteen Noord van de straatweg / stoplijn ) stelt ( het moet dan zo ongeveer 20.00 zijn geweest in de avond van 12 mei ) dat zich ( ook ) mensen van de Pag in zijn opstelling bevinden. Hun pagkanon ( opgesteld langs de straatweg ) is inmiddels onbruikbaar geworden, de instrumenten zijn onklaar geraakt tijdens een bombardement. Met hun luitenant heeft vd Boom al 's middags kennis gemaakt. Volgens vd Boom was de naam van die luitenant Cuijp, maar hij zet bij die naam wel een vraagteken. Deze "Cuijp" ( dit moet haast wel vd Kuijp zijn ) bevond zich vervolgens, op het moment van de doorbraak van Wackerle ( dus rond 22.00 uur ) bij vd Boom in de linker mitrailleuropstelling van diens sectie. Tijdens de vervolgens uitgebroken paniek in dit stoplijngedeelte verloor vd Boom hem uit het oog. Zou Berntsen zich misschien ook bij die " mensen van de Pag ", die vd Boom in zijn stelling aantrof, hebben bevonden? En zou hij dan vervolgens ( net zoals misschien vd Kuijp ) in de loop van de nacht in de genoemde pagopstelling Noord van de dierentuin terecht zijn gekomen? ( de pagopstelling langs de weg was immers waardeloos geworden ).
Dat van die pagopstelling Noord van het dierenpark is mij trouwens niet helemaal duidelijk. Een stuk van 1-4-Bat-Pag ( sergeant Jaspers ) is inderdaad naar de Heimersteinse laan gedirigeerd ter "verdubbeling " van de daar opgestelde 6veld, maar daar nooit aangekomen. Mogelijk wordt hier dus de opstelling van de 6veld bedoeld. Dit type kanon werd immers ook wel als pag gebruikt. In dit geval zou er dus een " echt " pagkanon aan zijn toegevoegd.Ik neem aan dat met " Noord van het dierenpark " niet een nog Noordelijker pagopstelling wordt bedoeld.

Bovengenoemde informatie over vd Kuijp ( en Berntsen? ) helpt misschien toch een beetje bij de reconstructie van hun " where about's ".
» Deze reactie is geplaatst op 23 oktober 2003 18:11
Totaal berichten: 21
Voor ik op de bijdrage van dhr. Groenman reageer, wil ik eerst een vraag stellen. Is er iemand die meer weet over de lijst “De bezetting van de commandopost van C.-I-8 R.I. (Majoor Landzaat) op 13 Mei 1940”? Ik vraag mij af hoe / waarom / door wie / wanneer die is samengesteld. Zoals ik eerder opmerkte, is die lijst in ieder geval wat de schuilkelder betreft incompleet. Verder heb ik een aanwijzing gevonden dat luitenant Van der Kuijp al dood was voor hij in de schuilkelder lag. Het is opmerkelijk dat dit gegeven op de lijst ontbreekt en dat de kapiteins Maas en Van Buuren er geen melding van maken dat er bij hen in de kelder een dode lag, en misschien wel meer dan een. De lijst moet op basis van meerdere informatiebronnen zijn samengesteld, want het lijkt me uitgesloten dat iemand op 13 mei even overal langs is geweest om te zien wie waar zat.

Mijn dank aan dhr. Groenman. De meeste informatie had ik al gevonden, maar nu kan ik het verslag van luitenant Van der Boom wel beter in de tijd plaatsen. Dank daarvoor. De informatie van overste Brongers bewijst dat Berntsen en Van der Kuijp samen waren, en het verslag van Van der Boom bewijst dat het betreffende stuk van 1-IV Bat. Pag. vanaf het eind van de ochtend van 12 mei aan de straatweg in de stoplijn stond.

Er zijn meerdere verslagen die een pagstelling in de stoplijn noemen. Dat moet die aan de straatweg zijn geweest. Alle andere pagstellingen in het vak van 8 RI waren, voor zo ver ik kan nagaan, in de frontlijn (8 Comp. Pag. en de toegevoegde secties van 11 en 19 Comp. Pag.). De enige pagstelling in de stoplijn was die aan de straatweg van sergeant Peelen van 8 Comp. Pag.. D.w.z. tot 12 mei, toen 1-IV Bat. Pag. uit de reserve werd gehaald en o.a. het stuk van sergeant Peelen verdubbeld werd.

In de meeste gevallen worden er geen namen genoemd en blijft onduidelijk of het een stuk van 8 Comp. Pag. of van 1-IV Bat. Pag. betreft. Echter, Van der Kuijp was de enige betrokken luitenant (de commandant van Peelen was SMI Ligthart). Bovendien is Van der Kuijp de enige pag-officier die gesneuveld is. In het dagboek van motorordonnans Kense wordt melding gemaakt van het sneuvelen in de stoplijn van een luitenant van de pag. Dat moet Van der Kuijp zijn geweest. Kense maakt niet duidelijk wanneer dit was. Het lijkt evenwel bij daglicht te zijn gebeurd en aangezien Van der Kuijp op 12 mei ’s avonds nog leefde, was het waarschijnlijk 13 mei (dit komt overeen met de datum op de grafsteen).

De vraag blijft hoe Van der Kuijp (en Berntsen?) vervolgens in de schuilkelder van Ouwehand is terechtgekomen. Soldaat Brouwer meldt dat men zich in de richting van Ouwehand terugtrok. Daarbij heeft men dus een dode (zwaar gewonde?) mee kunnen voeren? Meer informatie over bovengenoemde lijst of over de schuilkelder zou hierop meer licht kunnen werpen.

Betreffende een pagstelling ten noorden van de dierentuin wil ik opmerken dat het me onwaarschijnlijk lijkt dat die er op 13 mei was. Alleen op 12 mei hebben er bij de Levendaalse weg twee stukken pag van de 2e sectie van 1-IV Bat. Pag. gestaan. Deze heeft de sectiecommandant echter diezelfde dag nog op eigen initiatief teruggetrokken. Verder is er, voor zo ver ik kan nagaan, geen pag. ten noorden van de dierentuin geweest. Misschien wordt dan het stuk 6veld in de Heimersteinse laan bedoeld, zoals dhr. Groenman oppert? Het zou inderdaad kunnen dat dit als pagstelling moest fungeren. Maar heeft Berntsen zich daar nog gemeld? Het zou kunnen, want na de dood van Van der Kuijp was er nog steeds de stukscommandant sergeant Gijselaars die zoiets zou hebben kunnen bevelen. Hij wist dat daar het stuk van sergeant Jaspers zou moeten staan (het dichtsbijzijnde van zijn sectie; het derde stuk stond ver weg onderaan de berg bij de Rijn). Gijselaars kon echter niet weten dat Jaspers (opzettelijk?) verdwaald was en bij het viaduct in Rhenen stond.

Nu ik dit schrijf, lijkt het me inderdaad mogelijk dat de wegen van Van der Kuijp en Berntsen zich gescheiden hebben (ook voor deze suggestie dank aan dhr. Groenman). Van der Kuijp sneuvelde en werd naar de schuilkelder van Ouwehand gebracht, terwijl de bediening van het stuk pag. naar de Heimersteinse laan ging in de verwachting daar het stuk van sergeant Japsers aan te treffen. Daar aangekomen bleek dit stuk er niet te staan. Men kwam er onder vuur te liggen, Bernsten raakte gewond, werd in een nabijgelegen schuilplaats gelegd en overleed daar dezelfde dag nog. Een dergelijke gang van zaken zou ook verklaren waarom Berntsen meteen definitief werd begraven en Van der Kuijp aanvankelijk in een veldgraf heeft gelegen.

Commentaar is welkom! Ik ben benieuwd of iemand meer weet over bovengenoemde lijst of de schuilkelder.
» Deze reactie is geplaatst op 24 oktober 2003 14:44
(redactie)
Totaal berichten: 629
De door u genoemde lijst zal zijn opgemaakt door de comissie-Nierstrasz op aanwijzing van de gehoorde getuigen. Aan de hand hiervan zal een ( niet helemaal volledig ) beeld zijn ontstaan. Ik kan me niet voorstellen dat op die 13e mei een preciese boekhouding is bijgehouden en hier en daar zal wel eens iets aan het geheugen hebben gemankeerd. Zo acht ik het zelfs niet onmogelijk dat luitenant vd Kuijp nooit in de bewuste kelder is geweest. Alleen de lijst noemt zijn naam, verder maakt niemand er gewag van. Kan kapitein van Buuren niet met hem zijn verwisseld? En verder; als ze hem op 16 mei in die kelder vonden, waarom dan nog eerst begraven in een veldgraf ( en niet, zoals Berntsen, bijzetten op de begraafplaats )? Nog iets: als vd Kuijp volgens een bepaalde bron al dood was, waarom dan nog wegbrengen naar die kelder? Het was tenslotte al hectisch genoeg.

Dat Berntsen in de pagstelling (6veld?) is gewond geraakt, zoals overste Brongers meedeelt, kan natuurlijk heel goed. Je zou aleen wel willen weten waar die informatie dan weer precies vandaan is gekomen.
In ieder geval is in de beschikbare verslagen van de 19e batterij 6veld niets te vinden over de komst van een extra pagkanon of over militairen van de pag uberhaupt.Nu zegt dat ook weer niet alles, want al die verslagen draaien vooral om het sneuvelen van kornet Mignot. Luitenant Van Deventer verontschuldigt zich dat zijn rapport zo onvolledig is juist door dat sneuvelen van Mignot. Diens rapport mist en dat was ook voor ons een interessant rapport geweest.
Ik heb gemerkt dat u bent afgestapt van het denkbeeld dat Berntsen in de schuilkelder van Ouwehand is gestorven. Mijns inziens terecht. Er zijn ( veel ) meer schuilplaatsen geweest. Luitenant Van Deventer vertelt b.v dat men een gewonde heeft gebracht ( dit zal niet Berntsen zijn geweest ) naar de naastbijzijnde schuilplaats heeft gebracht en niets wijst erop dat dit de kelder van Ouwehand zou moeten zijn.
Ik denk tenslotte dat niet alle verslagen, die voor dit geval en andere relevant zijn, op de website van De Greb staan. Waarschijnlijk zijn er bij de sectie krijgsgeschiedenis in Den Haag nog wel meer. Het is ook een heidens karwei om dat allemaal over te typen. Zou er b.v geen verslag van die soldaat Brouwer van 2-3-8RI zijn?
» Deze reactie is geplaatst op 25 oktober 2003 13:07
Totaal berichten: 21
Ik was er zelf ook al aan gaan twijfelen of Van der Kuijp ooit wel in die schuilkelder geweest is. Er zijn meerdere verslagen waarin de kelder op 13 mei voorkomt, maar nergens is sprake van een dode. Ook niet als de kelder op 16 mei weer opengaat. Het kan goed zijn dat men Van der Kuijp met Van Buuren verward heeft.

Er is wel een aanwijzing dat Van der Kuijp op 13 mei nog bij de villa van Ouwehand is geweest. Sergeant Wansink van 2-III-8 RI heeft het rond een tijdstip dat mij na enig puzzelen 10 uur ’s morgens op 13 mei lijkt, over een luitenant van de pag. bij de villa. Hoewel Van der Kuijp de eerste is die hiervoor in aanmerking komt, blijft het de vraag of het bericht klopt. Enkele verslagen melden dat Wansink rond die tijd volslagen in de war was.

Als het bericht wel klopt, wordt het lot van Van der Kuijp alleen maar onduidelijker. Hij zou dan nog weer terug hebben moeten gaan naar de stoplijn, daar sneuvelen, en vervolgens weer terug gedragen worden naar de schuilkelder. Dat is geen voor de hand liggend scenario.

Wat Bernsten betreft, lijkt het me wel aannemelijk dat hij in zgn. pagstelling aan de Heimersteinse laan gewond is geraakt. Daar is weliswaar nooit een stuk pag. aangekomen, maar dat verklaarbaar. Ik ga ervan uit dat Van der Kuijp op 12 mei met zijn hele sectie eerst van Rhenen langs de zuidkant van de berg naar het uiterste punt van de stoplijn is gereden, daar een stuk in stelling heeft laten brengen (sergeant Teeuwen) en vervolgens met de rest van zijn sectie vanaf de oostkant de berg is opgereden. Eerder genoemde Wansink heeft het over een luitenant van de pag. die met twee stukken uit de frontlijn kwam, een voor de hoofdweg en een voor de Heimersteinse laan. Aldus reed men dus in westelijke richting naar de stoplijn. Ik vermoed dat Van der Kuijp bij het stuk aan de straatweg heeft willen blijven, wellicht omdat hij de kans op pantserdoelen daar het grootst achtte. Zodoende heeft het laatste stuk zijn stelling op eigen houtje moeten vinden. Maar i.p.v. rechtsaf te slaan is het domweg rechtdoor gereden naar Rhenen, waar het later door kapitein Höpink bij het viaduct is ingezet.

Een dergelijk verloop kan verklaren waarom er aan de Heimersteinse laan nooit een stuk pag. heeft gestaan, hoewel de 6veld daar mogelijk wel de functie van pagstelling had. Hoe het ook zij, los van de vraag waar Van der Kuijp was en waar of wanneer deze sneuvelde, acht ik het mogelijk dat de bemanning van het stuk pag. aan de straatweg zich op een gegeven moment naar de stelling 6veld aan de Heimersteinse laan heeft begeven. Ze wisten niet beter of daar stond het stuk van sergeant Jaspers. Berntsen zal dan waarschijnlijk in een schuilplaats in de directe nabijheid van de Heimersteinse laan hebben gelegen.

Er is overigens wel een verslag van soldaat Brouwer van 2-III-8 RI, maar daarin wordt met geen woord over een stuk van 1-IV Bat. Pag. gerept (de pag. die hij noemt is eenduidig van 8 Comp. Pag.). Ook hier vraag je je af waar de informatie vandaan komt dat Berntsen het sneuvelen van Van der Kuijp aan Brouwer heeft gemeld.
» Deze reactie is geplaatst op 25 oktober 2003 16:20
(redactie)
Totaal berichten: 1.340
Ik heb de discussie net even gelezen, en me nog niet verdiept in de visies en verslagen. Wel weet ik dat er op 10 mei al een stuk PAG stond net achter de stoplijn, zuid van de Grebbeweg. Dit stuk PAG zal vermoedelijk het stuk zijn waarover Lt vd Boom het heeft, en wat hij ook aangeeft op zijn kaart. Voorts kwamen er drie stukken 6-Veld van 11RI in stelling aan de weg op 12 mei, en bleven daar tot laat op 13 mei.

Wat de heer Messing in zijn laatste reactie zegt over de twee stukken PAG die "via de oostzijde (front)" werden aangevoerd, lijkt me schier onwaarschijnlijk, althans als hier sprake is geweest van een gevolgde route die begon zuid van de berg en via de oostopgang naar de stoplijn leidde. Op 12 mei was die route echt niet te berijden zonder onder zeer zwaar Duits vuur te komen. Op 12 mei, rond 12 uur NL tijd lagen de Duitsers vlak voor de Berg. Vlak daarna trokken ze over de Grift. Er zullen hier niet doodleuk twee Nederlandse PAG's met trado's langs zijn gereden!!

Maar voor ik me verder in de discussie zal storten zal ik eerst eens naar de verslagen gaan kijken.
» Deze reactie is geplaatst op 26 oktober 2003 02:27
(redactie)
Totaal berichten: 629
Wat betreft de route van de pagkanonnen onderlangs en dan via de Holleweg weer naar boven, ben ik het eens met Goossens. Er heeft bijna de hele morgen Duits vuur in dat gebied gelegen als voorbereiding op de latere aanval.Waar komt bovengenoemde visie eigenlijk vandaan?
Verder denk ik ook dat sergeant Wansink luitenant vd Kuijp niet in de commandopost van Landzaat zal hebben gezien. Kapitein Höpink vertelt in een van zijn verslagen dat hij er niet is geslaagd contact met vd Kuijp te maken ( 12 mei ), vanaf de avond van diezelfde 12e mei bevindt hij ( Höpink ) zich verder voortdurend in de genoemde commandpost. Zou vd Kuijp daar in de morgen van de 13e ook zijn opgedoken, dan had Höpink dat zeker wel ergens vermeld.
» Deze reactie is geplaatst op 26 oktober 2003 15:13
Totaal berichten: 21
Na het antwoord van overste Brongers heb ik de discussie voortgezet omdat ik de verwijzingen daarin naar plaatsen ten noorden van de dierentuin niet kan rijmen met de gegevens in de verslagen op de website. Ik heb getracht een verklaring te vinden door ‘noord’ te interpreteren als een verwijzing naar de ingang aan de Heimersteinse laan, die noord ligt van de poort aan de Grebbeweg. Zodoende kon ik de gegevens van overste Brongers een heel stuk in de richting van de pagstelling aan de Grebbeweg verplaatsen. Immers, uit de verslagen van kapitein Höpink en luitenant vd Boom blijkt eenduiding dat Bernsten en luitenant vd Kuijp op 12/13 mei daar waren.

Deze pagstelling lag echter zuidoost van de dierentuin. Om Berntsen toch verder noord te krijgen, heb geopperd dat hij en de rest van zijn groep op 13 mei naar de pagstelling aan de Heimersteinse laan zijn gegaan. Zij wisten niet beter of daar stond een stuk van hun sectie. Aangezien hun eigen stuk vernietigd was, hebben ze wellicht gedacht daar nog iets te kunnen doen. Het stuk pag. voor de Heimersteinse laan is echter nooit aangekomen.

Om hiervoor een verklaring te vinden heb ik de route zuid langs de onderkant van de berg en aan de oostkant omhoog bedacht. Want zou vd Kuijp al in Rhenen zijn sectie hebben gesplitst door een stuk op eigen gelegenheid naar de Rijn te sturen, dan zou hij met zijn resterende twee stukken de stoplijn vanuit het oosten hebben genaderd en zou hij onderweg sergeant Jaspers hebben geduid linksaf te slaan de Heimersteinse laan in. Dat is niet gebeurd. Door vd Kuijp vanuit het westen te laten naderen meende ik te kunnen verklaren waarom sergeant Jaspers met zijn stuk in Rhenen stond. Hij zou dan de afslag Heimersteinse laan domweg hebben gemist en rechtdoor zijn gereden.

Mijn theorie over de route van de sectie van Van der Kuijp is mede gebaseerd op het bericht in het dagboek van ordonnans Kense dat op 12 mei een luitenant van de pag. [vd Kuijp] met s.m.i. Ligthart bezig was een stuk pag. in stelling te brengen. Dit was aan de ‘groote weg’ in de stoplijn. Ligthart was sectiecommandant van 8 Comp. Pag. en had vanaf 10 mei een stuk in de stoplijn staan. Hij had dus reden daar te zijn, maar volgens kapitein Bor had Ligthart de hele bezetting van een van de pag-kazematten bij de Grebbesluis bij zich. De situatie was nog niet hopeloos, want Bor heeft Ligthart en zijn mannen weer naar beneden kunnen sturen. Het was dus, in ieder geval bij vlagen, doenlijk die weg te berijden. Bovendien kwam 1-IV Bat. Pag. op 12 mei vers uit de reserve, dus vd Kuijp had misschien nog niet helemaal in de gaten hoe zwaar het artillerievuur was. De sterkste aanwijzing voor deze route is echter van sergeant Wansink over een luitenant van de pag. die met twee stukken uit de frontlijn kwam; een voor de hoofdweg en een voor de Heimersteinse laan.

Het kan natuurlijk ook zijn dat sergeant Jaspers het benauwd kreeg en vanwege het artillerievuur naar Rhenen is teruggegaan. Dat gebeurde wel meer. Ook twee stukken pag. van de 2e sectie van 1-IV Bat. Pag., die verder noordelijk in de stoplijn hebben gestaan, zijn op eigen initiatief van de sectiecommandant direct op 12 mei weer teruggetrokken. (Het voorbeeld van Meijer zullen we verder buiten deze discussie houden).

Maar nu terug naar Berntsen en Van der Kuijp. Ik had de hypothese dat beiden in de schuilkelder van Ouwehand hebben gelegen omdat Van der Kuijp op een lijst van personen staat die op 13 mei in die kelder waren. Om redenen die ook de heer Groenman aandraagt, lijkt het me vrij zeker dat Van der Kuijp ten onrechte op die lijst staat (waarschijnlijk werd kapitein Van Buuren bedoeld). Op grond van weer het dagboek van Kense veronderstel ik nu dat Van der Kuijp op 13 mei in de pagstelling aan de Grebbeweg is gesneuveld. Gezien de gebeurtenissen van die dag lijkt me niet waarschijnlijk dat zijn lichaam toen noemenswaardig verplaatst is. Het blijft alleen onduidelijk wat er bedoeld wordt met zijn veldgraf bij de ‘noordelijke’ ingang van de dierentuin. Was dat aan de Heimersteinse laan, of was er echt een ingang aan de noordkant van de dierentuin???

Bernsten en zijn groep zijn, naar ik nu aanneem, in de richting van de pagstelling aan de Heimersteinse laan gegaan. Zoals boven uitgelegd, stond daar geen pag-kanon, maar wel een stuk 6veld. Berntsen c.s. moeten daar dan aangekomen zijn nadat de bemanning van de 6veld al weg waren, want, voor zover ook de heer Groenman ook kan nagaan, de berichten van 19 Batterij 6veld reppen met geen woord over pag. aan de Heimersteinse laan. Dat neemt niet weg dat Berntsen daar gewond kan zijn geraakt en in een nabijgelegen schuilplaats gelegd.

Maar ik bleef ontevreden met dat noorden. Ik heb dus verder gezocht naar een pagstelling ten noorden van de dierentuin. De stukken van de 2e sectie van 1-IV Bat. Pag., die op 12 mei rond de Levendaalse weg hadden gestaan, waren daar op 13 mei al weer weg. Maar, zo zie ik nu, de twee stukken van sergeant Meijer stonden ook in de stoplijn; het ene 200 meter ten noorden van de Heimersteinse laan, het andere bij de Levendaalse weg. Meijer is er op 11 mei weliswaar met eerstgenoemd stuk vandoor gegaan, maar de stelling is op 12 mei opnieuw bezet door een stuk van 11 Comp. Pag. Er waren op 13 mei dus toch nog pagstellingen ten noorden van de dierentuin. Maar hoewel die mooi in het verhaal van overste Brongers passen, blijft het raadselachtig hoe Berntsen helemaal daar terechtgekomen is. Is het een aannemelijke vluchtrichting die hij dan ingeslagen moet zijn? En was daar die mysterieuze noordelijke ingang met Bernstens schuilplaats en Van der Kuijps veldgraf?
» Deze reactie is geplaatst op 27 oktober 2003 10:08
(redactie)
Totaal berichten: 1.340
Nog even kort inhaken. Groenman en ik hebben ons ongeloof uitgesproken over een route die zou voeren zuid van de Grebbebegr (de voormalige trambaan) en zo via de oostelijke opgang de Berg op. Deze route is beslist niet gevolgd - althans daarvan ben ik overtuigd. Twee trado's met een PAG hadden mijns inziens nooit op 12 mei in de ochtend ongehinderd voor de berg langs kunnen rijden; er lag veel SS voor het Hoornwerk, en waarneming had onmiddellijk geleid tot zware beschieting, los van de artilleriebeschieting die al op de frontlinie lag. Vervolgens zou men volgens uw theorie de Cuneraweg zijn afgereden. Dit was helemaal linke soep, omdat de SS daar al in de boomgaard lag en even verderop het gebied Kruiponder bezet hield waar men dan vlak voor langs zou moeten rijden om vervolgens in Rhenen te kunnen komen. Maar ik zal dit nog eens uitzoeken. U zegt trouwens dat Smi Ligthart door kapitein Bor naar beneden werd gestuurd en dan concludeerd u dat "het dus doenlijk was die weg te berijden". Ik wil u erop wijzen dat u nu praat over de Holleweg, en dat deze inderdaad tot ongeveer 14.30 uur Nederlandse tijd berijdbaar was. Daarna was de SS in bezit van de sluis. Maar de holle weg is niet de weg die u schetste die zuidelijk langs de berg naar de oostopgang (en de Cuneraweg) voert.

De stukken van Meyer stonden ver noordelijk van de Heimersteinse laan, en wel bij het vak 16MC. Ik denk niet dat daarmee noordelijk van het Dierenpark is bedoeld.

DE "groote weg" door de stoplijn is trouwens m.i. de Grebbeweg (of Holle weg), niet de Heimersteinse Laan.

Ligthart (smi, c-8PAG) had geen stuk in de stoplijn staan. Zijn stukken stonden in de frontlijn, te weten in de beide kazematten bij de sluis (Van Drumpt en Geels) en op het voetbalveld (Peelen). Het stuk van Geels, in de kazemat west van de Sluis, raakte onklaar en werd op 12 mei vervangen (!). Smi Ligthart is op 12 mei rond 13.00 uur teruggetrokken uit de frontlinie (wellicht met een stuk PAG - volgens de verslagen, maar ik geloof dit niet - ik denk dat hij probeerde het bestaande stuk PAG in de stoplijn bij lt vd Boom te herstellen. Dit verklaart "dat hij bij de stoplijn een PAG in stelling probeerde te brengen"). Hij werd echter door zijn commandant kapitein Bor teruggestuurd naar de frontlijn. Hij kwam in de sectie van de kapitein Van Rangelrooy terecht, even zuidwest van de Grebbesluis.

De twee stukken PAG van het verslag van sergeant Wansink zijn vermoedelijk de stukken van IV PAG, onder luitenant Coster van Voorhout. Deze werden door Hopink naar de stoplijn gestuurd en kwamen terecht in respectievelijk het vak van II en III 8RI. Wansink beschrijft hun aanwezigheid inderdaad in zijn verslag, vd Boom ook (het zuidelijke stuk). Deze stukken zijn echter uit westelijke richting gekomen, hetgeen ook blijkt uit de verslagen van kapitein Hopink (die vier stukken had bij het viaduct - 2 daarvan, onder Coster, waren inmiddels verdwenen).

De verplaatsing van Berntsen en Van der Kuyp is logisch op 12/13 mei. Immers op 12 mei, rond 10 uur in de avond, brak een groep SS stoottroepen door de stoplijn ter hoogte van de straatweg. De daar gesitueerde PAG lag beslist in de opmarsroute. Het is dus logisch dat de bezetting in elk geval rond 10 uur op 12 mei weg was bij de PAG aan de straatweg (vd Boom's verslag bevestigt dit ook). Uw analyses over de sneuvelplaatsen van Van der Kuyp met name, wisselen nogal van uitkomst. Het verslag van de ordonnans Kense meldt niet het sneuvelen van de luitenant, maar het feit dat hij dat bericht krijgt vijf minuten nadat hij bij de luitenant is geweest - en - dit zou op 12 mei zijn gebeurd. Onwaarschijnlijk dus, daar Van der Kuyp op 13 mei nog leefde (en die dag sneuvelde)! De luitenant PAG die Wansink noemt kan ook heel goed de luitenant Coster zijn geweest, die ook in die buurt was. Voorts is het merkwaardig dat geen van de verslagen van mensen in de kelder spreekt over luitenant vd Kuyp, alleen de lijst met aanwezigen. Overigens is ook de aanwezigheid van sergeant vd Born merkwaardig - deze verbond immers de kapitein Maas in het paviljoen, althans volgens verslag van lt de Jong. Ik ben het met Groenman eens dat de kans op een fout op de lijst groot is. Ik ben geneigd Brongers te volgen die over het algemeen over veel details beschikt t.a.v. sneuvelen van individuen.

Helaas zijn de verslagen van de vele secties PAG onvolledig of niet aanwezig (lt Piet, lt Plasschaert).
» Deze reactie is geplaatst op 27 oktober 2003 13:00
Totaal berichten: 21
Mijn dank aan de heer Goossens voor zijn uitvoerige korte inhaken. Ik wil punt voor punt op zijn bijdrage reageren. Er zitten veel verhelderende gezichtspunten in, maar ik ben het niet altijd met hem eens.

Ik heb onbedoeld een discussie over de mogelijke route van de sectie van Van der Kuijp op 12 mei losgemaakt. Ik neem zonder meer aan dat de heren Goossens en Groenman een beter algeheel overzicht over de gebeurtenissen hebben dan ik, en uit hun reacties maak ik op dat mijn hypothese vrijwel onhoudbaar is. Ik zal hem dus maar verwerpen. Het doel van mijn hypothese was slechts te verklaren waarom sergeant Jaspers niet met zijn stuk op de Heimersteinse laan is aangekomen. Dit is voor het eigenlijke doel van deze discussie echter van zijdelings belang, en ik stel voor dit punt te laten rusten en ons te concentreren op de vraag waar Berntsen en Van der Kuijp gesneuveld zijn. Het is, zoals gezegd, voor mij moeilijk al die verwijzingen naar ‘noord van de dierentuin’ te rijmen met het feit dat genoemde militairen in de pagstelling aan de Grebbeweg waren.

Volgens het artikel ‘Sergeant Meijer’ onder de knop ‘Slag om de Grebbeberg’ stond het ene stuk van zijn sectie 200 meter ten noorden van de Heimersteinse laan en het andere bij de Levendaalse weg. Volgens de luchtfoto in het artikel ‘De Stoplijn’ kan dat op de linker en de rechter vleugel van 16 MC zijn geweest. Beide posities kunnen als noord (of noordoost) van de dierentuin gezien worden. Over andere pagstellingen ten noorden van de dierentuin op 13 mei heb ik geen informatie gevonden. Een van deze twee stellingen zou m.i. dus ‘de’ pagstelling uit het bericht van overste Brongers kunnen zijn.

De ‘groote weg’ (in het dagboek van Kense) is ook volgens mij de Grebbeweg en niet de Heimersteinse laan. Waar de Holle weg precies liep weet ik eerlijk gezegd niet, maar ik geloof niet dat die voor deze discussie van belang is (tenzij iemand terug wil komen op mijn ‘kamikaze-route’).

Graag zou ik van de heer Goossens weten waarom smi Ligthart geen stuk in de stoplijn had staan. In zijn verslag noemt soldaat J.W. Brouwer van 2-III-8 RI duidelijk een pagstelling waartoe soldaat Valkhof behoorde. Deze is gesneuveld en volgens zijn grafteen was hij van de 2e sectie van 8 Comp. Pag. De lijst Encadreering 8 RI zegt dat dit de sectie was van smi Ligthart. Bovendien, als dit geen stuk van Ligthart was, van wie was het dan wel als het er op 10 mei al stond? 1-IV Bat. Pag. is pas op 12 mei ingezet. De onduidelijkheid zit hem denk ik in de ligging van ‘het voetbalveld’. Hierover is in dit Forum wel vaker gediscussieerd, maar volgens mij lag er tussen de stellingen van 2-III-8 RI en de roggeakker een voetbalveld (al dan niet ver de gehele breedte).

Wellicht noem ik wat te lichtvaardig elke ‘luitenant van de pag.’ Van der Kuijp, maar ik denk niet dat de twee stukken pag. in het verslag van sergeant Wansink die van luitenant Coster van Voorhout zijn. Kapitein Höpink noemt in zijn onderhoud van 20 dec 1940 duidelijk, in volgorde van zuid naar noord, de posities van zijn stukken. Het zuidelijkste van Coster van Voorhout stond op de linker (noordelijke) vleugel van 16 MC, ruimschoots buiten het vak van 2-III-8 RI waar Wansink bij zat. De twee verdwenen stukken van Höpink waren van Van der Kuijp; dat aan de Rijn en dat aan de Grebbeweg.
Ik wil hiermee aangeven dat Wansink m.i. inderdaad Van der Kuijp en niet Coster van Voorhout in de stoplijn heeft zien arriveren. Hij zal zich echter vergist hebben in de richting waaruit Van der Kuijp kwam. Wellicht kwam ongeveer te zelfder tijd smi Lighthart aan (die dus wel uit de frontlijn kwam).

Wat Van der Kuijp betreft, moeten we ervan uitgaan dat deze op 13 mei is gesneuveld. Overste Brongers is er nog extra op teruggekomen om de datum van 12 mei te corrigeren. Hoewel Van der Kuijp de enige gesneuvelde pag-officier is, en Kense’s bericht over het sneuvelen van een luitenant van de pag. daarom op niemand anders kan slaan, is het, zoals de heer Goossens aangeeft, maar de vraag of dit bericht klopt. Hoewel er boven de passage 12/13 mei staat, is het toch niet anders uit te leggen dan dat dit sneuvelen op 12 mei zou hebben plaatsgevonden. Kense kreeg het bericht van adjudant Pieper, die het ook maar van horen zeggen had (over de telefoon), dus de kans is groot dat het om heel iemand anders ging.

Betreffende de luitenant van de pag. die Wansink bij de villa van Ouwehand zag zou het inderdaad kunnen dat dit Coster van Voorhout was. Zou hij het misschien geweest zijn die op 13 mei in de schuilkelder zat, en dus i.p.v. Van der Kuijp op lijst had moeten staan? Ik ben het met de heren Groenman en Goossens eens dat deze lijst waarschijnlijk niet klopt.

De discussie tot nu toe overziend, ben ik thans geneigd over te gaan tot een letterlijke interpretatie van de informatie van overste Brongers. Het staat voor mij weliswaar vast dat Berntsen en Van der Kuijp op 12/13 mei in de pagstelling in de stoplijn aan de Grebbeweg waren, maar in de loop van 13 mei hebben ze zich in noordelijke richting verplaatst. Mensen van 2-III-8 RI waren ook bij hen, in ieder geval soldaat Brouwer. Tijdens de verplaatsing noordwaarts werd Van der Kuijp dodelijk getroffen, wat Berntsen toen tegen Brouwer heeft gezegd. Dit gebeurde ergens ‘noord’ van de dierentuin. Op een gegeven moment, mogelijk na het sneuvelen van Van der Kuijp, zijn ze bij een pagstelling terechtgekomen (waarschijnlijk van 19 Comp. Pag. of het vervangende stuk van 11 Comp. Pag.). Daar raakte Berntsen gewond, werd in een schuilplaats gelegd en overleed dezelfde dag nog.

Het grootste bezwaar tegen deze hypothese is de afstand die daarvoor afgelegd zou moeten zijn. Ik vind het nogal ver, en de richting staat dwars op de richting van de Duitsers. Maar wie weet was Van der Kuijp een houwdegen die, nu al zijn stukken vernield of verdwenen waren, nog een poging deed een stuk van de 2e sectie te vinden. Hij wist niet dat Coster van Voorhout die allang teruggetrokken had, maar toch vond hij nog het stuk van 19 Comp. Pag. of 11 Comp. Pag. Hoe dan ook, op een of ander manier moeten Berntsen en Van der Kuijp bij de noordelijke ingang van de dierentuin zijn terechtgekomen. Is er niemand die weet of die echt bestaan heeft, en waar die dan precies was?
» Deze reactie is geplaatst op 27 oktober 2003 16:11
(redactie)
Totaal berichten: 629
Om die mysterieuze Noorduigang te vinden ben ik eens afgestapt van de verslagen en heb eens gekeken of ik een luchtfoto kon vinden van het dierenpark van voor de Meioorlog, liefst uit 1939 of 1940. Zo'n foto van het centrale deel van de berg, inclusief dierenpark, staat in de eerste druk van Grebbelnie 1940 (1971), misschien ook wel in latere, zij het niet in de laatste. je kunt er op zien dat er een pad/weg haaks wegloopt van de Heimersteinse laan ( ter hoogte van de NWhoek van de akker ), richting NOhoek dierenpark. Het is niet 100% te zien, maar ik heb sterk de indruk dat er op dat punt een uitgang/ingang te zien is ( de weg loopt als het ware het dierenpark in ).
Misschien was het destijds een extra uit- of ingang, niet eens bestemd voor het pubiek. In en vlak voor de meidagen vormde het dierenpark toch de snelste route tussen de commandpost van Landzaat en b.v die van Hennink. Hij zal dus gewoon in gebruik zijn geweest.
Is het inderdaad een ingang/uitgang ( ik houd een kleine slag om de arm,want het is allemaal vrij " klein " ) , dan lag die maar op vrij korte afstand van de opstelling van de pag/6veld. Misschien 150-200 meter.
In het bestand van De Greb zitten vrij wat kaarten en luchtfoto's.
Kijk je b.v onder kolonel van Loon ( gebruik eventueel Google ) dan krijg je meteen een heel stel.Daar zal ik nog eens naar kijken. Mijn foto is wat moeilijk te e-mailen, ik zou hem moeten losscheuren.
Commentaar op de stukken van vanmorgen heb ik ook nog wel, maar dat komt iets later.
» Deze reactie is geplaatst op 27 oktober 2003 16:27
(redactie)
Totaal berichten: 849
De Heimersteinse laan liep vroeger anders dan vandaag de dag. Dat komt door de uitbreidingen van Ouwehand's Dierenpark. Wanneer je Ouwehand's Dierenpark binnenkomt (direct na de entree), dan kom je op een soort plein (waar de papegaaien zitten). Min of meer tegenover de nieuwe ingang staan 2 stenen zuilen met daartussen een oud hek, dat is de oorspronkelijke ingang van het dierenpark zoals dit in 1940 nog bestond. Meteen wordt dan duidelijk dat dit plein vroeger gewoon de Heimersteinse laan was die vanaf Heimerstein (Cuneraweg) langs de oorspronkelijke ingang van Ouwehand in een rechte lijn doorliep tot aan de Grebbeweg, min of meer op de plaats waar het oude Hotel de Grebbeberg stond. Nu maakt de Heimersteinse laan vlak voor Ouwehand (gezien vanaf Wageningen) een 90 graden knik naar de Grebbeweg. Wanneer je in die hoek staat kun je nu nog goed zien dat ie eigenlijk vroeger doorliep! Op enkele oude foto's (o.a. foto 14 in de categorie Ouwehand's Dierenpark, met daarop het oude toegangshek en daarvoor dus de Heimersteinse laan) kun je de oude situatie goed zien.

De Holle weg is het verlengde van de Grebbeweg, daar waar de weg naar beneden gaat, de Nude in.
» Deze reactie is geplaatst op 27 oktober 2003 16:52
(redactie)
Totaal berichten: 1.340
Inderdaad viel het stuk PAG aan de Grebbeweg onder de sectie van SMI Ligthart. Ik heb me daarin vergist - en het is ook belachelijk. SMI Ligthart lag met twee PAG's bij de Grebbesluis (in de beide PAG kazematten) en moest blijkbaar ook bevel voeren over de 350 meter westelijk gelegen PAG die hij met geen mogelijkheid kon zien (of bereiken). Desondanks viel deze PAG onder sergeant Peelen en heeft Messing gelijk. Overigens is de refentie naar een voetbalveld hier bedoeld naar het veldje van I-8-RI, niet het veld van II-8RI. Vrijwel ieder bataljon had een eigen sportveld.

Wat ik ook probeer uit te zoeken, verslagen bevatten zoveel onduidelijkheid en onjuistheid dat de onderste steen niet boven gaat komen. Als we alle PAG verhalen inventariseren (die van 11 compagnie PAG ontbreken geheel, die van 19 compagnie PAG is beperkt tot 1 summier verslag), dan krijg ik niet boven tafel welke PAG (vermeend) op de Heimersteinse Laan heeft gestaan, en is Wansink de enige die hier melding van maakt (en deze had naar verluid frontkolder!). Het 6 veldstuk dat midden achter de 2e / 3e sectie (2-III-8RI) lag (onder kornet Mignot) is het enige stuk geschut dat vindbaar is, maar waar volgens de verslagen beslist geen andere bezetting bij verscheen. De rest van de PAG's van 8RI hebben rondgereden tussen de Levendaalse weg, 16MC, C-8RI en het viaduct. Nergens enige melding van PAG stellingen of PAG inzet aan de Heimersteinse laan, met uitzondering van naar verluid twee PAG's onder de luitenant Piet (11 cie PAG 2e sectie) bij Heimerstein zelf. Ik moet eerlijk bekennen dat ik inmiddels zelfs begin te twijfelen of van der Kuyp niet inderdaad van de Levendaalse weg, via de Cuneraweg naar het zuiden van de Grebbeberg is gereden. In elk geval ben ik hem "ook kwijt". Het typische is namelijk dat nergens de aankomst van de stukken PAG wordt gemeld in detail. Ik geef het (mede door tijdgebrek) even op.
» Deze reactie is geplaatst op 27 oktober 2003 18:32
(redactie)
Totaal berichten: 629
Mijn foto geeft ( Rutger ) ook de oude toestand weer, hij is van 1939. Overigens: hij staat wel degelijk ook in de laatste druk van Grebbelinie 1940, is daar alleen kleiner en niet glanzend ( dus minder duidelijk).De ingang/uitgang is niet 100% vast te stellen, maar mij lijkt het op de foto vrij zeker dat er zo'n uitgang is geweest.

Van der Kuijp was in elk geval in de avond van de 12e mei ( 22.00 uur) in het vak van 1-2-3-8RI bij vd Boom, die daar heel specifiek over is.Vervolgens kwam de Duitse doorbraak via de weg en alles in het vak-vd Boom vluchtte, al dan niet in paniek, naar links. Van den Boom heeft vd Kuijp daarna niet meer gezien. Hijzelf ( vd Boom ) verbleef de eerste uren daarna globaal in het gebied achter zijn vak, tussen de Grebbeweg en de verbindingsloopgraaf naar de groepsschuilplaats en de commandopost van kapitein Maas. Ik vermoed dat vd Kuijp ( en Berntsen ) zich daarna verder in de loopgraaf in Noordeljke richting hebben verplaatst,richting vak-vd Stam of eventueel vak-Pilzecker. Ik neem verdr aan dat ze 's nachts in de loopgraaf zijn gebleven, waar het zeker aanvankelijk overvol en chaotisch was. Ze kunnen de volgende dag in de loopgraaf zijn gebleven tot de strijd daar beslist was en vervolgens naar het Noorden zijn uitgeweken, in gezelschap van militairen van 2-3-8RI, zoals Brouwer. Misschien eerst naar de pag/6veld-stelling, die na het leeglopen van de loopgraaf nog even bezet is gebleven en daarna verder Noordelijk. Misschien ook hebben ze ( wat mij iets waarschijnliker lijkt ) de loopgraaf al eerder verlaten met verder hetzelfde traject.Met ergens onderweg het sneuvelen van vd Kuijp en het gewond raken van Berntsen. De stellingen van de 19e compagnie Pag. in het vak van 2-8RI zijn als bestemming misschien wel een optie, maar uit het (warrige ) verslag van kapitein Labots leid ik toch af dat die stellingen op 13 mei niet meer waren bezet.Ik geloof in elk geval niet dat vd Kuijp na 22.00 uur op 12 mei nog in de directe omgeving van de Grebbeweg is geweest. Dat zijn verblijf Noordelijker nergens in een verslag wordt bevestigd kan aan de soms chaotische toestanden van nacht en de dag daarop liggen.
Dat Coster van Voorhout op 13 mei op de commandopost van Landzaat is geweest vind ik nergens in de verslagen terug. Deze luitenant is, komend vanaf het Noorden en rijdend langs de oostkant van het spoorravijn bij het viaduct op de Duitsers gestuit. Het laatste wat zijn verslag meldt is dat zijn manschappen dekking zoeken achter de huizen. Als hij al bij Landzaat is opgedoken, dan toch via een nachtelijke omweg.
Een van zijn ( achtergelaten ) pagkanonnen is op 13 mei door de huzaar Damveld over het viaduct gereden.

Zou overigens niet exacter bekend zijn waar het lichaam van vd Kuijp is gevonden? Zou de lijst van kolonel b.d de Leeuw niet meer uitsluitsel geven dan dit? In vrijwel alle gevallen is immers de juiste vindplaats wel bekend!
» Deze reactie is geplaatst op 27 oktober 2003 21:37
Totaal berichten: 21
Is de luchtfoto van de heer Groenman dezelfde als die in het artikel over de Stoplijn op deze website? Daarop zie ik een weg die aan dezelfde beschrijving voldoet en bij de veronderstelde ‘noordelijke ingang’ uitkomt. Toen Berntsen op 16 mei daar in de buurt geborgen werd, wisten de bergers wellicht al gauw dat hij van de pag. was (was dat aan het uniform van een gewone pag-soldaat makkelijk te zien?). Als verder duidelijk werd dat hij ‘bij dat kanon daar’ gewond was geraakt, dan was er weinig meer nodig om het stuk 6veld aan de Heimersteinse laan als pagstelling te bestempelen. Wellicht is het zo gegaan?

Of niet? Ik ga in ieder geval helemaal mee met de laatste analyse van de heer Groenman. We weten zeker dat Berntsen en Van der Kuijp op 12 mei aan de Grebbeweg in de stoplijn waren, in ieder geval totdat de SS-voorhoede daar rond 22:00 doorbrak. Daarna kunnen we niets met zekerheid zeggen, behalve dat ze zich in noordelijke richting hebben verplaatst. Tijdens die verplaatsing is op 13 mei eerst Van der Kuijp gesneuveld en daarna Berntsen dusdanig gewond geraakt dat hij diezelfde dag nog is overleden. Gezien het feit dat beiden op een verschillende manier begraven zijn, lijkt het aannemelijk dat ze op enige afstand van elkaar getroffen werden. De afstand tussen de vindplaatsen kan nog vergroot zijn doordat Van der Kuijp meteen dood was en men zich om hem verder niet bekommerd heeft, maar dat er voor Berntsen nog hoop bestond, zodat hij nog naar een schuilplaats is gebracht.

Na herlezing van het verslag van kapitein Labots ben ook ik van mening dat er op 13 mei geen pagkanonnen van 19 Comp. Pag. meer tussen de Heimersteinse laan en de Levendaalse weg stonden. Het enige dat dan overblijft als ‘de pagstelling noord van de dierentuin’ is de 6veld aan de Heimersteinse laan, hooguit 200 m van de veronderstelde locatie van de noordelijke ingang (en minder van de schuilplaats waar Berntsen werd neergelegd).

Tenzij er meer met zekerheid bekend wordt over de exacte locatie van de noordelijke ingang en de exacte vindplaatsen van Berntsen en Van der Kuijp, moet deze discussie hiermee denk ik afgesloten worden.

Betreffende de vindplaatsen vraag ik mij, met de heer Groenman, af of de documentatie van overste Brongers (als ik het wel heb is dat dezelfde databank als die van kolonel De Leeuw?) nadere interpretaties toelaat als de uitkomst van deze discussie erbij in ogenschouw wordt genomen. Mag ik u dat vragen, overste Brongers?

Maar, zoals ook de heer Goossens in zijn laatste bijdrage zegt, de onderste steen zal niet bovenkomen. Daarvoor zitten er onvermijdelijk te veel onvolkomenheden in de verslagen. Zo las ik in bovengenoemd verslag van kapitein Labets dat hij op 13 mei in fort Honswijk een bespreking heeft gehad met kapitein Van Buuren. En dat terwijl Van Buuren zelf zegt dat hij van 13 tot 16 mei in de schuilkelder van Ouwehand zat. Desondanks ben ik door deze discussie heel wat aan de weet gekomen!
» Deze reactie is geplaatst op 28 oktober 2003 12:57
(redactie)
Totaal berichten: 629
Het is dezelfde foto, zij het dat die in mijn boek glanzend en daardoor wat mooier is. Maar ook op de site kun je zien dat die bosweg het dierenpark binnenloopt.Misschien weet Ouwehands Dierenpark zelf wat meer over de inrichting voor de oorlog.
Overigens denk ik ook dat we er niet dichterbij komen, tenzij de databank meer informatie geeft. En waarom eigenlijk niet, als het om familie gaat?
Afsluitend: leuke discussie.
» Deze reactie is geplaatst op 28 oktober 2003 13:26
(redactie)
Totaal berichten: 1.340
Herkenbaarheid van PAG personeel aan het uniform is mij niet bekend, wellicht aan de kleur van het accent op de bies van de mouw (onderaan de mouw was in een kleuraccent de aard van de indeling kenbaar gemaakt- ik ken foto's van PAG personeel met een rood accent op de mouw). Wellicht had men onder het regimentnummer (op de jas of op het hoofddeksel) een toevoeging "PAG". Wel weet ik dat het meeste PAG personeel, in tegenstelling tot gewone infanterie, laarzen had (net als artilleristen en cavaleristen). Gewone infanterie soldaten hadden putties (beenwindselen). Daarnaast had men leren jassen, althans kaderpersoneel. In elk geval moet men herkenbaar zijn geweest omdat vaak in verslagen wordt gesproken van PAG personeel. Persoonlijk vermoed ik dat dit kwam door of de laarzen en/of een kleuraccent op de mouw. Overigens gaven de herkenningsplaatjes ook uitsluitsel, maar die bekijkt men over het algemeen alleen bij sneuvelen of verwonding.
» Deze reactie is geplaatst op 28 oktober 2003 16:29
Totaal berichten: 70
In antwoord op een aan mij gerichte email het volgende.1-IV-Bat.Pag was divisiereserve te Remmerden voor de 4e Divisie. Op 12 mei kwam de cie ter beschikking van 8 R.I. I-8 R.I.kreeg een sectie met 3 stukken, die als volgt werden opgesteld:
1 stuk aan de Rijn bij de Stoplijn, 1 stuk op de weg Grebbe-Rhenen bij de stoplijn (verdubbeling van het aanwezige stuk) en 1 stuk aan de Heimersteinselaan, eveneens bij de Stoplijn.
» Deze reactie is geplaatst op 30 oktober 2003 18:36
Totaal berichten: 21
Ik wil overste Brongers bedanken voor zijn toevoeging. De informatie geeft mij echter geen aanleiding de uitkomst van de discussie tot nu toe te herzien. Ik denk dat we alle gegevens waar via dit Forum aan te komen is, hebben benut.

Ik heb inmiddels Ouwehands Dierenpark per e-mail naar de ligging (en het bestaan) van ‘de noordelijke ingang’ gevraagd. Mocht ik daar antwoord op krijgen, dan zal ik mij weer melden.
» Deze reactie is geplaatst op 30 oktober 2003 18:56
(redactie)
Totaal berichten: 629
Interessant in verband met het einde van vd Kuijp en Berntsen is m.i ook nog de vluchtroute, die de sectie van kornet Mignot ( van de comp. 6veld )heeft genomen na de val van de vlak voor de stelling gelegen stoplijn. De ( daarbij niet aanwezige ) luitenant van Deventer ( de onmiddellijke superieur van Mignot ) vertelt in een van zijn 2 verslagen dat men probeerde in Noordelijke richting, om het dierenpark heen, eigen troepen te bereiken. Als je de algemene situatie van dat moment kent lag daar inderdaad de enige mogelijkheid voor een geslaagde vlucht. Mignot sneuvelde daarbij, toen hij, na eerst door het bos te zijn gerend/gelopen, uitkwam op een daarnaast lopend karrespoor. Dat karrespoor kan m.i heel goed het pad/de weg zijn, die liep naar de NOhoek van het dierenpark. Volgens de ( wel aanwezige ) korporaal Van Rhijn kwam Mignot tveel aan de buitenkant van het bos ( dus te dicht bij het pad ), zodat de vijand hem opmerkte. Of dat nu ten Noorden of ten Zuiden van het karrespoor was, valt niet helemaal na te gaan. Waarschijnlijk ten Noorden, want Zuid van het pad lijkt ( foto ) voornamelijk eikenhakhout te staan.
Soldaat van Grinsven, eveneens aan de rand van de struiken ( dus dichtbij het pad ) raakte ook gewond en werd naar een kleine hulppost achter het dierenpark gebracht. Of met " achter " nu bedoeld wordt ten Noorden van het park ( dicht bij de commandpost van 2-8RI )of misschien ( wat mij minder waarschijnlijk lijkt ) enigzins West ervan ( dus " om de hoek " )is niet helemaal duidelijk. Ik heb op mijn kaarten vrij wat hulpposten staan, maar kennelijk niet de kleinere. Ongetwijfeld moet er zo'n lijst bestaan.
Ik denk dat er een grote kans is, de beschikbare gegevens vergelijkend, dat ( eerder? ) vd Kuijp en Berntsen ( en anderen ) dezelfde ontsnappingsroute hebben gevolgd en dat die kleine hulppost " achter de dierentuin " best dezelfde zou kunnen zijn als die waar Berntsen uiteindelijk is beland. Een verslag van van Grinsven, dat iets over die hulppost zou kunnen zeggen, heb ik helaas niet gevonden.
» Deze reactie is geplaatst op 30 oktober 2003 20:07
(redactie)
Totaal berichten: 1.340
In reactie op Groenman. Er was een verbandplaats zuid van de Grebbeweg, ter hoogte van het paviljoen (Dierenpark). Wellicht is dat bedoeld met achter Ouwehand. Kleinere verbandplaatsen is een vraag - in die zin dat toen kapitein Maas gewond was, hij pas werd verbonden toen hij bij het paviljoen van Landzaat aankwam. De vraag is dus of er wel (intacte) verbandplaatsen waren op 12 mei vlak bij Landzaat. Op de kaarten van Hopink en vd Boom worden ze niet aangegeven (de kaart van Hopink geeft overigens wel de exacte locatie van de noordelijke ingang van het dierenpark).

Overste Brongers meldt wat wij ook al wisten; dat drie stukken van de sectie van vd Kuyp naar de door hem benoemde locaties werden gestuurd. Althans, Brongers moet het over deze stukken hebben daar hij sprak van 3 stukken voor I-8RI. Maar ... we constateren uit de verslagen dat het stuk aan van sergeant Jaspers (gedirigeerd naar de Heimersteinse Laan) nooit is aangekomen. Dus die informatie is vermoedelijk alleen gebaseerd op het bevel van kapitein Hopink (c-IVPAG), en niet op constatering (uit andere verslagen). Het stuk dat vermeend bij Heimersteinse Laan heeft gestaan (De PAGopstelling bij de Heimersteinse Laan) is nu juist het grote vraagteken. Geen kaart geeft een PAG stelling aan, geen verslag meldt de daadwerkelijke aanwezigheid van een stuk PAG (alleen een stuk 6-veld dat daar al vanaf 10 mei stond, onder kornet Mignot) met uitzondering van een zonderling verslag van de sergeant Wasink - die later frontkolder lijkt te hebben gehad! Kortom, geen nieuws van het westelijk front ...
» Deze reactie is geplaatst op 31 oktober 2003 11:31
Totaal berichten: 21
Het is inderdaad interessant de vluchtroute van de sectie van kornet Mignot nader te bekijken. Volgens onze analyse moeten mensen van 1-IV Bat. Pag. bij, of in ieder geval in de buurt van, de stelling van Mignot zijn geweest.

Er moet contact zijn geweest tussen de mensen van 19 Batterij 6veld en 1-IV Bat. Pag. Twee stukken van laatst genoemde eenheid moesten immers de stukken van eerstgenoemde gaan versterken (Rijn en Heimersteinse laan). Luitenant Van Deventer is bovendien in de pagstelling aan de Grebbeweg geweest. Soldaat Chotzen van 2-III-8 RI zegt van soldaat Berns (niet Berntsen!) gehoord te hebben dat Van Deventer de pag. aan de weg had ‘teruggenomen’ nadat de Duitsers deze ‘overmeesterd’ hadden. Dat ‘teruggenomen’ betekent misschien ‘heroverd’? Sergeant Spijker van 2-III-8 RI zegt dat er zoiets is gebeurd en dat Van Deventer hier meer van wist.

Betekent dit dat Van Deventer ten tijde van de doorbraak door de stoplijn het commando van Van der Kuijp had overgenomen? Van Deventer was mogelijk voor overleg met Van der Kuijp naar de Grebbeweg gekomen? Chotzen zegt daar niets naders over.

Het verslag van Berns noemt Van Deventer niet, maar er staat wel dat de pag. de Duitsers na hun doorbraak nog in de rug onder vuur heeft genomen. Wie daarbij de ‘commandant van de pag.’ was, staat er niet bij. Van der Kuijp of Van Deventer? Het lijkt erop dat het Van Deventer was. Was Van der Kuijp dus al meteen na de doorbraak noordwaarts gegaan, met Berntsen en wellicht nog enkele pag-mensen? (maar niet allemaal, want vd Boom heeft het tot op het laatst over drie mensen van de pag. die nog bij hem waren).

Bij dit alles moet het stuk van 8 Comp. Pag. aan de andere kant van de weg in het vak van 3-I-8 RI niet vergeten worden. Merkwaardig genoeg zeggen de verslagen van 3-I-8 RI helemaal niets over pag. Maar het kan zijn dat Van Deventer het stuk van 8 Comp. Pag. had ‘teruggenomen’, en niet van 1-IV Bat. Pag., want er zou nog mee geschoten zijn na de doorbraak. Volgens vd Boom was het stuk van 1-IV Bat. Pag. al vóór de doorbraak uitgeschakeld.

Genoemde verslagen ondersteunen de visie dat Van der Kuijp na de doorbraak op zondagavond niet meer in zijn pagstelling aan de Grebbeweg is geweest. Volgens de laatste bijdrage van de heer Groenman heeft men geprobeerd langs de noordkant van de dierentuin weg te komen. Ik vermoed dat men zich daarbij tot bij de 3e sectie van 2-III-8 RI door de loopgraven heeft verplaatst en daar de sprong het bos in heeft gewaagd. Anders ligt die ‘pagstelling’ niet op de route.
» Deze reactie is geplaatst op 31 oktober 2003 11:34
Totaal berichten: 21
Vraag aan de heer Goossens: Welke kaart van Höpink bedoelt u, waar de noordelijke ingang op staat? Kaarten van Höpink vind ik alleen in zijn verslag van de verdediging van het palviljoentje, maar daar staat de noordkant van de dierentuin niet op.

Overigens betwijfel ik of de verbandplaats zuid van de Grebbeweg gezocht moet worden.
» Deze reactie is geplaatst op 31 oktober 2003 11:44
(redactie)
Totaal berichten: 629
Ik geloof ook niet dat de ( grote ) verbandplaats Zuid van de Grebbeweg is bedoeld. Er zijn natuurlijk meer verbandplaatsen geweest, kleinere, die niet op de kaarten van de Groene Serie staan.
Overigens: zover zat Maas niet van Landzaat af. Misschien was dat sowieso de dichtstbijzijnde mogelijkheid.

Er zijn inderdaad maar weinig beschikbare verslagen van 3-1-8RI. Bovendien moet je bedenken dat sergeant Van Mameren, die met zijn sectie het dichtst bij de weg lag, in de middag van 12 mei gewond raakte. Zijn verslag gaat ( dus ) niet verder dan ongeveer 18.00 uur op 12 mei.
» Deze reactie is geplaatst op 31 oktober 2003 20:20
(redactie)
Totaal berichten: 629
Er is een Duitse bron die meldt dat tijdens de stoot van Wackerle een Nederlandse batterij onder de voet werd gelopen. Volgens Brongers ging het daarbij om 3 verouderde, niet verplaatsbare, kanonnen (1878 ), die door de bemanningen al onbruikbaar waren gemaakt. Brongers noemt echter nog een ander Duits verslag dat zegt dat "veroverde stukken geschut ", enkele uren later weer in Nederlandse handen waren gevallen. Dat zou echter door geen enkele Nederlandse bron woren bevestigd. Het past echter wel in dat Van Deventer - verhaal. Juiste vindplaats: Grebbelinie 1940, blz. 143 ).
» Deze reactie is geplaatst op 1 november 2003 12:30
Totaal berichten: 21
Genoemde verslagen passen in het Van Deventer-verhaal, alleen was de Böhler juist uiterst modern.

Ik heb me nog zitten afvragen of de Van Deventer in dit verhaal niet Van der Kuijp geweest kan zijn, omdat ik geen voor de hand liggende verklaring zie voor de aanwezigheid van Van Deventer aan de Grebbeweg. Maar vanwege de samenwerking met Van der Kuijp aan de Rijn en (theoretisch) aan de Heimersteinse laan, kan het wel. (En in de chaos van die avond kan eigenlijk alles.)

Ik neem aan dat het stuk waar Van Deventer mee schoot dat van 8 Comp. Pag. was. Het stuk van 1-IV Bat. Pag. was om 19:30 al uitgeschakeld. Het stuk van 8 Comp. Pag. had rond 14:00 wel 'in brand' gestaan, maar was later door soldaat Ambrosius weer hersteld.

Het valt op dat er in de verslagen (met uitzomdering van dat van vd Boom) geen melding gemaakt wordt van TWEE stukken pag. aan de Grebbeweg. In een opstelling kunnen natuurlijk twee stukken staan, maar ik heb de indruk dat er steeds maar over één stuk gepraat wordt.

Na de paniek bij de doorbraak had Van der Kuijp met een uitgeschakeld kanon geen reden meer aan de Grebbeweg te blijven en lijkt het aannemelijk dat hij met (een aantal van) zijn mannen noordwaarts naar de commandopost 8 RI heeft willen gaan.
» Deze reactie is geplaatst op 1 november 2003 13:41
(redactie)
Totaal berichten: 1.340
Heer Groenman. De overrompelde batterij was 11Bat 6-veld, onder 1lt vd Griend. Zij werden tussen 22.00 en 23.00 uur aan de Grebbeweg onder de voet gelopen door de doorbrekende SS.

De kaart van Hopink kan je vinden onder "standhouden tot de laatste man" (Slag om de Grebbeberg) en dan "de verdedigers". Allen zijn hotlinks. Deze kaart (onderaan) geeft de noordelijke ingang van het Dierenpark weer.

Ik geloof niet dat de PAG bezetting vluchtte met de bezetting van de post 6-veld van kornet Mignot. De verslagen zijn helder dat ze slechts met 5 man (de bezetting van het kanon) vluchtten.
» Deze reactie is geplaatst op 1 november 2003 13:50
Totaal berichten: 21
Ik heb de ‘kaart van Höpink’ bekeken, maar daarop staat niet de ‘noordelijke ingang’ die de heer Groenman en ik zoeken. Zie hiervoor Groenmans bijdrage van 27 oktober. Het gaat ons om een ingang echt in het noordelijke deel van de dierentuin. Wij menen die te zien aan het eind van de weg die vanuit het vak van de 3e sectie van 2-III-8 RI naar de dierentuin loopt (zie luchtfoto in De Stoplijn).

Ik vermoed dat Berntsen ter hoogte van de 6-veld aan de Heimersteinse laan uit de loopgraven van de 3e sectie van 2-III-8 RI is gesprongen en getracht heeft onder dekking van het bos de ‘noordelijke ingang’ te bereiken en vandaar zijn weg verder te vinden naar cp. 8 RI. Dit vóór de bezetting van de 6-veld terugtrok.

Het verslag van korporaal Van Rhijn van de 6-veld meldt dat de infanterie al weg was toen Mignot besloot ook terug te trekken. Hij vermeldt niets over de richting waarin die infanterie verdween, maar ik kijk er niet van op dat een of enkele pag-soldaten daartussen niemand opgevallen zijn. Doch ik ga ervan uit dat Berntsen na het verlaten van de infanterieloopgraaf nog vrij dichtbij de 6-veld geraakt is (en toen nog een eind verder in de richting van de dierentuin in een schuilplaats is gelegd; die een hulppost kan zijn geweest, maar dat hoeft niet).
» Deze reactie is geplaatst op 1 november 2003 14:44
(redactie)
Totaal berichten: 629
Ik zeg niet dat de pagbemanning vluchtte samen met die van de 6veld. Ik stel alleen dat beide groepen bezelfde route kunnen hebben gevolgd, ook al omdat het m.i de enige overblijvende vluchtroute was.
» Deze reactie is geplaatst op 1 november 2003 20:16
(redactie)
Totaal berichten: 1.340
Ik denk dat u daarin gelijk heeft
» Deze reactie is geplaatst op 2 november 2003 03:03
Totaal berichten: 1
hallo
dit is wat ik gevonden hep voor de rest alleen geboorte plaats
geboorte datum,mill.rang,

berntsen,w,h, gevallen grebbelinie,
» Deze reactie is geplaatst op 25 november 2003 14:24
(redactie)
Totaal berichten: 629
Ik heb toch nog eens gekeken of het Stafwerk (3C) nog iets te melden had over het einde van luitenant vd Kuip.Dat was inderdaad het geval. Hij zou zich op het moment van de doorbraak van Wackerle bevonden hebben op de rechterflank van de stoplijnloopgraaf van 2-3-8RI ( dat wisten we al ), vervolgens zijn gezien bij het viaduct en daar uiteindelijk ergens in de buurt zijn gesneuveld.Ik heb sterk de indruk dat Nierstrasz zich hier baseert op het al eerder genoemde verslag van luitenant Coster van Voorhout. En dat kwam weer niet overeen met de in de aanvang van deze discussie door overste Brongers ( aan de hand van de lijst "De Leeuw ") verschafte gegevens, die wijzen op een einde in de directe omgeving van de dierentuin.
Conclusie: het Stafwerk zit er in dit geval waarschijnlijk naast.
» Deze reactie is geplaatst op 19 februari 2004 11:11
Totaal berichten: 21
Beste meneer Groenman,
Ik voel ook het meest voor de gegevens van overste Brongers. Luitenant Coster van Voorhout neemt een ruime slag om de arm als hij meldt zijn collega Van der Kuijp gezien te hebben. Het was een paniekerig moment in het donker dat niet goed in de rest van het verhaal past. Van der Kuijp zou dan alle contact met zijn eenheid kwijt moeten zijn geraakt, wat niet erg voor de hand ligt. In ieder geval een deel van zijn ondergeschikten zal toch geprobeerd hebben bij hun commandant te blijven. Tenzij Van der Kuijp om een of andere reden een bevel heeft gegeven dat hem van de rest van de groep scheidde. Maar daarover kunnen we alleen maar speculeren.
» Deze reactie is geplaatst op 19 februari 2004 13:51
» Dit onderwerp is gesloten
2554