Discussiegroep

Onderwerp: Enquetecommissie Regeringsbeleid 1940-1945

» Dit onderwerp is gesloten
(redactie)
Totaal berichten: 849
3.347 keer gelezen
22 reacties
Categorie: Slag om de Grebbeberg en Betuwestelling / Boeken, tijdschriften en publicaties
Ik ben, eigenlijk sinds Allert mij daarop wees, aan het lezen in de boeken van de Enquetecommissie Regeringsbeleid 1940-1945. Met name delen 1A/B en 1C hebben betrekking op de meidagen 1940 (Militair Beleid 1939-1940). Wat mij opvalt is dat er nogal 'zakelijk' over de strijd bij de Grebbeberg wordt geschreven. "Paar hoornwerkjes hier, paar kazematjes daar." Daarnaast ook best schokkende opmerkingen over de inzet van 8 R.I.

Zo schrijft generaal-majoor Sillevis, voorganger van generaal Harberts (Commandant IIe Legerkorps), op blz. 470 van deel 1C: "Het regiment, waarin ik het minste vertrouwen had, was een regiment, dat in Arnhem gelegerd was in vredestijd, waar ik toen in garnizoen was. Dat "zwarte" regiment - als ik het zo noemen mag - was het 8 R.I. Ook het 9 R.I. was minder goed dan de andere."

Wellicht tegenstrijdig is de laatste opmerking van Sillevis (blz. 470): "Ik wilde nog onder de aandacht brengen het opruimen van de boomgaarden, ten Westen van Wageningen. Iedere hogere militaire autoriteit, die een bezoek bracht aan het IIde Legerkorps, heb ik deze boomgaarden laten zien en hun gevraagd of het toch niet mogelijk was, dat zij werden opgeruimd. Ik heb daarover ook gesproken met de Minister van Defensie, maar daaromtrent lag de beslissing bij de Regering. Ik kon de zienswijze van de Regering wel aanvoelen, maar die boomgaarden maakten mogelijk een vijandelijke gedekte benadering van Wageningen af van 3 a 4 km. Toen ik het commando over het IIe L.K. neerlegde was het grondwater nog hoog, maar de Duitsers hebben de veine gehad, dat het peil in de droge maanden daarna was gezakt. De natuurlijke inundatie was weg."

Dit verhaal past niet helemaal in de opmerking van Kapitein Zwart (3-III-8 R.I.): "Een proeftuin met boomgaard mocht niet worden opgeruimd. Generaal Sillevis vond dat 20-jarige noeste arbeid niet verloren mocht gaan. Ik heb nog geantwoord dat jonge 20-jarige Nederlanders bij een aanval zouden worden gedood (welk antwoord gebleken is juist te zijn). De hogere legerleiding meende, dat in geval van oorlog tijd genoeg zou zijn om de boomgaard met proeftuin op te ruimen."

Ook Harberts is erg duidelijk in zijn bewoordingen als hij Overste Hennink (Commandant 8 R.I.) op de 12de Mei op luide toon aanspreekt als ‘de commandant van het regiment der lafhartigen’. Deze opmerking zou wellicht ertoe hebben geleid dat Landzaat besloot zich niet te laten afvoeren naar een hulpverbandpost, maar ervoor koos om ter plaatse te sneuvelen.

De zaak Meijer komt hier ook redelijk uitgebreid aan bod (evenals de zaak vaandrig Tack die abusievelijk vaandrig Van der Tak genoemd wordt). Hier ook weer opmerkelijk dat de ophef pas ontstond bij het uitkomen van het boek van Boer / docu op televisie in 1970 terwijl in 1949 alles al op papier stond. Blijkbaar was er vanuit het grote publiek weinig interesse voor de resultaten van deze onderzoekscommissie?

Over het al dan niet stelselmatig schenden van het oorlogsrecht door Duitse troepen lees ik eigenlijk niets. Best vreemd gezien het grote hoeveelheid rapporten die hier melding over maken?
» Dit bericht is geplaatst op 6 maart 2004 11:17
Totaal berichten: 698
zo ontzettend juist ..de mensen hadden geen behoefte aan de oorlog meer in 1945-48 ,de mensen kijken vooruit in die tijd ,ze hadden het wel gehad met de oorlog ,was gewoon geen intresse voor ,de zaak meyer kwam aan het rollen door een journalist die de naam meyer nog kon herinneren ..eigenlijk bij het schrijven van de geschiedschrijving van lou de jong deel 3 kwam veel tot leven !!!!
» Deze reactie is geplaatst op 6 maart 2004 12:37
Totaal berichten: 40
Ik heb hier te weinig over gelezen om een mening te hebben maar
toch even wat opmerkingen/vragen :

Robl kan best gelijk hebben dat de gemiddelde nederlander de oorlog eigenlijk wilde vergeten of verdringen. Ikzelf (geb 1946 ) ervaarde in mijn omgeving dat ook zo.

Betreft Sillevis : zijn zijn conclusie's ACHTERAF of was dat zijn
mening in de tijd dat hij Korpcommandant was ???
En wat had 9RI (fries regiment , garnizoen ASSEN en gelegerd na 39 in HAARLEM ) er dan mee van doen ?? Kon hij daar dan zelf een gefundeerde mening over hebben ??
( Of bedoelde hij 19RI ?)
» Deze reactie is geplaatst op 6 maart 2004 13:08
Totaal berichten: 698
natuurlijk wim ,de mensen hadden helemaal geen zin om het allemaal op tehalen ,ik denk ook dat die verhoren ook zijn afgeraffeld ,ook nsb ers werden hier en daar vrijgesproken ,ook tekenen dat ze het wel geloofde ,en heel belangrijk verder is dat je verplaatst in die tijd geest ,anders begrijp je het niet !!!
» Deze reactie is geplaatst op 6 maart 2004 13:41
(redactie)
Totaal berichten: 1.340
Rob slaat de spijker opde kop. Vlak na de oorlog had iedereen genoeg aan eigen verdriet en ongerief. Gerepatrieerde landgenoten kunnen daarover meepraten - ze werden bij Gods gratie weer geaccepteerd, maar "mein en dein" bestond niet meer - zeker niet voor wat betreft de (voormalige) Joodse Nederlanders.

Wat Sillevis zegt over de opruimingen is denk ik wel waar. Ik denk niet dat er een bevelhebber was die daar niet over heeft geklaagd. Dit is ook typisch een punt waar de politiek alle schuld draagt. Dat een hoge officier als Sillevis dit niet deelt met een kapitein ligt in de verhoudingen als in die dagen. Een generaal gaat een kapitein niet uitleggen wat zijn eigen gedachte is - de kapitein heeft er maar mee te schakelen. Politiek was voor de hogere legerleiding.

Ten aanzien van de schootsveldopruimingen kan wel worden gesteld dat het leger slecht was voorbereid op het uitbreken van de oorlog. De strategie anticipeerde al op een snelle Duitse doorbraak bij de Yssel, en dus was het duidelijk - ook vooraf - dat de Duitsers spoedig voor de Grebbelinie zouden staan. Toen 10 mei daar was moesten de militairen echter zoeken naar geschikt materieel om enkele bomen te kunnen vellen. Het bleek dat men een handvol ongeschikte zagen ter beschikking had. Groot materieel had hier in 24 uur veel kunnen betekenen - sterker - men had de gekapte bomen kunnen gebruiken als extra versterking van de loopgraven of onderkomens.

Harberts zijn statement over 8RI is natuurlijk overbekend. Dat Sillevis daar ook een vooroorlogse mening over heeft doet niet ter zake. Een troep bewijst zich tijdens de strijd niet ervoor. Ik kan mij nog goed herinneren dat wij in Seedorf ook een bataljon Limburgse Jagers hadden, "a squad of ill reputation" zoals men ze zou aan kunnen duiden. Ze waren de lastigste klanten overdag en 's avonds in de kazernes. Maar als het erop aankwam tijdens oefeningen bij uitstek de meest goed geoliede machine die consequent succesvol oefeningen afsloten. Ook in de verslagen wordt niet zelden gesproken dat de sujetten die in vredestijd de lijn trokken of de tucht tarten, juist in oorlogstijd excelleerden boven de rest. Kortom - Sillevis zijn statement overstijgt de waarde niet van het papier waarop het is geschreven.

Over het algemeen kan gesteld worden dat er een duidelijke teneur spreekt uit de Enquete Verslagen. Geen van de officieren toont enig mea culpa ten aanzien van de eigen verrichtingen. De politiek krijgt alle schuld. Zelfs onderling schuift men met verantwoordelijkheid (zoals Harberts - als nota bene de artilleriecommandant van het Veldleger - stelt dat hij met de opruimingspolitiek niets te maken had. Nee, nee. Artillerie die niets met schootsveld ruiming heeft te maken!) en zijn de vele disputen opvallend over al dan niet betrekken van commandanten in overleggen en uitwisselingen van strategie-en en tactische afspraken. Zo ontkent Van Andel van contacten te weten tussen JJG v Voorst tot Voorst en Fruyt van Hertog inzake uitwerking van terugtocht plannen vanuit de Grebbelinie op de VH oost. Ook Fruyt van Hertog ontkent het. Voor JJG is het echter van belang te stellen dat die contacten er wel waren geweest. Dit soort disputen zien we vaak.

Opvallend is voorts dat heel veel verantwoordelijke officieren veel feiten misten in hun kennis ten aanzien van de verdediging van de Grebbeberg. Ik vergeef hun (zei de gek) dat ze de gang van zaken vanaf 10 mei minder goed weten - immers wat we nu weten kostte ook 60 jaar onderzoek. Maar het feit dat bijvoorbeeld Van Loon, als commandant IV divisie, zo weinig wist van de linie bij Rhenen is ten hemel schreiend. Maar ook JJG en Harberts grossieren niet in kennis. JJG stelt zelfs dat de toegang tot de Grebbeberg (Hoornwerk en Holle Weg) een zeer groot aantal kazematten telde en dat de vuurplannen zeer efficient waren! Welk een klinklare onzin! Ook stelt hij (net als Van Loon) dat de Duitsers bij Heimerstein de frontlijn doorbraken. Iets wat eenvoudig te weerleggen valt omdat het eenvoudigweg volkomen onmogelijk was. Immers de kazematten S-16 en S-19 / S-26 gingen pas verloren rond 17.00 uur op 12 mei. Dat terwijl toen allang het Hoornwerk was gevallen en S-15 en G-7 ook allang waren opgegeven. Sterker - uit de toen al bekende verslagen van Rangelrooij (hij was onderwerp van krijgstuchtelijk onderzoek) was bekend dat de Duitsers zich rond die tijd al boven op de berg bij S-7 bevonden. Kortom - deze officieren - wellicht bewust van de zeer matig doordachte verdediging van de toegang van de Berg (en - mijn theorie althans - de wetenschap dat ze mis gegokt hadden door te steunen op het feit dat het bomvrije gemaal op tijd klaar was en daardoor de verdediging versterkt zou worden door een inudatie die alleen de dijk en de weg vrij zou laten voor toegang tot de berg) probeerden aan te tonen dat niet de achilleshiel van de Berg de toegang verschafte aan de Duitse SS bataljons, maar een eenvoudige oversteek bij Heimerstein, of zelfs een zuidelijke beweging vanuit Kruiponder. Welk een kolder - kolder ook die al in 1948 weerlegd had kunnen worden door de verslagen.

Dat de Duitse oorlogsmisdaden minder onder de aandacht kwamen vind ik logisch. Immers - veel van de basis van de vraagstelling (de "kwesties") was gebaseerd op het werk van Van Nierstrasz. Dat werk - die inventarisatie - vond vooral plaats tijdens de oorlogsjaren waarbij censuur door de Duitsers welig tierde. De Duitse oorlogsmisdaden waren dus toen onbespreekbaar. Overigens vind ik de kwalificatie oorlogsmisdaad voor het gebruik van gevangenen en het "misbruik" van de witte vlag overdreven. Oorlogsmisdaden zijn wel standrechterlijk executeren van gevangenen, maar dat is tegelijkertijd "common practise" gedurende de hele oorlog. Ook de Russen, Amerikanen en in mindere mate de Engelsen, maakten zich hieraan schuldig. In WOI was het al niet anders. Hier was het gemeen goed veroverde loopgraven gewoon te "sweepen" en iedereen om zeep te helpen. Het is het absurde rationele aan mensen om zelfs iets vreselijks als oorlog in spelregels te vervatten. De overwinnaar is de baas - klaar uit. Neurenberg was een toonbeeld daarvan. Het is goedkoop de Duitsers van oorlogsmisdaden te betichten. Was de hier ten lande zo gevierde Colijn dan geen misdadiger - de man die eigenhandig als Luitenant in Atjeh 14 vrouwen en kinderen aan zijn bajonet reeg? Kom zeg! Oorlog is "a mean and ruthless thing" - niet te vervatten in spelregels. De vol adrenaline gespoten stormtroeper schiet net te lang door of voorkomt zijn eigen sneuvelen door te schuilen achter de verslagen tegenstander. Is dat een oorlogsmisdaad of is dat een menselijke reactie in een onmenselijke angst situatie? Er is maar een conclusie te trekken ten aanzien van dit handelen door de Duitsers - wij waren daar - grosso modo - mentaal niet tegen opgewassen. Het gebrainwashte Herrenvolk was vooral mentaal onze meerdere, en won het van huisvaders en jonge dienstplichtigen die tot dan toe vooral goed waren getraind in pionieren en marcheren. Als de oorlog een paar weken langer had geduurd had niemand het er meer over gehad. Ik mag er in dit kader op wijzen dat onze Koninklijke Brigade Prinses Irene tijdens de missies in Frankrijk en Belgie enkele malen Nederlandse SS vrijwilligers standrechterlijk heeft ge-executeerd. Sterker nog. Toen op een gegeven moment een 200 van die vrijwilligers door de Amerikanen aan onze brigade werden overgedragen suggereerde niemand minder dan Prins Bernhard bij de Nederlandse commandant om met dat stelletje "af te rekenen". Die 200 man vond men echter te gortig - maar het toont aan dat het spreken over aanwending van oorlogsmisdaden tot verkrijging van de overwinning vooral het excuus van de verliezer is. Terwijl het slechts een symptoom is van oorlog dat het slechtse in de mens opkomt en dat die mens wordt gedwongen in strikte polemiek te denken: goed of kwaad, friend or foo. Ofwel, zij die zonder zonde zijn werpe de eerste steen ...
» Deze reactie is geplaatst op 6 maart 2004 14:45
(redactie)
Totaal berichten: 849
Wim, hetzelfde bedacht ik mij toen ik het overtypte. Ik denk dus inderdaad ook dat hij het 19e bedoelde. Ik neem aan dat Sillevis die mening vormde VOOR de meidagen van 1940 (toen hij klaarblijkelijk in Arnhem verbleef, volgens mij zelfs nog VOOR de mobilisatie?) en dat beeld zal uiteindelijk versterkt zijn door de uitkomst van de Meidagen...
» Deze reactie is geplaatst op 6 maart 2004 16:50
(redactie)
Totaal berichten: 849
Verhoor Harberts over bijzonderheden tijdens de meidagen van 1940 staat online. Errug groot...
http://www.grebbeberg.nl/index.php?page=enquetecommissie-1940---1945
» Deze reactie is geplaatst op 6 maart 2004 18:35
(redactie)
Totaal berichten: 629
Kolonel Van Loon zit er, als het gaat om het VERLOOP van de slag, inderdaad een paar maal flink naast. Dat kun je hem echter ( zoals Alert al aangaf ) niet echt kwalijk nemen, omdat b.v goede verbindingen destijds ontbraken en men er ook later nog jaren over heeft gedaan om de zaken op een rijtje te krijgen. In hetzelfde verslag heb ik ook gezocht naar foute informatie zijnerzijds over de stellingen op en om de Grebbeberg, wat duidelijk een andere kwestie is. Ik heb er een aantal gevonden, maar zeker geen tien. Misschien dat Allert het aan kan vullen.
1. het punt van de extra opgestelde zware mitrailleurs, die zowel de omgeving van het sluisje als de Oostingang van de Holle Weg bestreken zouden hebben. Misschien dat er een gesprek met een dergelijke strekking tussen Van Loon en Landzaat heeft plaats gehad, maar dan zeker zonder positieve gevolgen. Landzaat heeft het er om de een of andere reden bij laten zitten en Van Loon heeft het niet meer gecontroleerd.
2.Volgens Van Loon waren zowel de Oosthelling van de Berg als de flanken van de Holle Weg zwaar voorzien van prikkeldraad. Daar staat tegenover dat kapitein Dales ( hij heeft het daarbij over de stelling van de 3e sectie van zijn MC )positief stelt dat men er pas vrij laat mee is begonnen en dat de zaak "op geen stukken na "klaar was. Hij geeft weliswaar niet exact aan op welk gedeelte hij doelt, maar ik meen uit het verslag af te kunnen leiden dat het in elk geval ook de Holle Weg betreft ( het gaat vrij waarschijnlijk om de stelling rond de G7 ).
3.Van Loon stelt dat de Duitsers allereerst ( met rubberbootjes ) bij Heimerstein zijn binnengevallen en zegt erbij ( in antwoord op een hem door de Commissie gestelde vraag ) dat daar geen kazematten waren. Een blik op de kaart leert echter dat achter Heimerstein langs de Grift de G 19 lag, waarvan de bezetting zich behoorlijk schijnt te hebben geweerd.
Meer ECHT storende onjuistheden heb ik er zo een, twee, drie, niet uit kunnen halen. Wel natuurlijk op het vlak van het VERLOOP van de strijd.

Storend vond ik wel het excuus dat hij aanvoerde voor zijn afwezigheid rond de middag van 12 mei, toen hij zo nodig zelf wapens moest gaan halen in Werkhoven ( de Duitsers hadden n.b de voorpostenlijn al doorbroken en er leek dan misschien niets te zien of te zijn dat wees op en directe voortzetting van de aanval, maar toch ). Hij vertelde de Commissie dat hij zich vrij mocht bewegen in zijn ressort ( wat mij gezien de omstadigheden, en kinderlijk excuus lijkt )en bovendien dat het hem was OPGEDRAGEN. Zou Harberts hem werkelijk de OPDRACHT hebben gegeven dat ZELF te gaan doen? Met de vijand voor de deur? Dat Van Loon ook nog eens zijn chauffeur van een spiegelei moest voorzien, soit.

Er tenslotte nog iets over dat vele "niet op de hoogte zijn" van hoge officieren. Het is toch eigenlijk te gek voor woorden dat de commandant van het 2e LK ( Harberts dus ) niet op de hoogte is van het feit dat de Nieuwe Hollandse Waterlinie ( waar men in geval van nood moest terugtrekken ) nauwelijks een noodbezetting had en in geen enkel opzicht afgebouwd was. Harberts heeft dat pas op 14 mei begrepen toen hij in Jaarsveld aankwam. Zou hij zich dat nu echt nooit eerder hebben afgevraagd? Voor generaal - majoor Van der Bent van het 4e LK gold dat trouwens ook. Over afstemming gesproken.
» Deze reactie is geplaatst op 6 maart 2004 22:49
(redactie)
Totaal berichten: 849
In het verhoor van Harberts wordt ook aangehaald het punt dat grote Duitse colonnes door Arnhem trekken. Tot daar wist de Nederlandse legerleiding dus de aanvaller te volgen (o.a. bemanning van de Freijr was hier getuigen van, 1 matroos kwam hierbij om het leven). Daarna is het blijkbaar totaal onduidelijk waarheen de Duitsers optrekken, immers, de uitspraak is gedaan dat de Grebbeberg slechts zou worden aangevallen door kleine Duitse eenheden, waarschijnlijk een 100 man, niet meer, waarna Jacometti meteen een tegenstoot lanceerde met bekende afloop.

Was dit niet een van de (of DE) belangrijkste taken van de Huzaren? Zij moeten toch hebben geweten dat zij grote aantallen Duitse troepen achter zich aan hadden en in welke richting deze optrokken? En waar trokken deze Huzaren eigenlijk terug achter de Grebbelinie? Niet bij Rhenen?

Ik meen dat Harberts de werkwijze van de Huzaren ook een beetje becritiseerd, hij had verwacht dat ze toch nog enige weerstand hadden geboden en niet "direct" waren teruggetrokken. In die situatie had de legerleiding wellicht veel beter kunnen inschatten waar de nadruk van de Duitse aanval zou komen te liggen.
» Deze reactie is geplaatst op 7 maart 2004 10:04
(redactie)
Totaal berichten: 629
Het Stafwerk ( tegenwoordig mijn toeverlaat ) zegt dat het de bedoeling was dat de Huzaren zoveel mogelijk "intact "terug moesten keren om een reserve te vormen voor het veldleger, dat immers van een groot deel van zijn reserves was beroofd. Maar het zegt ook dat deze opdracht hier en daar wat al te letterlijk is opgevolgd, in die zin at men geregeld te snel terugging. Flankaanvallen hier en daar op Duitse voorhoedes, zoals men eigenlijk had gewild, zijn b.v niet gepleegd.Kortom: het had iets "offensiever "gemoeten.

Er zijn Huzaren bij Wageningen binnengekomen ( in sommige verslagen van 3 - 8 verslagen kun je lezen, dat ze voor de vijand werden aangezien en zich dus eerst kenbaar moesten maken ), maar ook bij Veenendaal en Ede-De Klomp. Als je wilt, kan ik dat precies uitzoeken.
De opdracht van de Huzaren was om te kijken waar de vijand opdook, versperringen te stellen, bruggen op te blazen en langzaam terugtrekkend voeling te houden met de tegenstander. Daarom is het ook zo verwonderlijk dat de beschikbare pantserwagens zich in feite beperkt hebben tot de omgeving van Ede ( ik heb het nu niet over de Noordelijke Veluwe ). Die waren daar toch bij uitstek geschikt voor geweest.
Natuurlijk was het ook aardig geweest ( al meldt het Stafwerk die opdracht niet nadrukkelijk ) wanneer de Huzaren de sterkte van de vijand zouden hebben kunnen schatten, maar dat lijkt me niet zo makkelijk. Men mocht immers geen groter gevecht aangaan en kon daarom slechts raden hoeveel Duitsers er achter die voorhoedes aankwamen. Men bleef immers nergens ( behalve b.v bij Renkum en op de Ginkelse Hei ) lang zitten.
Je kunt je alleen voorstellen dat er verdekt opgestelde Huzaren langs de route waren achtergebleven, die b.v via het normale telefoonnet de sterkte van voorbijtrekkende Duise eenheden hadden kunnen doorgeven. Zo is het b.v in de Oostelijke grensstreek wel gebeurd, eerder op de dag. Sommige commandoposten zijn daar door de Duitsers niet opgemerkt.

En tenslotte: die "100 man "van Harberts "is natuurlijk volkomen lachwekkend: op het moment dat Jacometti zijn tegenstoot inzette waren de voorposten al gevallen, de frontlijn al doorbroken en had Grebbeberg al urenlang onder zwaar artillerievuur gelegen.Dan ben je ( ik weet, achteraf is het allemaal simpel ) toch wel enigszins naief ( euphemisme ).
» Deze reactie is geplaatst op 7 maart 2004 11:53
(redactie)
Totaal berichten: 629
Wat betreft het terugtrekken van de Huzaren: van het Ijsselmeer tot de Rijn ( en ook in de Betuwe ) opereerden Noord - Zuid een aantal eskadrons Huzaren, die zich Oost - West terugtrokken. Ze zijn daarom op verschillende plaatsen weer binnen de linie gekomen.O.a bij Wageningen - Rhenen.
» Deze reactie is geplaatst op 7 maart 2004 12:00
(redactie)
Totaal berichten: 849
Heer Groenman, anno 2004 is het moeilijk voor te stellen dat niemand in dat gebied in staat was de sterkte in te schatten / aan te geven. Alleen Wageningen en Rhenen waren geevacueerd. In Arnhem, Oosterbeek, Heelsum en Renkum heeft de hele burgerbevolking toch de stoet voorbij zien komen? Er zijn zelfs foto's van de Duitse doortocht gemaaakt! Zou er dan geen enkele communicatie meer hebben kunnen plaatsvinden met het "achterland"? Maar goed, misschien was dat 65 jaar geleden anders...
» Deze reactie is geplaatst op 7 maart 2004 12:03
(redactie)
Totaal berichten: 1.340
Van Loon (fouten over verloop en prelude):

1: Er bestond uberhaupt geen enkele positie waarin men zowel de oostelijke ingang van de Holle Weg onder vuur kon houden en de overgang bij het sluisje - tenzij men in de bocht voor het sluisje de zware mitrailleurs zou opstellen. Dat zou zelfmoord zijn geweest in een open opstelling - omdat men dan rechtstreeks vanuit de Nude beschoten kon worden. Geen enkele opstelling van zware mitrailleurs zou zowel het sluisje als de oostelijke ingang van de Holle Weg kunnen bestrijken als men deze opstelling op de Berg plaatste. Door de bebouwing en de bebossing, alsmede de vrij steile afloop van de Berg aldaar, zou zo'n opstelling een zeer zwaar gehinderd schootsveld hebben - alleen een opstelling ergens op of langs de straatweg blijft dan over. Uit Van Loons woorden blijkt ook dat hij praat over zo'n opstelling (die dus alleen in de bocht van de straatweg kon liggen vlak bij Hotel de Grebbeberg) immers hij zegt: "Door die wijziging kon, meer dan aanvankelijk, vuur, vooral op de oostelijke ingang van de Holleweg worden gebracht. De hindernis, gevormd door de vernielde brug, lag daardoor ook beter onder vuur". Kortom - dezelfde opstelling kon zowel de oostelijke ingang als de sluis onder vuur nemen. Dat kan alleen vanaf de weg zelf. Welke zware mitrailleurs hij bedoeld met de herindeling is mij onduidelijk. Volgens mij waren alle zware mitrailleurs in de voorcompagnie-en in kazematten geplaatst.
2: Van Loon heeft het over een stuk PAG dat de straatweg bestreek wat later - voor 11 mei - door een 6 Veld werd vervangen. Dit is onjuist. De PAG heeft er altijd gestaan (maar werd spoedig uitgeschakeld). Daarnaast heeft er geen stuk 6 Veld gestaan dat de straatweg bestreek, dat stuk stond vlakbij de Heimersteinse Laan. Later kwamen wel vier stukken 6 veld aan maar deze arriveerden pas op 12 mei (wat Van Loon vermoedelijk niet wist). Bij mijn weten zijn er geen stukken PAG van de Grebbeberg afgevoerd (anders dan door vluchten) en alleen maar stukken toegevoegd (zie inventaris ten aanzien van een andere discussie).
3: Van Loon stelt dat wel degelijk het artillerievuur wat (te vroeg) als voorbereidend stormvuur werd gegeven voor de grote tegenaanval tijdens de daadwerkelijke tegenaanval werd herhaald. Dit is volkomen onjuist. Er werd door de artillerie geen vuurherhaling uitgevoerd omdat men eenvoudigweg niets wist van de tegenaanval.
4: Van Loon zegt: “Verder noordelijk - tot Kruiponder toe - gingen tussen 16.00 en 20.00 uur achtereenvolgens alle onderdelen, welke in de frontlijn stonden, terug.Ook dit is niet juist!" Dat was wel degelijk juist. Uit de discussie Krouwel en Van Setten weten we nog dat rond 17.00 - 17.30 alle posities rond Heimerstein verlaten werden c.q. overwonnen werden door de Duitsers. S-17 werd ergens tussen 18.00 - 19.30 uur overgegeven. Richting Kruiponder waren de Duitsers allang de baas. Overdag immers waren hun bewegingen rond Kruiponder het voornaamste vuurgebied van S-17.
5: Van Loon zegt: "Daarin leest men, dat de brug bij Rhenen is stukgeschoten met artillerie van uit de Betuwe. Ik heb nota bene zelf order gegeven die brug te laten springen. Ik heb ook het bericht gekregen, dat zij gesprongen was. De kapitein, die dit heeft gedaan, heb ik nog gesproken en die wil het zeker bevestigen". De intonatie van zijn woorden geeft aan dat hij in 1948 dacht dat de brug inderdaad door detonatie is gesprongen - terwijl dit wel degelijk door Nederlands (gericht) artillerievuur gebeurde.
6: ZIjn kennis van de staat en status van de gesprongen brug bij het sluisje is onjuist. De brug was onvolledig vernield waardoor met simpele plankeleggers de Duitsers later lopende de brug konden passeren.
7: Van Loon zegt dat de Duitsers bij Heimerstein doorbraken en vervolgens dat dit zeker 600 a 700 meter ten noorden van de sluis gebeurde. 600 a 700 meter noordelijk is Kruiponder - niet Heimerstein wat maximaal op 300 meter noordelijk ligt van het sluisje. Een kwalijke misrekening van een divisiecommandant die volledig aansprakelijk was voor de Grebbeberg. Want - hij bedoeld wel degelijk dat de Duitsers rond Heimerstein de Grift waren overgestoken (met rubberboten!)
8: Van Loon zegt dat de Duitsers langs de Heimersteinse Laan oprukten en dat daardoor Jacometti sneuvelde. Onjuist. De Duitsers rukten via de zuidrand van de Berg op, langs de straatweg. De Heimersteinse Laan bleef tot ongeveer 18.00 - 19.00 uur grotendeels door de Nederlanders bezet. Immers - het eerste bolwerk dat daar viel was de commandopost van Londo, samen met de G-16 en S-19. Dat was rond 17.30-18.00 uur. Jacometti was toen al zeker twee uur dood.
9: Volgens van Loon waren er rond Heimerstein geen kazematten. Onzin, er waren er drie. G-16, S-19 en S-26. Daarnaast zijn veel troepen daar tot het laatst blijven zitten en was dit deel van de frontlijn bij verre het langste bezet.
10: Van Loon beweert dat de Duitsers pas op de straatweg kwamen nadat majoor Landzaat was gesneuveld. Deze belachelijke constatering is hem te verwijten. In 1948 was allang bekend dat de Duitsers allang op de straatweg waren - en niet alleen uit de verhalen van het sneuvelen van Jacometti (12 mei) en Landzaat (13 mei) welke verhalen door Nierstrasz nog tijdens de oorlog in de Spectator waren gepubliceerd. De doorbraak van de groep Wackerle in de nacht van 12 op 13 mei aan de straatweg was ook bekend. Zijn statement over de overste Hennink die stand heeft gehouden en uitbrak naar het zuiden is helemaal te zot voor woorden. Allereerst zat Hennink verder naar achteren met zijn CP en ten tweede brak die pas op 14 mei naar het zuidwesten uit - toen waren de Duitsers al door de linie heen! En bovendien moest Hennink wel uren wachten voordat hij zijn troepen over de straatweg kon loodsen omdat hier colonnes Duitsers over reden!
11: Van Loon stelt dat generaal Harberts overste Hennink bij zich heeft laten komen. Harberts zelf kwam echter naar Hennink toe in diens CP.

Over Harberts en zijn "100" man troepen agerend tegen de Grebbeberg. Harberts zegt in het kader van het parachutistenvraagstuk: "want op de eerste (de beste) oorlogsdag werden mij als legerkorpscommandant, op een ogenblik, dat de berichten toch uitwezen dat de Duitsers tegen het tweede legerkorps in opmars waren". He - dat is apart. Deze zelfde man beweert gedurende de volledige drie dagen van de slag dat alleen enkele stoutmoedig stoottroepers zijn doorgebroken. Het een klopt dus niet met het ander. Overigens had Harberts natuurlijk voldoende aanwijzing dat er meer dan een paar honderd man voor zijn stelling lagen. Als hij dat op 11 mei nog niet had - het zij hem vergeven - dan had hij dat na de nacht van 11 op 12 mei beslist moeten hebben. Als oud-artillerist (waarop hij zich meermaals ongegeneerd beroept tijdens de verhoren) had hij moeten weten dat een continu, ja in de laatste uren intensief, artilleriebombardement van urenlang niet door een handvol batterijen kan worden afgegeven. Nee - dan staan er vele afdelingen tegenover je. Het feit dat hij op 12 mei nog steeds dacht met lastige maar doortastende groepjes stoottroepers te maken te hebben zegt veel over zijn kijk op de zaken. Onderschatting van de vijand is de basis van een verloren slag. Kijk naar de Duitsers die onze troepen kwalificeren als tweederangs en slecht uitgerust - maar - alleen met de meest mogelijk moed en doorzettingsvermogen kan de overwinning veilig worden gesteld. Dat is een goed uitgangspunt. Harberts was een uiterst star mens en militair, en kon daarom niet afwijken van zijn eigen mening - en - nog erger, daardoor geen enkele vorm van hypothese aanvaarden. En dat voor een veldlegercommandant. De man heeft opzichtig gefaald op dit punt (en nog enkele anderen - maar dat terzijde). Zijn arrogantie tijdens de verhoren is op punten misselijk makend.

Wat betreft de sterkteschatting door de huzaren hebben we al eens eerder gesproken. Ik denk dat er weinig sprake was van verkenningen in die zin dat men de vijand op kracht en macht inschatte en dit doorgaf aan de commandanten in de hoofdkwartieren. De opdracht leek inderdaad meer gespitst op de kortstondige verdediging van de hinernissen in de opmarsroute. Wat betreft de kracht van de Duitsers hadden de commandant Veldleger en Commandant IILK natuurlijk voldoende informatie moeten hebben vanuit de eerdere gevechten in de Betuwe en aan de Yssel. Daarnaast inderdaad de (bekende) waarnemingen uit Arnhem. Ook zou er geen enkele logische verklaring mogelijk zijn waarom de Duitsers nog op de derde dag van de oorlog met bescheiden troepen (ja, enkele honderden manschappen) zouden aanvallen. Al tijdens WOI was de Duitse vorming van stoottroepen bekend. Deze troepen waren ook toen al met vlammenwerper en handgranaten uitgerust. Het fenomeen zwaar bewapende en hoogst mobiele stoottroepen had dus niet onbekend mogen zijn - wat het wel leek te zijn. Daarnaast - als die Duitsers dan op 12 mei de hoofdweerstand binnendringen - dan is het alleen maar logisch dat ze daar kort op hun hoofdmacht laten penetreren achter die stoottroepen. Waarom dan tot en met 13 denken dat alleen enkele stoutmoedige eenheden doorgedrongen waren? Nee - ergens irgendwo geht hier etwas schieff! JJG en Harberts waren of volledig incapabel of kletsen zich er maar wat uit tijdens de verhoren. Beiden zijn mijn opgevallen als nul kritisch jegens eigen optreden. Van Loon maakt het ook bont maar werd door de enquete commissie gezien zijn eenmalig optreden en de vraagstelling eigenlijk totaal oninteressant gevonden en terecht. Duidelijk was dat de divisiecommandant van IV divisie eigenlijk alles "van horen zeggen" had. De man wist niets zelf! Een beschamende vertoning en ook een vertoning die de conservatieve naieve generaal Harberts volledig voor gek zet. Hij is het immers die stelt dat de officier vanaf de rang kapitein in zijn hok moet zitten en blijven. Velddienst is voor subalternen. In al zijn misplaatste arrogantie durft hij een van de meest succesvolle generaals (Rommel) nog de les te lezen. Raar - generaals van de kalibers Patton en Rommel, toch twee zeer succesvolle veldlegercommandanten, worden door deze compleet falende veldlegercommandant "even" op hun plaats gezet - en wel ver achter het front in hun cp. Zij wisten echter wel beter en de resultaten waren ernaar ...
» Deze reactie is geplaatst op 7 maart 2004 14:06
(redactie)
Totaal berichten: 629
Allert, je hebt in alle gevallen ( 11 punten ) op zichzelf gelijk, maar de meeste van die punten betreffen foutieve meldingen over het VERLOOP van de strijd. Het ging ons, dacht ik, vooral om zijn tekortschietende kennis van de stellingen zelf en daar is alleen in de punten 1,2,6 en 9 ( als ik dat tenminste goed heb genoteerd ) sprake van.
» Deze reactie is geplaatst op 7 maart 2004 19:49
(redactie)
Totaal berichten: 629
Herinner je je de discussie met overste Brongers over die Duitse pantserwagens, die op 12 mei op de Berg zouden zijn gezien. Heb je toen niet zelf gezegd, dat die pantserwagens, als ze er echt waren geweest, te maken zouden hebben gekregen met dat 6veld-kanon? Zo gezien zou er dan toch wel zo'n kanon an het Westelijk uiteinde van de Holle Weg hebben gestaan?
» Deze reactie is geplaatst op 7 maart 2004 19:54
Totaal berichten: 3
En tenslotte: kapitein Van Rangelrooij meldt in een van verslagen dat hij ( 1-1-8RI ) over 2 extra mitrailleurs beschikte. Wat daarmee is gebeurd, weet ik niet. Maar zou dat misschien iets te maken hebben met die 4 extra zware mitrailleurs, waar Van Loon het over had ( dat getal 4 staat niet zozeer in het afgedrukte verslag, maar wel in zijn correspondentie met de sectie Krijgsgeschiedenis ( afgedrukt in het deel met de Bijlagen van het Enqueteonderzoek ).
» Deze reactie is geplaatst op 7 maart 2004 20:05
(redactie)
Totaal berichten: 1.340
Hajo,

Zoals ik aangaf kwamen op 12 mei de vier stukken 6 veld aan (11 RI bat 6 veld). Dit was omstreeks 15.00 uur. Dat was dus niet voor de slag maar tijdens. Bovendien stond het stuk PAG er toen nog, zij het onbruikbaar. Los daarvan weten we nog dat er tenminste een stuk PAG ter vervanging naar de sluis is gestuurd die later zuid van de berg bij de trambaan is neergezet, waar het op 12 mei in de loop van de dag moest wijken voor Duitsers uit het noorden. Van Loon is hier dus danig slecht geinformeerd geweest.

Van Rangelrooij had volgens mij de beschikking over twee extra lichte mitrailleurs. Van de zware mitrailleurs (4 MC, 8 MC en 16 MC) heeft geen stuk volgens mij ook maar in de buurt gestaan, met uitzondering van de koepels natuurlijk.

Ik ben inderdaad niet in staat tien feitelijk fouten op te sommen van Van Loon in zijn verhoor over de staat van de linie voor de aanval van 10 mei.
» Deze reactie is geplaatst op 7 maart 2004 22:42
(redactie)
Totaal berichten: 629
Rutger

Ik heb een foto van de opmars van de Duitse cavalerie-divisie door (mijn woonplaats ) Heerenveen. Een massa mensen staat daarbij toe te kijken. Ik vraag me echt af bij hoeveel van die mensen de gedachte ook maar zal zijn opgekomen om b.v Wons of Kornwerderzand te bellen. Daarvoor zullen ze domweg te overrompeld zijn geweest.Niemand had ooit zoiets meegemaakt. Dat zal in Renkum, Heelsum enz. niet anders zijn geweest.

Het "burgerlijk "telefoontje, waardoor de legerleiding ( vehaal van Allert ) werd geattendeerd op de Duitse opmars door de Langstraat is ongetwijfeld uizonderlijk en a-typisch. Waarschijnlijk is juist daardoor die zaak ook bekend gebleven.
» Deze reactie is geplaatst op 8 maart 2004 09:24
Totaal berichten: 1
Allert

Tav het 6-veldkanon en de extra mitrailleurs van Van Rangelrooij, OK.
» Deze reactie is geplaatst op 8 maart 2004 09:28
(redactie)
Totaal berichten: 1.340
Hajo - ik denk dat de burgerlijke telefoontjes meer werden beperkt doordat het civiele deel van het net grotendeels werd afgeschakeld dan dat mensen er niet opkwamen het leger te bellen. Alleen de 5de colonne angst was veel groter bij het leger dan de ontvankelijkheid nieuws van burgers aan te nemen. Daarnaast moeten we ons realiseren dat bepaald niet iedereen telefoon had in die dagen - het was eigenlijk nog steeds een fenomeen voor de gegoede burgerij.
» Deze reactie is geplaatst op 8 maart 2004 11:28
(redactie)
Totaal berichten: 629
Lijkt me heel plausibel.
» Deze reactie is geplaatst op 8 maart 2004 11:32
(redactie)
Totaal berichten: 849
Nieuw toegevoegd: verhoor van F.A.J. de Klerck. Ik meen (bijna zeker) dat hij in de periode 1940-42 onderdeel uitmaakte van het onderzoeksteam van Nierstrasz en speciaal onderzoek deed naar de strijd om de Grebbeberg. Dit staat volgens mij in de inleiding van deel 3 Stafwerk (Groene Serie). Iemand die dit kan bevestigen?

Met dank aan Allert!
http://www.grebbeberg.nl/index.php?page=enquetecommissie-1940---1945

Binnenkort het 'dagboek' van Generaal Harberts (48 blz.) op deze website....
» Deze reactie is geplaatst op 11 maart 2004 18:39
(redactie)
Totaal berichten: 1.340
Rutger - de Klerck maakte inderdaad deel uit van het team Van Nierstrasz. Volgens mij is hij in 1942 weer in krijgsgevangenschap afgevoerd. Hij kreeg ook vrijheid ter plekke onderzoek uit te voeren.
» Deze reactie is geplaatst op 12 maart 2004 03:00
» Dit onderwerp is gesloten
2554