Discussiegroep

Tot nu toe bestaat het algemene beeld dat het Nederlandse leger in de Grebbelinie bij Wageningen in mei 1940 overlopen werd door een naar aantal overmachtige, en naar bewapening en frontervaring superieure, Duitse legermacht. Mijn beeld is nu anders.

Van 10 tm 13 mei opereerde SS "Der Führer" als "stoottroep" in eerste lijn. Op papier werd dit regiment gesteund door sterke en (maar voor een klein deel) moderne artillerie. Totaal waren uiteindelijk (op 13 en 14 mei) 58 vuurmonden beschikbaar. Die zijn alleen op 13.5.40 mogelijk alle bij Wageningen in actie gekomen.

Bij de artillerie wordt wel duidelijk, dat er van een geleidelijke ontplooiing sprake was.
Op 10 mei werd zeker het infanteriegeschut al in eerste lijn ingezet. Daarnaast was beschikbaar:

o EB 674. Eén stuk spoorweggeschut 24 cm SK L/40. Hiervoor was een vuurstelling ingericht bij Elten. Voorzover na te gaan, heeft dit stuk niet gevuurd. Het werd in de avond van 10.5.40 teruggetrokken.
o II/AR SS. Drie batterijen modern geschut, van elk vier stukken 10,5 cm le FH 18 (mot). Niet zeker maar wel waarschijnlijk is, dat deze afdeling in eerste lijn werd ingezet. Mogelijk gesplitst over de route Doetinchem - Doesburg bij II/SS "DF" (Von Scholz) en de route Elten - Arnhem I/SS "DF" (Müller) en III/SS "DF" (Wäckerle).
o I/AR 207. Drie batterijen oud maar nog goed bruikbaar geschut, van elk vier stukken 10,5 cm le FH 16 (besp). Toegevoegd aan de groep Von Scholz. Waarschijnlijk in de achterhoede gebleven en niet in actie gekomen.
o II/AR 207. Als I/AR 207. Bij de Divisiereserve onder bevel van Kdr AR 207 (Metger). In de achterhoede gebleven en niet in actie gekomen.
o III/AR 207. Als I/AR 207. Toegevoegd aan IR 322 (Neidholdt). Opmarsroute 's-Heerenberg - Didam. In de achterhoede gebleven en niet in actie gekomen.
o III/AR 311. Drie batterijen oud maar nog goed bruikbaar geschut, van elk vier stukken 15,0 cm s FH 13 (besp). Bij de Divisiereserve onder bevel van Kdr AR 207 (Metger). In de achterhoede gebleven en niet in actie gekomen.
o IV/AR 256. Drie batterijen modern geschut, van elk vier stukken 15,0 cm s FH 18 (mot). Alleen 10 en 11/AR 256 zijn bij 207. ID ingezet, 12/AR 256 werd bij 227. ID ingedeeld (de buurdivisie die noord van 207. ID opereerde). Uit het oorlogsdagboek van AR 256 is bekend, dat 10/AR 256 bij Doetinchem (Von Scholz) in stelling kwam en daar gevuurd heeft. Ook, dat 11/AR 256 bij Westervoort (Müller, Wäckerle) werd ingezet.

Op 11 mei werd bij Wageningen ingezet:
o II/AR SS. Stellingen in Renkum.
o III/AR 207. Stellingen op de Wageningse Berg, in het gebied LH - Westbergweg.
o 10 en 11/AR 256. Stellingen in Renkum.

Op 12 mei werd nieuw aangetrokken:
o III/AR 311. Stellingen op de Eng/Bosrand, bij de wielerbaan.

Voor de aanval op 13 mei werden nog in stelling gebracht:
o Eén of twee batterijen van II/AR 207*. Stellingen Noord van de Rijksstraatweg in de Nude [II/AR SS stond toen op de Wageningse Berg, wijk Sahara. III/AR 311 zuid van de Rijksstraatweg. 10 en 11/AR 256 in de Bosrand, of in de Vork van de Diedenweg en de Grindweg met de Rijksstraatweg. Later waarschijnlijk één batterij van deze twee naar de Bornse Steeg.].
o Twee batterijen van s Art Abt 735. Elke batterij drie stukken modern geschut 21,0 cm Mörser 18 (mot). Stellingen op de heuvelrug tussen Wageningen en Bennekom, bij de eerste O van Oranje Nassau Oord en bij Nol in 't Bosch.

Bij de achtervolging op 14 mei is waarschijnlijk maar één batterij in actie gekomen:
o 11/AR 256 in de buurt van de spoorbrug bij Culemborg en Fort Honswijk.

Aannemelijk is, dat ook de infanterie maar geleidelijk bij Wageningen tot ontplooiing kwam. De Duitse oorlogsdagboeken spreken weliswaar van twee bataljons (I en III/SS "DF") in de aanval op 11.5.40 met het derde (II/SS "DF") hierachter. Logistieke en geografische overwegingen doen toch vermoeden, dat in het begin slechts delen van deze bataljons werden ingezet. Pas op 13.5.40 kon het hele [?] regiment SS "DF" worden ontplooid. Toen zelfs nog aangevuld met [delen van] IR 322 (Neidholdt).

Mijn hypothese van geleidelijke ontplooiing, ook voor de Duitse infanterie, berust op de volgende overwegingen:

o II/SS "DF"was tot de ochtend van 11.5.40 nog in Ellecom.
o Versperringen en opgeblazen bruggen leidden tot flinke vertragingen. Voorhoeden [!] van vooral III/SS "DF" gingen als "stoottroepen" voorop. Genoemd worden vooral 9. en 12./SS "DF" met de pioniersgroep. Ze werden in de eerste en tweede golf nog met rubbervlotten (Flo?säcken) overgezet. Bij Westervoort over de IJssel en bij Wageningen over de Grift. Voordat een massale opmars naar de Grebbeberg mogelijk was, moest eerst het flankvuur vanaf de Grift uitgeschakeld worden en een noodbrug bij de Grebbesluis gelegd.
o Het gebied zuid van de Rijksstraatweg tot aan de Rijndijk was niet zo geschikt hierin massaal te opereren. Gereedstelling gebeurde in de Westrand van Wageningen. Er was in dit voorterrein weinig dekking. De baggerput bij Blauwe Kamer, de vernielde brug bij de Grebbesluis, en het wegkruispunt bij het Hoornwerk, vormden een flessenhals. Bekend is ook dat II/SS "DF" werd aangetrokken via de uiterwaarden (Buitenwaarden).
o De aangetroffen schuttersputten op de Grebbeberg wijzen eerder op ingraven van eenheden van compagnies- dan van bataljonssterkte.
o Bekende Duitse verliescijfers [Brongers, Terwisscha] wijzen ook op een geleidelijke ontplooiing van SS "DF".
Op 10.5.40 leed bij Doesburg vanzelfsprekend alleen II/SS "DF" verliezen. Bij Westervoort werd van de twee andere bataljons overwegend III/SS "DF" getroffen, I/SS "DF" duidelijk minder. Op 11.5.40 leden met name I en III/SS "DF" verliezen (II/SS "DF" bevond zich toen nog in tweede lijn). Op 12.5.40 vielen doden en gewonden vooral bij III/SS "DF". Pas op 13.5.40 waren de verliezen min of meer gelijk verdeeld over de drie SS-bataljons.


* 5/AR 207 was ingedeeld bij de Gruppe Brückner in de Betuwe. I/AR 207 bij IR 368 (Von Österreich) bij Ede - De Klomp.

» Dit bericht is geplaatst op 21 maart 2012 14:37

Kees,

Ter reflectie op je hypothese (en niet perse alle eenheden):

a) Je hypothese van geleidelijke ontplooiing is accuraat. Die is ook feitelijk te duiden. Overigens is het zo dat dit vrijwel wetmatig zo geschied. Een (op)stellinggebied dient immers volgordelijk en geleidelijk te worden betreden waarbij de logistieke voorwaarden van een terrein of gebied in feite tempo van betreding en ontplooiing opleggen. Vervolgens is de variabele afhankelijk van de samenstelling van het betreffende leger of eenheid alsmede de geoefendheid van zo'n geheel.

b) dat er sprake was van gedeeltelijke ontplooiing van bataljons, is ook accuraat. Overigens is van belang te weten dat het 2+1(+1) principe door de Duitsers werd toegepast. Dit gold voor regimenten (twee naast elkaar voor, derde erachter), bataljons en voor compagnieën. De zwaardere wapens werden voor een gedeelte verdeeld over de drie compagnieën, voor een ander deel als ondersteuning ingedeeld. Bij bataljons was het dus zo dat twee tirailleurcompagnieën naast elkaar optrokken, met een derde erachter of schuin naast. Binnen een compagnie, waar men soms twee, soms drie pelotons had, werden Züge net zo ingezet. Het 2+1 principe was dus breed toegepast.

c) Een algemene klacht van Duitse veldcommandanten na de Westfeldzug was het trage volgtempo van de artillerie. De grootste klacht die er voortkwam uit de 'lessons learnt' was de afstand die de artillerie tot de voorste eenheden had gehouden, waardoor het heilige decreet van de tactiek der verbonden wapenen nauwelijks tot zijn recht kwam. Guderian was bijvoorbeeld woest hoe traag de artillerie ten oosten van de Maas zich ter voorbereiding van de oversteek van de Maas in kon richten. Nadat hij met zijn tanks uitbrak uit de zak nabij Sedan, zou hij zijn artillerie dagen niet terugzien. Dat was een algemeen manco bij de Duitsers. Bovendien was men weinig gelukkig met de accuratesse. Ook dat valt alom te lezen. Bij de Grebbeberg kunnen we het overigens zelf constateren, dat er maar zelden raak werd geschoten. De Duitse artilleriebestrijding schoot zelden raak, ondanks het feit dat veel NL arty stellingen vooroorlogs verkend waren.

d) De aanval op de Grebbesluis op 12 mei is een prachtig voorbeeld van te weinig ruimte om een bataljon te ontplooien. De mitrailleurs en mortieren van 12./SSDF en vermoedelijk het IG geschut dekten een tirailleursactie van de 9e Kompanie. Deze 9e brak als eerste door, maar liet in feite een groot deel van het Hoornwerk ongemoeid. De daaropvolgende beide compagnieën moesten dat opruimen. Vervolgens is, naar het lijkt, een deel van II./SSDF vooral met rubberboten van de SS sturmpioniere over de Grift gegaan. Logisch, want zo liep men minder in het flankerend vuur. Dat er vervolgens omzichtig gevochten is om de oostrand van de Grebbeberg te bezetten, is ook mijn idee. Datzelfde gold voor de noordflank, die in feite pas vanaf 1700 uur aangevallen werd, door mannen van II./SSDF. Als vervolgens rond 1900 uur de hele berg voor de stoplijn bezet is, krijgt het regiment opdracht zich te laten aflossen door een bataljon van IR.322. Daarop volgde de actie Wäckerle, die naar mijn mening met hoogstens een kern van het derde bataljon werd uitgevoerd. Daarvoor was 15./SSDF eerst (Kradschutzen) aangetrokken, zegt het SS verslag. Geen idee waarom, hoogstens als slot op de deur dunkt me. In elk geval was de Wäckerle actie mijns inziens een stoottroep van hoogstens een man of 100, ik denk zelfs minder. Ook in deze fase dus zeker beperkte aantallen voor een beperkte ruimte. Een ieder die het gebied kent, realiseert zich direct dat twee bataljons tijdens een aanval ontplooien nooit ineens kan. De flessenhalsen voor en achter de Grift laten slechts compagniesactie toe. Ondersteunend kan evident een bataljon wel degelijk worden ingezet. Het onderdrukken van verdedigend vuur is uiteraard een eerste vereiste, wat de Duitsers niet verteld hoefde te worden. De eerste compagnie heeft dan als doel direct door te stoten, de tweede doorstoten en verbreden en de derde dient tevens op te ruimen. Ik denk dat dit ook ongeveer zo is gebeurd, ook als we de tijdlijn van NL verslagen volgen, die vrijwel allen later op de middag pas verhalen van gevangen worden genomen.

» Deze reactie is geplaatst op 22 maart 2012 11:59