Discussiegroep

Geacht forum,

Bij deze had ik gaarne geweten of voor het uitbreken van de oorlog, in de maanden ervoor, voorbereidingen zijn getroffen door de hoogste legerleiding en de nederlandse regering in het creëren van een goed verdedigde vluchtweg voor koningin Wilhelmina naar Hoek van Holland.


Vr.gr. Jack Huntjens

» Dit bericht is geplaatst op 16 april 2011 22:44

Jack,

Ik heb onvoldoende kennis van dit specifieke onderwerp om daarover een stellig antwoord te formuleren.

Ik denk (!) echter dat 'een goed verdedigde vluchtweg' niet is voorbereid. De overweging dat de Vesting Holland al belangrijk door de vijand zou zijn gepenetreerd voordat de Regering zou evacueren, heeft vermoedelijk niet gespeeld. Althans niet in de vorm en aard zoals op 10 mei 1940 reeds het geval was, waarbij een vijandelijk luchtlandingsleger zich asymetrisch binnen het westen van de Vesting zou hebben verspreid en allerhande locaties bezet hield.

Dat een evacuatie wel enige rudimentaire voorbereiding had gekend, blijkt wel uit het feit dat de Marine al vooroorlogs informeel afstemming met de Britse marineleiding had gezocht om bij goudtransport en evacuatie van de regering eventueel bij te springen. Overigens, als ik het goed heb, daarmee (in elk geval formeel) buiten het boekje tredende dat men met de Entente over strategische zaken slechts contact mocht hebben na uitdrukkelijke toestemming van de OLZ. Uiteraard is er een aanzienlijk grijs gebied tussen 'formeel' en 'informeel'. Immers, het vooraf op hoofdlijnen voorbereiden van zo'n evacuatie behoort toch tot de basale defensievoorbereiding van een land, ook als dat neutraal is.

Overigens denk ik dat bij een evacuatieplan er in eerste instantie niet zal zijn gekeken naar een uitwijking via Hoek van Holland en/of Ymuiden, maar gewoon via de kortste weg, via Scheveningen. Dat lag natuurlijk op 12 en 13 mei niet meer in de reden, wegens de Duitse aanwezigheid in de duinen nabij.

Duidelijk is wel dat de Koningin niet zelf van evacuatieplannen op de hoogte leek. Ze was, althans volgens de overlevering, verbolgen ertoe te worden geadviseerd door Winkelman en zou hebben geëxclameerd op de Grebbeberg naast haar soldaten te willen strijden tot het eind. We zullen dat citaat vast met een korrel zout moeten nemen, maar het is in elk geval wel een indicatie dat ze niet in haar plannen had staan haar land te verlaten. Ook een telefoongesprek met koning George van Engeland zou volgens Fasseur geen enkel element hebben bevat dat Wilhelmina naar de overzijde zou komen. Er vanuit gaande dat Fasseur de volledige werkelijkheid weergaf, is dat eveneens een indicatie dat de Koningin zelf in elk geval geen vlucht naar Engeland in de planning had staan. Dat sluit een (geplande) evacuatie naar bijvoorbeeld Frankrijk natuurlijk niet uit. Wel was in de toenmalige constellatie duidelijk dat de Koningin een sterkere autonomie had dan tegenwoordig. Hoewel ze zich liet adviseren, was een tocht naar Engeland ook na het advies van Winkelman te vertrekken, niet in beeld. Zeeland zou het doel worden. Nogmaals, ik baseer dit op hoe de zaken thans in de annalen zijn vastgelegd. Ten aanzien van de perikelen rond ons vorstenhuis is het volledig vertrouwen op de deswegen verschenen publicaties m.i. niet perse evident.

Voor de begeleiding van de Koningin werd een apart escorte gevormd tijdens de meidagen. Ook dat is een indicatie van de ad hoc arrangementen. Bij een zekere vorm van planning zou men toch al spoedig op de organisatie van een degelijk escorte voor de vorstin zijn gestuit, wat er op 10 mei 1940 niet was (behalve uiteraard de bewaking van het paleis). Uiteindelijk werden Politietroepen ingeschakeld, naar ik meen zelfs op vrijwillige basis. Ook speciale voertuigen werden ad hoc gecharterd, voor zowel de koninklijke familie als Wilhelmina zelf.

Dat alles overwegende lijkt een antwoord al verborgen te liggen in de feiten (c.q. feitelijke weergave) die zien op de evacuatie van de vorstin. Dat dit wat mij betreft niet uitsluit dat op enig niveau of bij enig (militair) bureau wel degelijk een vorm van voorbereiding voor mei 1940 had plaatsgevonden, zij nadrukkelijk gezegd. Daarover ontbreekt mij dus de kennis. Mijn antwoord is dus een opinie en niet een uitgebreid feitelijk onderbouwd betoog.

» Deze reactie is geplaatst op 17 april 2011 12:24

Volgens Nanda vd Zee is er vanaf 12 april 1940 overleg gevoerd tussen de Engelse ambassadeur in Nederland Neville Bland en de Nederlandse Minister van Buitenlandse Zaken Van Kleffens over de wijze waarop de vlucht van de Nederlandse Koninklijke Familie ( en de Nederlandse Ministers ) naar Engeland zou worden georganiseerd. Het lijkt me echter dat dit overleg meer gericht zal zijn geweest op verscheping naar Engeland dan op de vluchtroute op Nederlands gebied.

Voor wat het waard is: Nanda vd Zee zegt ook dat Wilhelmina weliswaar suggereert in haar memoires dat ze op aanraden van Winkelman de oversteek maakte, maar dat niets minder waar is. Volgens de getuigenis van Minister Dijkshoorn vond hij ( Winkelman dus ) het vertrek van Koningin en Ministers in een woord schandelijk. Ook de PEC twijfelde overigens aan dit aanraden door Winkelman.
Het verhaal dat Wilhelmina eerst serieus van plan is geweest naar Zeeuws-Vlaanderen te gaan wordt door haar ( Nanda vd Zee ) ontzenuwd met de opmerking dat het wel erg onwaarschijnlijk is dat er een Engelse jager zou zijn besteld alleen om de Koningin 60 km. verderop naar Zeeland te brengen.
Nanda vd Zee heeft destijds bij het verschijnen van haar boek " Om erger te voorkomen " nogal wat kritiek gehad, wat niet automatisch wil zeggen dat ze overal fout zat. In de meeste, zo niet alle officiele publicaties over Wilhelmina ( of om iemand anders te noemen Bernhard ) is sowieso weinig kritisch geluid te horen. En eigenlijk volkomen volgens verwachting.

» Deze reactie is geplaatst op 17 april 2011 14:52

Beste Allert en Hajo,

Ik heb jullie reactie gelezen. Bedankt wederom voor jullie antwoord.
Gaarne wil ik hieromtrent het volgende antwoorden.
Net als Nanda van der Zee deel ik stellig de mening dat de vlucht van Wilhelmina geënsceneerd was. In combinatie met een pre-coördinatief geënsceneerd ontsnappingsplan zullen zeker,om de terminologie van Allert te gebruiken, "Ad-Hoc arrangementen zijn toegepast om de reeds gecreërde situatie te blijven handhaven c.q. te versterken.
Het Koningshuis laat niets aan het toeval over.
Om Lou de Jong te citeren een greep uit een aantal ad-hoc arrangementen:

“Tenslotte zij vermeld, dat dan toch ’s avonds laat een klein getal Britse mariniers (ca. tweehonderd man) opdracht kreeg, op twee torpedobootjagers te embarkeren met als bestemming Hoek van Holland, en dat, volgens een afspraak die vice-admiraal Furstner ’s morgens gemaakt had met de Britse marine-attaché in Den Haag, andere Britse torpedojagers de gehele dag door voor de Nederlandse kust kruisten om, aldus de admiraal, ‘eventuele raids van Duitse oorlogschepen tegen onze havens tegen te gaan’. Twee van die jagers liepen, toen het eenmaal donker geworden was, de haven IJmuiden binnen ‘om volgens hun zeggen’, zo tekende een der Nederlandse marine-officieren aan, ‘het prinselijk paar en schepen met kostbare lading te halen. Inderdaad kwamen de ‘Iris’ en ‘Titus’ later met hun kostbare lading uit Amsterdam aanzetten, maar van prinses Juliana, prins Bernhard en hun twee kinderen was geen spoor te bekennen.”- [Bron: De Jong, dl.3 – p.156]

“Wat er tussen IJsselmeer en Lek op 10 mei aan troepen had gelegen, had generaal Winkelman op 10 en 11 mei naar Amsterdam, Leiden en Rotterdam gezonden.”-[Bron: De Jong, dl.3, p. 326]

“en dat het aantal marine-eenheden dat de verdedigers hielp, geringer geworden was doordat schout-bij-nacht van der Stad op de 10de ‘Johan Maurits van Nassau’ naar Hoek van Holland had moeten zenden (het schip voer vandaar naar Den Helder) en doordat een tweede kanonneerboot , de ‘Flores’, van de Hoek teruggekeerd, met een kapotte schroef naar Duinkerken was vertrokken.” – [Bron: De Jong, dl.3, p.438]

Inzake Cees Fasseur. Deze is als schrijver "gekleurd" als het Oranje van het Koningshuis.

Vr.gr. Jack Huntjens.

» Deze reactie is geplaatst op 17 april 2011 19:20

Jack, je vervalt weer in oude fouten. Dat het werk van Nanda van der Zee je zou aanspreken, vreesde ik al. Je hebt echter bij mijn volle overtuiging slechts op basis van emotie geredeneerd bij je laatste bericht. En daarom sla je de plank mis.

De betreffende Britse mariniers, waarvan het gros koks, schrijvers en overige intendanten van de Britse Mariniers, kwamen als kwartiermakers naar Hoek van Holland. Zij moesten de aankomst van een bataljon Guards beveiligen. De bedoeling was dat dit bataljon ervoor zou zorgen de Britse belangen des benodigd zelf veilig te stellen in Den Haag. Dat betekende vooreerst alle diplomatieke en geheime dienst mensen terug naar Engeland krijgen, en daarnaast nog vele honderden rijksgenoten helpen evacueren. Met onze Koningin had het niets te maken. Toen bleek dat Den Haag door de Nederlanders al onder controle was gebracht, bleven de Britten in Hoek van Holland in afwachting van een bevel te mogen terugtrekken. Zowel het goudtransport als dat van de Regering werd hen pas opgedragen nadat ze waren aangekomen. Het goudtransport was overigens volledig in Brits belang en vooroorlogs bijvoorbeeld tussen RN en Noorwegen ook al geregeld. De Britten wilden deze belangrijke voorraden niet in handen van Hitler hebben. Overigens, net als de olie en haveninstallaties. Daarvoor was een speciaal geniecommando opgericht, het zogenaamde XD Command. Dat de Britten er niet zaten voor de Koningin, mag alleen al blijken uit het feit dat ze pas op 14 mei, laat in de middag, hals over kop vertrokken toen het Duitse bombardement op Rotterdam had plaatsgevonden en niet al een dag eerder, toen onze Regering veilig was vertrokken. Die bij jouw zo snel ontwikkelde mythe dus alvast doorgeprikt.

Het goudtransport van DNB vanuit Amsterdam was vooroorlogs met de marine afgesproken. Nog tijdens de gevechtsdagen werden twee schepen gecharterd. De reder vroeg een Godsvermogen voor het transport, zoals een goed Nederlands zakenman betaamt. De Britse begeleiding was vooral in Brits belang. Het vermogen aan goud werd van de Duitsers afgepakt en in Britse handen gespeeld. Voorts zetten de Britten een tweetal demo parties af. Eén voor de Amsterdamse petroleuminstallaties en haven en één voor IJmuiden. Bovendien kregen de destroyers (net als elders) de opdracht de sluizen te vernielen met torpedo's en de haven te blokkeren. Enig doel: voorkomen dat de Duitsers de haven zouden kunnen gebruiken. Omdat de Britten moesten wachten tot dat de Nederlanders toestemming gaven voor vernielingen, bleven de schepen gaan en komen. Men wilde niet te laat zijn. Opnieuw dus een mythe van jouzelf dat dit iets met voorbedachte rade richting Koninklijke Familie had te maken. Komt nog als argument bij dat Ymuiden totaal niet een logisch vertrekpunt was vooroorlogs.

Wat je met de troepenverplaatsingen richting Vesting Holland wil zeggen ontgaat me geheel. Lees nog eens goed over de meidagen en kom dan eens terug met een helder verband. In elk geval werden de verplaatsingen verordonneerd om te zorgen voor een betere beveiliging van de grote steden omdat een nieuwe Duitse luchtlanding werd gevreesd.

Ook van het laatste citaat ontgaat me iedere relevantie. Het feit dat de drie oorspronkelijk naar Hoek van Holland gedirigeerde boten op de Van Galen na werden doorgezonden naar Den Helder, had slechts als aanleiding dat de Van Galen op de smalle Waterweg tot zinken was gebracht. Het plan was geweest met de drie eenheden Waalhaven te beschieten en het Duitse bruggenhoofd op het Noordereiland. Toen het debacle met de Van Galen duidelijk werd, werden de boten naar de hoofd marinehaven in Den Helder doorgestuurd. De Flores raakte bij het vertrek uit Hoe van Holland met haar schroef vast in een ankerketting van een zeeboei, doordat ze langs de boeienlijn moest manoeuvreren wegens door de Duitsers gedropte magnetische mijnen in de vaargeul.

Nu weer gewoon meedoen op basis van ratio en niet verdwalen in je eigen achterdocht.

» Deze reactie is geplaatst op 18 april 2011 00:04

Jack, een tip is wellicht het boek van Nanda vd Zee ('Om erger te voorkomen') te kopen. Dat boekje zal tweedehands niet veel meer dan een tientje kosten. Het hoofdstuk 6 gaat over de vlucht van de Regering. Daarin geeft NvdZ een hypothese (atlhans, voor haar een waarheid) van de kennelijke voorbereide vlucht van de Regering. Erg wetenschappelijk verantwoord ging ze niet te werk, maar ze raakt beslist enige punten (ten aanzien van de vlucht zelf) die een boeiende versie geven van de gebeurtenissen. Zelf denk ik, het geheel nog niet bestudeerd hebbende, dat de waarheid ergens tussen de officiële versie en die van Nanda vd Zee in ligt. Vd Zee schreef te vooringenomen om haar versie al te veel plausibiliteit toe te dichten, maar de officiële versie heeft ook zo zijn ongeloofwaardige elementen.

Overigens is Vd Zee niet gekomen met een analyse van een breed voorbereid en door Defensie gekend vluchtplan. Zij gaat vooral uit van een eigengereide vlucht en voorbereiding door de Koninklijke Familie. Het oordelende deel dat ze koppelt aan die hypothese vindt bij mij geen gehoor. Daarin is wat mij betreft een tendens te bespeuren van volkomen tendentieus geredeneer op basis van kennis achteraf. Zo stelt Vd Zee dat de Koningin vooraf zich had moeten realiseren dat ze door te blijven bijvoorbeeld de massale Jodenvervolging had kunnen voorkomen of verlichten. Een m.i. onhoudbare theorie. Maargoed, zoals gezegd, ze brengt de Fasseur versie weer wat in evenwicht en daar kan ik wel begrip voor opbrengen en daardoor theoretiseert ze op interessante wijze over de vluchtplannen vóór de Duitse inval.

» Deze reactie is geplaatst op 21 april 2011 10:51