De Slag om de Grebbeberg

Klik hier voor een uitvergroting
Gezicht op de Oostelijke helling van de Grebbeberg met de Grebbesluis. (1929) » meer

Om 0355 uur - we schrijven 10 mei 1940 - werd Nederland binnengevallen door het Duitse leger. Een deel van de Duitse invasiemacht, ter grootte van een legerkorps, had opdracht om nog op de eerste oorlogsdag de IJssellinie en de Grebbelinie te doorbreken. Het Duitse opperbevel verkeerde nog in de veronderstelling dat de Nederlandse hoofdverdediging in de Waterlinie - Oostfront Vesting Holland - zou worden gevoerd. Dat generaal Winkelman de Grebbelinie tot hoofdverdediging had bestempeld was de aanvallers dus ontgaan. De praktijk bleek daarom weerbarstig. De IJssellinie doorbrak men weliswaar spoedig, maar de logistieke uitdagingen om met een legerkorps de rivier over te steken terwijl de bruggen waren vernield, zorgde ervoor dat slechts een voorhoede van SS regiment "Der Führer" in de avond van 10 mei het onverdedigde Wageningen bereikte.

Tegenover Wageningen bevond zich een acces in de inundaties die voor de gehele Grebbelinie waren gesteld. Dat betekende dat de omgeving van de Grebbeberg bij Rhenen door het Nederlandse leger extra versterkt was, omdat de barrièrewerking van een uitgestrekte onderwaterzetting ontbrak. Tussen Wageningen en de Grebbeberg waren weerstandbiedende voorposten geplaatst, die in redelijk onsamenhangende geïsoleerde loopgraven de eerste vijandelijke offensieve acties zouden moeten pareren. Nadien zou de vijand op de werkelijke defensie stuiten, want langs de Grift was de frontlijn geconstrueerd, die met kazematten en doorlopende loopgravenstelsels was versterkt. Daar moest de aanvaller tot stilstand worden gebracht. Achter die frontlijn lag op zo'n kilometer afstand de stoplijn, de linievormige achterzijde van de hoofdweerstand, waarin troepen waren ondergebracht die een vijandelijke penetratie van de frontlijn zouden moeten pareren en de oorspronkelijke frontlijn herstellen. Achter de stoplijn lagen de sterke artillerie afdelingen die de ondersteuning aan de verdediging moesten bieden. Op het hoogtepunt van de strijd waren meer dan 60 Nederlandse artillerie vuurmonden beschikbaar voor ondersteuning.

In het gebied dat de Duitsers in het zuiden van de Grebbelinie zouden aanvallen, was het IIe Legerkorps gelegerd. Daarvan was de 4e Divisie verantwoordelijk voor de verdediging van de Grebbeberg bij Rhenen en de noordelijk aanleunende stellingen bij Achterberg. Deze divisie bestond uit circa 10.000 man, aanvullend ondersteund door legerkorpsartillerie.

Tegenover de Grebbeberg zouden de Duitsers in hoofdzaak het volledige SS regiment "Der Führer" tot ontwikkeling brengen. Dat regiment was de stoottroep eenheid voor de 207e Infanterie Divisie, die in eerste instantie achter het regiment in een afwachtingsgebied oostelijk en ten noord van Wageningen bleef liggen. Ter ondersteuning werd de Duitse artillerie die ter beschikking was geleidelijk aan ontwikkeld tot een sterkte van vier afdelingen. Het SS Regiment bestond in hoofdzaak uit drie gevechtsbataljons van elk zo'n 800 man. Zij zouden de spits van de Duitse legermacht vormen op de eerste twee dagen van de Slag om de Grebbeberg. Op de derde dag van de Slag - 13 mei - werd ook nog een regiment van de Duitse 207e Divisie in de strijd geworpen.

De strijd zou drie dagen duren. Op de eerste dag - de 11e mei - viel de voorpostenstrook, de tweede dag zou de frontlinie het begeven en op de derde dag werd de hevigste strijd gevoerd, op de Grebbeberg zelf en ten noorden daarvan, waar een omvangrijke Nederlandse tegenaanval met vier bataljons zou worden ingezet. Op diezelfde derde dag zou het doek vallen en de Nederlandse legerleiding geforceerd worden de gehele Grebbelinie te doen evacueren als gevolg van de Duitse doorbraak bij Rhenen. De Slag om de Grebbeberg had toen het leven gekost van 420 Nederlandse militairen en zo'n 250 Duitsers. Vele honderden gewonden van beide partijen werden in een grote omtrek rond het slagveld verpleegd. De driedaagse Slag was de meest intensieve op het Nederlandse grondgebied tijdens de Meidagen van 1940, want de strijd vond in hoofdzaak plaats in een sector van twee bij drie kilometer gedurende drie volle dagen.

Deze website beschrijft de Slag om de Grebbeberg tot in hoge mate van detail. Naast een beknopt overzicht van de strijd, waarin aandacht wordt gegeven aan de gebeurtenissen op hoofdlijnen, biedt deze site een verzameling van meer dan 1.000 verslagen en rapporten, van zowel Nederlandse als Duitse deelnemers aan de strijd. Die rapporten van met name de Nederlandse deelnemers - ruim 900 stuks - bieden een soms zeer aangrijpende ooggetuigenverslag van een of meer facetten van de strijd. Daarnaast biedt deze website alle feitelijke informatie omtrent de slag, vervat in onderzoeken, publicaties, opsommingen en databases van slachtoffers. Het virtuele ereveld is de meest prominente verwijzing naar de zware tol die door de verdedigers werd betaald voor de moedige verdediging van de Grebbelinie bij Rhenen en Achterberg.

Deze website is niet alleen een ode aan hen die vochten voor het vaderland in die bange dagen, maar eveneens een informatiebron voor hen die de vaderlandse krijgsgeschiedenis puur willen beleven en tot zich nemen.

Stichting De Greb - info@grebbeberg.nl

Mocht u in het bezit zijn van artikelen, foto's of herinneringen die op de slag betrekking hebben dan verzoeken we u contact met ons op te nemen.

34