'De zaak Jagtenberg' (2000)

Klik hier voor een uitvergroting
Op 29 maart 1990 vond de officiële overhandiging plaats van het nieuwe boek "Mei 1940 - De strijd op Nederlands grondgebied" aan de toenmalige minister van Defensie Ter Beek. De aanleiding voor het uitbrengen van dit boek dat is geschreven onder eindredactie van H. Amersfoort en P.H. Kamphuis, beiden als historici verbonden aan de Sectie Militaire Geschiedenis van de Koninklijke Landmacht (thans IMG), ligt volgens de auteurs in "hun ontdekking" dat het Nederlandse volk vanaf 1940 tot 1990 in het algemeen een verkeerd beeld zou hebben van de oorlog in mei 1940. In het boek schetsen zij een nieuw beeld waarin "die gebeurtenissen van toen anders geïnterpreteerd zijn dan tot nu toe, een halve eeuw lang, gewoon geweest is. Gewoon moest zijn, misschien".

In het boek komt een aantal passages voor dat de wenkbrauwen deed fronsen van zowel oud-strijders als andere geschiedschrijvers. De meeste ophef veroorzaakte de theorie waarbij het gebruik van krijgsgevangenen als levend schild door de SS troepen (o.a. bij de Grebbeberg, maar ook op tal van andere plaatsen in Nederland én in België én in Frankrijk) wordt afgedaan "als incidentele afwijkingen van de norm, die net als de Nederlandse kant spontaan voortkwamen uit de hitte van het gevecht". In Vrij Nederland van 31 maart 1990 gooit Kamphuis nog wat olie op het vuur door deze theorie te onderstrepen met de opmerking: "In ‘t heetst van de strijd zijn - dat staat echt vast - aan beide zijden inbreuken op het oorlogsrecht gepleegd. Aan de Duitse kant niet opvallend meer dan aan Nederlandse zijde."

Waren voor deze theorie nu een aantal onderbouwende bewijzen geleverd, dan zou dit nieuwe inzicht een interessante ontwikkeling zijn geweest en van historische waarde. Echter, bewijzen hiervoor ontbreken en lijken, wat betreft de Nederlandse schendingen, vooral te hangen aan één vermeend geval van Nederlandse schending van het oorlogsrecht dat plaatsvond in de voorpostenstrook bij de Grebbeberg. Soldaat Migchelbrink zou na overgave bij het uitkomen van de stelling nog een SS'er hebben neergeschoten, waarna uit reactie ook hij zou zijn doodgeschoten, evenals de persoon achter hem (Riggeling). Een geval waar de diverse gevechtsrapporten elkaar enorm tegenspreken en waarbij kwantificering zou uitwijzen dat hij niet geschoten zou hebben. Al met al een ongelukkig gekozen vergelijking (voor zover hiervan kan worden gesproken gezien de talloze Nederlandse verklaringen waarin de SS het oorlogsrecht hardhandig schendt) om de theorie te onderbouwen.

Klik hier voor een uitvergroting
Als "noodzakelijke ereplicht tegenover onze gesneuvelde kameraden, hun nabestaanden en de nog in leven zijnde militairen van mei 1940, die door deze publicatie van onze overheid ten onrechte in hun eer en goede naam zijn aangetast" volgde in maart 1995 het geschrift "Geschiedvervalsing over de Meidagen van 1940 - Kiest Defensie vóór de SS en tégen haar veteranen?" door ing. W.D. Jagtenberg, zelf oud-strijder bij de Grebbeberg. Het geschrift is een "waarschuwing tegen de verkeerde voorlichting die ons volk, en in het bijzonder onze kinderen en kleinkinderen bij het onderwijs, door het boek "Mei 1940" wordt gegeven". In dit boekwerkje worden een aantal discutabele punten en feitelijke onjuistheden uit het boek "Mei 1940" aan de kaak gesteld en met bewijzen en expertise van o.a. de geschiedschrijver luitenant-kolonel b.d. E.H. Brongers ontkracht.

Overigens is dit niet het enige boekje wat als reactie op "Mei 1940" is uitgebracht! Al eerder, in 1993, verscheen een werk getiteld "In het rijk van de demonen" van mr. M. Kneepkens waarin op wetenschappelijk verantwoorde wijze aangetoond wordt dat hetgeen de heren Amersfoort en Kamphuis schrijven over het bombardement op Rotterdam "een vervalsing van de geschiedenis is".

Kortom, dit boek heeft behoorlijk wat stof doen opwaaien! Het was dan ook niet zo vreemd dat bij het gerucht van een op komst zijnde nieuwe (2e) druk van "Mei 1940" in 2000, werd besloten om een kort geding aan te spannen tegen het ministerie van Defensie, en in het bijzonder tegen de heren Amersfoort en Kamphuis, om rectificatie van de gewraakte passages af te dwingen. Onder leiding van advocaat mr. Knoops (oud officier der Mariniers) en dhr. Jagtenberg schaarde zich in korte tijd een grote groep sympathisanten en organisaties, waaronder de vakbond voor defensiepersoneel VBM/NOV met 28.000 leden, achter dit kort geding. Ook Stichting de Greb verleende haar medewerking aan dit kort geding door met name te wijzen op de grote aantallen schendingen van het oorlogsrecht door de SS. We hadden immers in de periode daarvoor enkele honderden Nederlandse gevechtsrapporten gedigitaliseerd en het juist zo opvallend gevonden hoeveel meldingen hiervan werden gemaakt. Dit waren geen incidenten, tijdens de gehele aanval op de Grebbeberg, van 11 tot 13 mei 1940, werd op grote schaal misbruik gemaakt van krijgsgevangenen, zelfs al zou de helft van de verklaringen onjuist zijn! Overduidelijk werd gesteld dat wij als 'amateur-onderzoekers' geen serieuze partij vormden. Dit was werk voor échte historici, met een gedegen opleiding en achtergrond.

De uitslag van het kort geding dat volgde op 22 december 2000 was min of meer voorspelbaar: de president van de rechtbank achtte het uitgesloten om een inmiddels uitverkocht boek te verbieden en kon weinig afdwingen voor een toekomstige (her)druk daar de teksten hiervoor nog niet geschreven waren. De president van de rechtbank wees wel op de toezegging van de auteurs om rekening te houden met de kritieken van de oorlogsveteranen.

Dit kort geding heeft een hoop stof doen opwaaien, zeer veel aandacht van de media gekregen (zowel in kranten als op televisie) en een duidelijk signaal afgegeven richting het (huidige) Instituut Militaire Geschiedenis. Na dit kort geding bleef het angstvallig stil. De jaren tikten voorbij waarin met regelmaat een nieuwe druk werd aangekondigd maar het nooit tot daadwerkelijke publicatie kwam. Tot maart 2005, toen daar opeens, voor alle ingewijden "out of the blue", het boek "Ik had mijn Roode-Kruis band afgedaan" uitkwam, geschreven door prof. H. Amersfoort....

2275