Discussiegroep

Kortgeleden hebben we onze verzameling Militaire Verslagen aangevuld met rapporten van de commandant van 2 - 3 RH ( vd Voort van Zijpp )met de door hem ontvangen bevelen van zijn commndant De Marees van Swinderen op 12 en 13 mei. In dit geval gaat het om die van de 13e.
Het valt namelijk op dat bij elk bevel het ( vrij ) preciese tijdstip van ontvangst vermeld staat, BEHALVE bij het 4e en 5e bevel, die beide betrekking hadden op het terugtrekken uit de spoorwegstelling.
Nu is het natuurlijk ondoenlijk geweest tijdens de hectiek van oorlogsdagen bij elk ontvangen bevel en elke ondernomen actie continu het horloge bij de hand te houden, maar dit valt wel heel erg op.

Vandaar de volgende gedachte.

Vrij snel na de meidagen is een discussie onstaan tussen de toenmalige overste Nierstrasz en De Marees van Swinderen over diens commandovoering tijdens de meidagen en dan vooral op de al genoemde 13e mei. Na afloop van de oorlog is deze discussie ( je mag ook spreken van een polemiek ) voortgezet. Op het NIMH bevindt zich een hele doos met bescheiden over deze kwestie. Een van de hoofdpunten van deze polemiek was het volgens Nierstrasz
( zeg maar de Sectie Krijgsgeschiedenis ) veel te vroeg terugtrekken uit de spoorwegstelling/ruglijn door de commandant van 4 - RH, die sinds de avond van de 12e deze stelling onder zijn bevelen had gekregen.
De Marees stelt dat hij zich op de 13e tussen 13.00 uur en 14.00 uur nog op zijn CP bevond, waar hij in dat tijdsbestek een onderhoud heeft gehad met majoor De Kruijff, de commndant van de vooreskadrons aan de spoorlijn van 4 RH. Hij vermeldt ook dat ( kort daarop, na dit onderhoud ) de beruchte STUKA-aanval van 13.30 plaats vond.
Je kunt hieruit in elk geval afleiden dat zeker tot zeer kort voor die aanval De Marees zich nog op zijn CP moet hebben gevonden, althans volgens zijn lezing.
De uiterst gedegen reconstructie van Nierstrasz laat echter iets anders zien.
Hij begint met te zeggen dat practisch van 4 RH slechts in de voorste lijn hebben gelegen I - 4RH en 3 - 4 RH, het ME ( tot 11.00 uur ) en 2 stukken PAG, terwijl de commandant van 4 RH REEDS om 11.00 uur bevelen gaf voor het terugnemen van 2 - 3 RH en de ME, om ongeveer 12.30 gevolgd door het terugnemen van zijn GEHELE regiment. Dat er ten tijde van de STUKA-aanval en ook later nog delen van 4 RH aan de spoorweg stonden was een gevolg van het feit dat ritmeester Feist van I - 4 RH het gegeven bevel niet vertrouwde
en op de CP om bevestiging liet vragen. Daarbij werd die CP verlaten aangetroffen. Bepaalde kleinere gedeelten van 3 - 4 RH ( zuidelijke opgesteld in de buurt het Viaduct/ de rest stond intussen al behoorlijk westelijker in stelling ) ontvingen deze bevelen nooit en bleven dus ook zitten.
De conclusie van Nierstrasz is dat de Marees van Swinderen zijn regiment RUIM voor 13.30 al opdracht had gegeven terug te trekken op ( in laatste instantie ) Elst, op een moment dat daar, objectief gezien, nog geen enkele reden voor was. Alleen bij het Viaduct bestond Duitse druk en de STUKA-aanval moest nog komen. En dat alles ondanks het feit dat hij uitdrukkelijk de opdracht had gekregen voor alles te voorkomen dat de Duitsers deze spoorlijn zouden overschrijden.

Hoe groot is de kans dat het niet opgeven van de juiste tijdstippen van ontvangst van de bevelen voor dat terugtrekken op een te vroeg tijdstip door Van der Voort van Zijpp onderdeel is geweest van een onderling dekken
en in feite van een soort witwas-operatie?

» Dit bericht is geplaatst op 4 augustus 2005 13:14

Leuk dat we dit onderwerp eindelijk eens gaan uitdiepen! Dit is een goede voorzet. Ik heb mij ook erg verbaasd over het feit dat de huzaren (in het algemeen) na de 11e mei 1940 zo'n onduidelijke en (vooral voor de andere ter plekke zijnde troepen) verwarrende rol hebben gespeeld. Als je de verslagen leest lijkt het (m.i.) wel of ze met een oefening bezig zijn (!!) en er geen besef leeft dat er een oorlog aan de gang is! Waarom trekken ze anders zo ver achter de linies terug? Kortom, een hoop vragen...

Ik heb ook nog e.e.a. aan briefwisselingen liggen en zal deze z.s.m. op de website plaatsen, dan kunnen ook anderen zich in dit 'online onderzoek' duiken. Misschien een idee om een kaartje te maken waar de diverse huzarenonderdelen zich op welk moment bevonden. Dan wordt het allemaal wat visueler.

» Deze reactie is geplaatst op 4 augustus 2005 13:42

Huzaren zijn van oudsher natuurlijk het zwaarste menselijke wapen dat op slagvelden werd en wordt ingezet, en bij uitstek uitgerust en getraind als mobiele dynamische eenheden. Als men huzaren gebruikt voor statische verdediging dan maakt men een belangrijke denkfout.

De opdracht om een deel van de frontlijn te heroveren kan men prima als een huzarenopdracht aanvaarden. Intussen genomen, is het logisch de bezetting door statische troepen te laten overnemen. Even logisch lijkt het huzaren achter de linies op te stellen tot een dynamische inzet van hun gevraagd kan worden.

Tot zover theorie. De opdracht die De Marees kreeg om het commando van de ruglijn op zich te nemen was een heel ongelukkige, waarbij dus blijkt hoe weinig inzicht onze hogere officieren hadden in de krijgskunst. Zo'n opdracht had natuurlijk nooit aan een huzaar gegeven moeten worden. Getraind als men was in het dynamische gevecht. De Marees voelde zich vermoedelijk zeer ontheemd en vreemd in zijn statische rol van verdediger van een linie die geen linie was. Dat moet hem in zijn verdediging worden meegegeven. Verwijtbaar is het feit dat de man als officier faalt in zijn commandovoering en overleg met zijn ondergeschikten van andere onderdelen (onder zijn commando). Daarnaast mogen we inderdaad best opmerken dat dit huzarenonderdeel nu niet echt ge-excelleerd heeft in de meidagen, in tegenstelling tot enkele andere huzarenonderdelen elders. Maar laten we dus niet uit het oog verliezen wat de heel specifieke rol is van huzaren op het strijdtoneel, waar niet alleen hun training maar ook hun uitrusting op is gebaseerd.

» Deze reactie is geplaatst op 4 augustus 2005 14:00

De directe aanleiding om zijn CP te ontruimen was volgens De Marees van Swinderen het bericht van een van zijn eskadronscommandanten ( Quarles van Uffort van 6 - 4 RH ), dat de Duitsers waren doorgebroken en dicht in de buurt van de CP stonden. Deze had dat gehoord van een infanterie-officier. Enige controle vond daarna niet plaats en De Marees ontruimde zijn CP in grote haast zonder zelfs de in hetzelfde onderkomen zetelende majoor Van Apedoorn van II - 19 RI ( zijn voorganger en opvolger als commandant van de spoorwegstelling te waarschuwen.
Fout voorgelicht of niet, het staat vast dat op dat moment de bevelen aan diverse onderdelen van 4 RH om terug te gaan al geruime tijd daarvoor gegeven waren.

De opvattingen van De Marees blijven moeilijk te doorgronden.
Zo heeft hij zich achteraf verdedigd door te stellen dat hem niets bekend was van de strategische betekenis van de spoorwegstelling. Aankomende in de avond van de 12e en niet goed voorgelicht ( summier bezoekje aan de CP van Van Loon en een aansluitend verkenninkje in het duister )is dat nog enigszins te begrijpen, maar ook nog op de 13e overdag?
Hij heeft ook gemeend de verdediging " bewegelijk ", zoals hij dat als Huzaar had geleerd, te moeten voeren. Dat zou ook een reden zijn geweest voor het verlaten van deze vaste stelling. Hij heeft in elk geval weinig begrepen van de duidelijke opdracht om de spoorwegstelling ten koste van alles vast te houden. Zo moeilijk om te doorgronden was die opdracht toch niet?
Vermoeidheid is een van de verklaringen die achteraf gegeven zijn voor zijn handelen. Dat zal meegespeeld hebben, maar het is tevens de aardigste verklaring.

Opvallend is trouwens dat WEL majoor van Apeldoorn en majoor Dekker ( van I - 46 RI ) na de oorlog opgeroepen zijn om zich te verantwoorden voor HUN handelwijze, waarop ook wel het nodige aan te merken was.
Maar niet overste De Marees van Swinderen.
Hij wilde zich alleen laten " horen " door officieren OUDER dan hij en die dan ook nog eens cavaleristen zouden moeten zijn. Toen dat niet werd ingewilligd bleef om hem ter verantwoording te roepen aleen de Krijgsraad over en daar durfde of wilde men niet aan.

» Deze reactie is geplaatst op 4 augustus 2005 14:20

Ik deel je idee helemaal Hajo. De Marees is onterecht gespaard voor de vernedering die vele officieren - vooral subalterne - wel moesten ondergaan. Dat ging bepaald verder dan een "de-briefing". Huzaren genoten aanzien, niet in de laatste plaats omdat dit traditionele onderdeel (wat het op enkele punten nog steeds is) vergeven was van de adel en de hogere bourgeoisie. De kadergelederen werden vooral door de creme-de-la-creme van onze nog flink naar status en afkomst ingedeelde samenleving gevuld. Het zal hebben meegespeeld in de overwegingen.

Daarnaast vermoed ik dat het een rol heeft gespeeld dat de facto de linie al was opgegeven op het moment dat de stoplijn beslissend was doorbroken. Het besluit om terug te gaan op de Vesting Holland Oost lag in feite al op 12 mei in de avond klaar op het commando veldleger, omdat men - de ontwikkelingen wegende - een doorbraak van de stoplijn al had voorzien. Men zal hebben overwogen dat het falen van De Marees niet in enige mate bij droeg aan het verlies van de linie, ondanks het feit dat het optreden de schoonheidsprijs zeker niet verdiende. Dat men daarmee een arbitraire beslissing nam, is wel duidelijk. Ik kan me niet voorstellen dat niet op enig moment deze of gene zich realiseerde dat het optreden van de overste niet bijster positief was.

Ik denk dat deze beide overwegingen, afkomst / status en het feit dat de linie de facto al was opgegeven een rol hebben gespeeld in het besluit de rol van de overste niet te onderzoeken. Laat we het een excuustheorie noemen.

» Deze reactie is geplaatst op 4 augustus 2005 14:32

Het was inderdaad niet het beste idee een Huzaar met deze opdracht te belasten, maar aan de andere kant: zoveel reserves waren op dat moment niet beschikbaar. II - 11 RI had men al opgedragen het gat tussen kilometerpaal 25 en Achterberg af te sluiten, III - 11 RI en I - 24 RI waren op dat moment over alle windrichtingen versnipperd, terwijl de resterende beschikbare bataljons hun rol zouden moeten spelen bij de tegenaanval en bovendien veelal nog op mars waren.Zoveel keus was er niet.
Verder heeft ongetwijfeld meegespeeld dat men die ruglijn op deze manier meer " body " wilde geven.Dat aspect zal De Marees van Swinderen wel aangesproken hebben, gezien de superieure manier waarop hij ( en hij niet alleen ) over de infanterie spreekt. Die - zou je kunnen stellen - wel veruit de grootste offers heeft gebracht.
Een " noodgreep " dus, waarvan het lot van de hele Grebbelinie tenslotte dan toch maar wel afhing ( en natuurlijk van een goede afloop van de op stapel staande tegenaanval op de 13e 's morgens.

Dat deze Huzaren niet voor een dergelijke inzet waren getraind klopt natuurlijk, maar AL MET AL zullen ze in geval van een noodsituatie niet ongeschikter en misschien zelfs geschikter zijn geweest
om deze taak te vervullen dan de reguliere infanterie die tijdens de mobilisatie toch vooral gemarcheerd en gegraven heeft.
Tav de bewapening: echt beslissende verschillen zie ik niet.Ook de Huzaren beschikten b.v over lichte en zware mitarilleurs, PAG en mortieren.

» Deze reactie is geplaatst op 4 augustus 2005 14:53

On second thought: het is beter te stellen dat de bedoelde maatregelen (zie eerdere bijdragen ) allereerst bedoeld waren om een veilige terugtocht van de beide in de Grebbelinie opgestelde Legerkorpsen mogelijk te maken. Eerder dan om die Grebbelinie zelf veilig te stellen.

Al op 12 mei, na de val van de frontlijn, had de commandant van het Veldleger al bevolen ( weinig officieren waren daarvan - bewust gedaan - op de hoogte gebracht ) om de terugtocht naar de Vesting Holland voor te bereiden.
Weliswaar stond de tegenaanval nog uit, maar wanneer die zou mislukken ( de opzet was om front - en stoplijn te heroveren ) zou de spoorwegstelling/ruglijn alleen toch lang niet sterk genoeg zijn om het behoud van de Grebbelinie te kunnen garanderen.
Er zou dan hoogstens sprake kunnen zijn van een tijdelijk afremmen van de Duitse aanvallen om het terugtrekken van de noordelijker opgestelde troepen naar de Vesting Holland mogelijk te maken. Toen ook dat al snel onmogelijk bleek volgde op korte termijn het bevel om nu ook maar direct terug te trekken over de hele linie.

» Deze reactie is geplaatst op 4 augustus 2005 16:32