Discussiegroep

Beste bezoekers van het forum,

Iets waar ik al enige tijd naar zoek zijn kaarten, foto's of althans een duidelijk beeld van de route die de Duitse 9e PD volgde nadat zij de Oude Maas bij Zwijndrecht was overgestoken op weg naar de Maasbruggen in Rotterdam.

Bekend is dat stafofficieren en het 'hoofdkwartier' tijdelijk gevestigd is geweest (in elk geval tot direct na de capitulatie) in Rijsoord maar was dit ook de plek (oude Rijksstraatweg) die de Duitse pantsertroepen volgden na het breken van de weerstand in Dordrecht op weg naar Rdam-Zuid? Bekend is dat het A16 trace van de na WO2 maar meer informatie heb ik niet kunnen vinden. Wel heb ik foto's gezien van Duitse eenheden die buurtschappen als Groote en Kleine Lindt passeren maar dit trace verloopt langs de Oude Maas.

Is er ergens informatie welke raadpleegbaar is betreffende dit deel van de aanvalsroute?
Vriendelijk dank voor alle reacties

» Dit bericht is geplaatst op 1 september 2008 14:41

Het KTB van 9.PD biedt hierover geen uitsluitsel. Dat geeft zeer generiek de informatie dat men in Rotterdam Zuid aankomt.

In wezen was het zo dat het gros van de divisie pas op 14 mei op Rotterdam aanreed. De divisie beschikte over zoveel voetuigen, pantserwagens en tanks dat ze verspreid zal zijn over het gehele gebied. In hoofdzaak werden de gevechtseenheden echter in het zuiden van Rotterdam ondergebracht. Daarbij zullen diverse routes zijn gekozen.

In Rijsoord is beslist een deel van de AA.9PD terecht gekomen, wanneer is echter onbekend. Bovendien zijn daar de besprekingen gevoerd door de nieuwe staf [39.AK] met Student. Von Hubicki en Schmidt voerden aldaar de stafbesprekingen en richten het nieuwe stafkwartier van 39.AK in waar eerst Student staf had gehouden. Logisch want daar was de verbindingscentrale opgebouwd. De troepen naar Rijsoord leiden om daar legering te maken zou volmaakt ongewenst zijn. Rijsoord is in wezen een dijkdorp. Geen weldenkende tankcommandant die zijn tanks in een rijtje achter elkaar op dijken opstelt. Bovendien lag Rijsoord in open terrein. Als route voor de tanks is het zeker gebruikt, hoe prominent is mij niet bekend.

Tanks, pantserwagens en bevoorrading parkeert men niet in open terrein als dat kan worden vermeden. Men zoekt een bos op, of een stad. In dit geval zal men de al op 13 mei aangekomen onderdelen naar Charlois en Rotterdam-Zuid hebben gevoerd, waarbij ongetwijfeld enkele delen aan de zuidzijde bij Barendrecht zijn gebleven ter beveiliging van de Oude Maas frontzone. De tanks en pantserwagens die samen met SS Leibstandarte in de nacht van 13 op 14 mei in IJsselmonde kwamen zullen direct naar Rotterdam zuid zijn gereden.

De route door de Grote en Kleine Lindt is op het eerste gezicht het meest logisch. Alleen die route sloot namelijk goed aan op de cruciale kleine brug in Heerjansdam over het Waaltje. Van daaruit is de meest logische route naar Rotterdam via Noldijk - Ziedenwijdse dijk - Oostweg - West IJsselmonde. Gezien echter de massa voertuigen en de eveneens optrekkende SS Leibstandarte, is ook gekozen om via Barendrecht en Koedood naar het noorden te trekken. De tweede route vanuit Zwijndrecht - hoewel beduidend lastiger - is geweest de weg via Rijsoord om daar 't Waaltje over te steken. Die route voerde direct langs het hotel Rijsoord waar de CP zat. Die route was voor de tanks buitengewoon lastig maar is zeker door tanks gereden.

De ook op de sites Zuidfront en Dordt Open Stad getoonde foto's van de AA.9 tonen de Duitse paw in Rijsoord. De vraag is echter sterk of die foto's niet van na de capitulatie zijn. De AA.9 had namelijk vooral taken uit te voeren in West-Brabant.

Ik ben met mijn studie Zuidfront nog niet zover dat ik alle voorhanden materiaal van 9.PD en aanverwante zaken heb bestudeerd. Het voert me nu ook te ver dat te gaan doen. Daar ontbreekt me momenteel de tijd voor. Ter zijner tijd zal ik daar echter zeker mee komen op de site van zuidfront.

» Deze reactie is geplaatst op 1 september 2008 17:57

Beste Allert,

Het is te merken dat je ter plaatse bekend bent maar juist daarom verbaast me jouw kwalificatie van de meer en minder voor de hand liggende routes. De weg vanaf de Zwijndrechtse brug was (en is) via Rijsoord (langs het genoemde hotel-restaurant) een makkelijker af te leggen route naar Rotterdam-Zuid dan de bochtige dijkroute langs Groote en Kleine Lindt hoewel deze inderdaad rechtaf gaat op de inmiddels weggehaalde brug van Barendrecht naar de Hoekse Waard (via Heerjansdam).

Wellicht voert het dit in dit kader te ver maar ik kan me niet voorstellen dat voor een snelle verbinding naar Zuid de laatste verbinding belangrijker zal zijn geweest. Qua logica ben ik het met je eens dat meerdere routes gevolgd zullen zijn op weg naar vanwege de omvang van de colonne. De route via Heerjansdam lijkt me echter vooral van belang te zijn geweest in verband met de NL dreiging vanuit de Hoekse Waard. Aansluiting bij de troepen op het Noordereiland lijkt me in dit verband toch een eerste prioriteit te zijn geweest.

Mvg,

» Deze reactie is geplaatst op 1 september 2008 22:43

Ik denk dat je gelijk hebt.

De weg naar Rijsoord was zeer geschikt tot aan Rijsoord, waarna de dijk smal werd en de route naar Rotterdam lastig was. Ik neem aan dat jij bedoelt dat er via de Lage Dijk naar IJsselmonde zou zijn gereden nadien. Ik denk dat je daar gelijk in hebt. Dat was in wezen de oude hoofdroute tussen Rotterdam en Dordrecht.

Het is een feit dat er tanks via deze route [althans Rijsoord] zijn gereden. Ook dat er tanks via Barendrecht zijn gekomen. In alle eerlijkheid denk ik dat zeker de eenheden die in de nacht van 13 op 14 mei aanreden via Rijsoord zullen zijn gegaan.

Ik heb niet de indruk dat er tanks in Barendrecht bleven, althans zeker niet op de 13e. Toen Leutnant Grix op de 13e opdracht kreeg een tankaanval over de brug bij Barendrecht uit te voeren kwam hij van buiten Barendrecht. Ik denk dat alle tanks in de buitenste wijken van Rotterdam Zuid werden geparkeerd. Uit zicht van vliegtuigen van de Geallieerden en niet te dicht op de Nieuwe Maas. Contact met het Noordereiland werd er zeker niet gemaakt door de tanks. Die bleven buiten de (werkelijke) stad tot na de bomaanval.

In ieder geval ga ik met jouw idee mee. Rijsoord zal vermoedelijk de voornaamste route zijn geweest.

» Deze reactie is geplaatst op 1 september 2008 23:34

Geachte forumleden,

Misschien mag ik als Oud-Rotterdammer nog wat verduidelijken en daarbij ook wat corrigeren. De meest logische route is m.i. beslist niet Noldijk -
Ziedenwijdse dijk - Oostweg - West IJsselmonde geweest, tenminste niet voorzover ik dat kan volgen op de hedendaagse kaarten. Juist de door Allert (Allert, sorry hoor) als lastiger betitelde route lijkt me toch de meest voor de hand liggende. Dat is trouwens ook de door overste (b.d.) Brongers in zijn boek "Opmars naar Rotterdam" deel 3 op Kaart 3 aangegeven hoofdroute. In plaatsnamen: Zwijndrecht - Rijsoord - Barendrecht - Rotterdam. Dat is namelijk het oude tracé van de Rijksstraatweg Dordrecht - Rotterdam. Om die route beter in beeld te krijgen,kun je het beste Google Earth pakken en vanuit Zwijndrecht de namen Rotterdamse weg - Langeweg - Rijksstraatweg - Dordtse Straatweg volgen. In Rotterdam heet die zoals gebruikelijk Dordtse Straatweg, in Dordrecht Rotterdamse (straat)weg. In Rotterdam (Lombardijen), Barendrecht, en Zwijndrecht is de naamgeving nu onderbroken door nieuwbouwwijken. Maar als je daar dan even een stukje overslaat, vind je de oude benaming weer terug.

» Deze reactie is geplaatst op 18 september 2008 15:31

Nee hoor Kees, zoals ik zelf eerder al aangegeven heb is jouw sorry niet nodig, maar heb je gewoon volkomen gelijk. Hoewel de route op punten smal was, en in wezen onder de werking van onze artillerie lag (10RA), was de oude straatweg de geijkte route voor de Duitse tanks. De alternatieve route was namelijk nog smaller op een aantal locaties en tot aan Barendrecht omslachtig.

De andere route is trouwens eveneens genomen. Ook wel logisch, want de hoeveelheid voertuigen van de versterkte 9.PD en de gemotoriseerde Leibstandarte was groot. Daarom zijn de beide routes gebruikt. Maar inmiddels ben ook ik ervan overtuigd dat de route over Rijsoord toch de hoofdroute moet zijn geweest, zeker voor de tanks.

» Deze reactie is geplaatst op 18 september 2008 15:42

Hoofdroute toch A16 (nog enkelbaans in 1940)?
Na nog wat bronnen te hebben geraadpleegd, blijkt een mooiere hoofdroute (recht toe, recht aan) beschikbaar te zijn geweest in 1940, de A16 Dordrecht-IJsselmonde, toen nog enkelbaans. De brug over de Oude Maas bij Dordrecht was al in 1939 geopend. Zie www.autosnelwegen.nl
De A16 (niet de straatwegroute dus) was, blijkt me ook uit een nauwkeuriger beschouwing van het kaartje, de route die aangegeven werd in Brongers "De Opmars naar Rotterdam" deel 3 Kaart 3. Het boekwerk III.4C uit de Groene serie ondersteunt deze lezing. Op p. 155 van dit deel staat "In de namiddag [van 13 mei] kwamen berichten van burgerzijde binnen, dat Duitse artillerie zou staan opgesteld in de polder Zomerland, W. van [Oud-] IJsselmonde en dat aldaar een groot aantal pantserwagens aanwezig was."
De polder Zomerland ligt zuid van het eiland Brienenoord. De Strevelsweg en het verlengde daarvan, de Marathonweg, vormde vanuit Rotterdam toen al de aansluiting naar de A16 in aanleg.In 1943 werd de tweede rijbaan tussen IJsselmonde en Zwijndrecht opengesteld.

» Deze reactie is geplaatst op 18 september 2008 19:08

Beste Kees,

Ik denk dat het verhaal van Allert en datgene wat we er gezamenlijk uit afleiden meer klopt dan het A16 trace dat toen in aanleg was en deels berijdbaar. Voor de goede orde de aanleg was gestart en ideeën over de huidige Van Brienenoord brug waren al voorhanden maar de route zoals jij hem schetst was nog niet volledig operationeel. Dat is overigens ook de achtergrond van mijn oorspronkelijke vraag, de wijze waarop de omvangrijke divisie zich over het eiland met zijn bochtige dijken heeft begeven in de richting van het bruggehoofd op het Noordereiland. Dit zal zeker niet gemakkelijk zijn geweest.

De 'A16' zoals die toen bestond, genomen vanaf de afrit aan de Zwijndrechtse kant van de verkeersbrug nam een ruime bocht en volgde tot de start van de rijksstraatweg (ongeveer ter hoogte huidige afrit H.I.A., A16) de huidige A16 om vervolgens over te gaan in de weg (het verlengde van de Langeweg) naar Rijsoord en zo via de Wevershoeve over de dijk naar Zuid. De aansluiting op de Marathonweg kan er al wel zijn geweest, maar de hoofdroute zal dit zeker niet zijn geweest omdat de A16 in die tijd vanaf IJsselmonde tot aan Ridderkerk nog niet opengesteld was (wel in aanleg voorzover mij bekend). Ik bestrijd overigens niet dat de door jou gemelde burgermeldingen juist zijn maar de doortrekkende pantservoertuigen zullen m.i. zeker langs Rijsoord naar Zuid getrokken zijn via waar nu ongeveer het winkelgebied Reijerwaard is gelegen.

Wat ik tevens een sterk argument voor deze (meest rechtstreekse) route vindt is dat deze langs de tijdelijke hoofdkwartier in Rijsoord verloopt hetgeen volgens mij nooit zou zijn gekozen als dit een secundaire route zou zijn geweest. Er zijn trouwens foto-opnames bekend (ik heb ooit eens gezien) waarop Nederlandse krijgsgevangenen richting Zwijndrecht langs het Wapen van Rijsoord worden afgevoerd. Ook dit lijkt me logisch als dit de meest rechtstreekse route zou zijn geweest.

Misschien nog een voor Allert in dit verband of de heer Brongers, hebben de Duitsers bij het bezetten van het Eiland (tijdens het laten binnentrekken van de 9. PD) niet ook gedacht aan het afdekken van de zuidelijke Maasoever ten oosten van en tegenover Rotterdam tot aan Capelle) om eventuele flankaanvallen over de Maas vanuit het gebied bij Capelle te kunnen tegengaan. De Nederlandse troepen in Rotterdam hadden namelijk eveneens een lange strook langs de rivier bezet om de Duitsers een andere oversteekplaats te beletten. Bovendien konden ze vermoeden dat Nederland troepen aan de Grebbe zou kunnen hebben onttrekken om een tegenaanval op IJsselmonde te doen.

Dank voor alle reacties,

» Deze reactie is geplaatst op 19 september 2008 13:59

Mooie bijdrage Frank!

Rijsoord is in principe als standplaats voor Student gekozen omdat de strijd op het Eiland van Dordt dit van hem vroeg. De luchtlandingstroepen hadden Hordijk (knooppunt van dijken) als commandopost geselecteerd en Student had besloten ad hoc een commandopost in te richten. Dat was op 10 mei eerst in Rotterdam zuid in een schoolgebouw, later verplaatst naar Rijsoord toen hij besloot dichter op de strijd op het Eiland van Dordt te willen zitten en toch centraal te blijven. Dat Rijsoord als goed bereikbaar punt werd gekozen ligt voor de hand.

De Duitsers hadden inderdaad geen permanente eenheden aangewezen voor de bewaking van de oevers. Niet ten noorden en niet ten zuiden van IJsselmonde. Al in de oorspronkelijke planning was dit niet gebeurd. Daarbij werden wel enkele detachementen gestuurd naar uithoeken, zoals Ridderkerk met zijn pontveer, maar m.u.v. de (bekende) bruggen, zouden Nederlandse tegenmaatregelen door de Luftaufklärung tijdig moeten worden opgemerkt. Die hingen dan ook vrijwel constant boven het front.

Student had natuurlijk te maken met een noodgedwongen triage. Er landden veel minder troepen en vooral veel later dan gepland. Bovendien was hij zeer beducht voor de kwestbaarheid van de troepen op het Eiland van Dordrecht. Op 11 mei kwamen daar dan nog de troepen van de Lichte Divisie bij. Student moest keuzes maken. Hetgeen alleen al blijkt aan zijn fiat om eventueel het Noordereiland te ontruimen omdat hij geen eenheden ter versterking meer kwijt kon.

De zuidelijke Maasoever ... dan duid je op de Maas en niet de Oude Maas vermoed ik. Op 13 mei werd deze door de Duitsers wel deels bezet en op 14 mei werd zelfs aan een aanzienlijke taskforce opdracht gegeven de Maas oost van Rotterdam over te steken. De Nederlanders hebben ook pas laat dit deel van de Maas (noordzijde uiteraard) bezet. In de eerste dagen waren er slechts enkele mariniers van het marinedepot oost van Rotterdam in positie gestuurd.

» Deze reactie is geplaatst op 19 september 2008 14:34

Beste Frank,
Je bent natuurlijk volledig vrij in je conclusies, op basis van het bij jou bekende materiaal. Maar de optie A16, als eerste of tweede hoofdroute voor de opmars van 9.PD, mag je niet zomaar wegwuiven, als dat tenminste is wat je in je laatste reactie bedoelt. Ik verwees niet voor niets naar (1) de website www.autosnelwegen.nl, waar gewoon te lezen is, dat het tracé A16 tussen Zwijndrecht en IJsselmonde (!) in 1939 enkelbaans is opengesteld. Die informatie is vast bij VWS (RWS) wel na te trekken. Naast (2) Kaart 3 uit Brongers deel 3 van Opmars naar Rotterdam, zijn er nog twee ondersteunende bronnen. (3) Als ondergrond van de kaarten bij de Stafwerken voor "Zuidfront" en "Rotterdam" is een basiskaart (stafkaart ?) gebruikt die ook het A16-tracé al aangeeft. Dat kan nog wel een kaart van na de oorlog zijn geweest. Of dat zo is, lijkt me eenvoudig na te vragen bij het NIMH. Ook (4) "Mei 1940" (2e herziene druk) geeft op pag 348 alleen de A16-route aan. Bovendien (5) op pag. 349 een afdruk van een Duitse militaire kaart, die in 1940 gebruikt werd bij de opmars naar Rotterdam. Het tracé Zwijndrecht-IJsselmonde is hierop, na een klein stukje Rotterdamsche Straatweg bij Zwijndrecht, volledig en zelfs al bijna geheel tweebaans ingetekend. Dat zal niet zomaar gebeurd zijn, maar mede gebaseerd geweest zijn op Duitse verkenningen (luchtfoto's).
Gezien de hoeveelheid materieel en personeel die verplaatst moest worden, is de dijkroute over Grote Lindt vast ook wel gebruikt door 7.FD-eenheden in opmars. Maar juist 9.PD zal toch zeker wel over de kortste en snelste route (A16, als die enkelbaans beschikbaar was) naar Rotterdam zijn gedirigeerd ?

» Deze reactie is geplaatst op 20 september 2008 09:51

Kees, die site is mij ook bekend. Ik heb alleen niet kunnen vinden waar staat dat de A-16 enkelbaans opengesteld was [wel staat in het eerste staatje onder de bruggenfoto's - sectie geschiedenis - dat het trace in voorbereiding was. Onder 'in dienst gesteld' staat het trace niet]. Heb je nog even een tip wat dat betreft?

Overigens ben ik heel huiverig voor alle bronnen die je aangeeft. Ik heb ondertussen bij mijn uitgebreide studie naar de gebeurtenissen aan het zuidfront vastgesteld, dat men elkaar ongegeneerd napraat en veel van de genoemde bronnen - wat dit soort details betreft - niet of nauwelijks zelf tot brononderzoek zijn overgegaan. Talloze voorbeelden steunen mij inmiddels in die overtuiging.

Ik denk overigens dat we niet langer over de hoofdroute moeten twijfelen. Die zal via Rijsoord zijn gelopen. De Groote Lindt is ook gebruikt, maar ik denk dat het A16 tracé als hoofdroute aangehouden kan worden. Te zijner tijd zal ik e.e.a. nog eens onder de loep nemen.

Saillant in dit licht is dat het ook al deels opgeleverde A-15 traject (tot aan de Alblasserdamse brug) voor de Lichte Divisie onbekend bleek. Zij zochten vrijwel geheel via binnenwegen hun weg naar Alblasserdam.

» Deze reactie is geplaatst op 20 september 2008 13:46

Beste Kees en Allert,

Ik geloof niet dat we veel van elkaar afwijken, jouw bronnen ken ik ook en inderdaad is het zo dat de werkzaamheden aan de A16 op IJsselmonde deels gereed en bruikbaar waren. Ik ben het met Allert wel eens dat we voorzichtig moeten zijn met bronnen, te meer nog omdat de volledige ingebruikstelling nog niet had plaatsgevonden althans niet voor het gehele trace zoals dat vandaag de dag (veel breder overigens)in gebruik is. Ik denk eveneens dat Rijsoord de hoofdroute zal zijn geweest met gebruikmaking van afgeronde delen van de A16.

Ik ben benieuwd of we hier meer van te weten zullen komen, fotomateriaal van die tijd (ook op deze site) ben ik nooit eerder tegengekomen.

» Deze reactie is geplaatst op 22 september 2008 14:03

Op http://www.dordtopenstad.nl staan diverse afbeeldingen van pantserwagens die in Rijsoord aankomen (lange tijd stond in het door Jens van de Vorm gegeven commentaar dat dit Tweede Tol was - dat is voor sommige foto's onjuist gebleken).

Er is een bekende foto van een Duitse tank op de rijksstraatweg in Rijsoord bij de molen (inmiddels verplaatst naar de zuidkant van het Waaltje). Ook zijn er foto's bekend van de auto's van de colonne van Winkelman op de rijksstraatweg bij Rijsoord. Er is op zowel Dordt Open Stad als in diverse boeken een grote serie foto's bekend van op vrachtwagen geladen Duitse soldaten, die (van de Gruppe de Boer) naar Dordrecht zouden trekken. Al die auto's staan op de Rijksstraatweg bij Rijsoord.

In ieder die de route kent - die vandaag de dag nog steeds bestaat - weet dat die op sommige stukken erg smal was.

» Deze reactie is geplaatst op 22 september 2008 14:13

Beste Allert,

Die laatste foto's waarop je doelt ken ik niet en kan ik niet zo goed vinden, kun jij nogmaals aangeven onder welke locatie ze staan dan zal ik ze nog eens nader bestuderen.

Waar we overigens wel wat aan zouden hebben is een goede kaart van IJsselmonde van 1940 of daaromtrent, ik houd me aanbevolen.

Dank voor alle reacties,

» Deze reactie is geplaatst op 25 september 2008 16:04

Ik zal ze eens opzoeken.

» Deze reactie is geplaatst op 25 september 2008 16:11