Discussiegroep

Een zekere Christiaan van Dijk woonde tijdens het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog op de Dubbeldamseweg nr. 2 te Dordrecht,
tezamen met zijn vrouw en zoontje en zijn broer Pieter van Dijk. Christiaan was lid van de N.S.B. terwijl zijn broer Pieter een fervent tegenstander daarvan was. Op 12 mei 1940 werd in Dordrecht hevig gevochten. Er werd op een gegeven moment door buurtbewoners aan Nederlandse militairen gemeld dat er vanuit het huis van de familie van Dijk werd geschoten, iets dat achteraf (vermoedelijk) niet waar bleek te zijn. Op dat moment werd er geloof aan gehecht; de twee broers zijn uit huis gehaald en meegenomen naar het terrein van de gasfabriek, aan de rivier de Merwede. Zij werden met het gezicht naar de muur gezet met achter hen twee gewapende militairen. Op de vraag van hun commandant, de overste Mijsberg, of dit die twee waren, die geschoten hadden, werd bevestigend geantwoord, waarop de gebroeders van Dijk zijn doodgeschoten. Dit gebeurde op 12-5-1945 om ongeveer 17:00 uur. Negen dagen later zijn hun lichamen opgevist uit de Merwede, waardoor de familie op de hoogte kwam van het gebeuren.Achteraf zou het zo geweest zijn dat een zekere mijnheer Mannessen, van beroep koster, zich heeft bezondigd aan kwaadsprekerij; iets waarover hij de rest van zijn leven wroeging zou hebben gehad.

Wie weet iets te melden over deze geschiedenis?

» Dit bericht is geplaatst op 29 juli 2005 11:41

Dat dit soort dingen gebeurden, MET NAME tijdens straatgevechten in steden, is feitelijk even logisch als verklaarbaar.

Professor Amersfoort zegt er in zijn vrij recentelijk verschenen boek " Ik had mijn Roode - Kruis Band afgedaan " het volgende over:

" Vanaf dat moment ( bedoeld vanaf de aankomst van 4 bataljons van de Lichte Divisie in Dordrecht ) ontwikkelden zich felle straatgevechten (aanvankelijk zuiver tussen infanterie-eenheden ). De gevechten zetten beide partijen onder grote psychische druk. De waarnemings - en schootsvelden van enige omvang zijn in een bebouwde kom beperkt tot de lengerichting van de straten. Om elke hoek kan op ieder moment een vijand opduiken, vuur kan op zeer korte afstand uit de huizen en van de daken komen en een vijand kan zich op korte afstand, maartoch onzichtbaar, in parallelle straten bevinden of zich daar verplaatsen. Bovendien maakt echowerking in straten het moeilijk op het gehoor herkomst en richting van vijandelijk vuur te bepalen. Verder is het gevecht in een stedelijke omgeving moeilijk te leiden, omdat grotere eenheden snel uit elkaar vallen in afzonderlijk opererende kleinere eenheden of zelfs door elkaar raken. Een laatste complicerende factor vormde de burgerbevolking, die als gevolg van het totaal onverwachte karakter van de Duitse aanval, voltallig aanwezig was ( Dordrecht was niet ontruimd ).
In dit klimaat van spanning en onzekerheid ontstonden gemakkelijk vergeldingsmaatregelen. Aan Nederlandse zijde deden hardnekkige geruchten de ronde over een Vijfde Colonne en deelname van burgers aan de strijd. Luitenant - kolonel Mijsberg, commandant van het 2e Regiment Wielrijders, had daaom op 12 mei aan de simpele mededeling van een van zijn bataljonscommandanten ( majoor De Bie van II - 2 RW ) genoeg om, zonder nader onderzoek, twee burgers, broers bovendien, te laten fusilleren. Hij wilde hiermee een voorbeeld stellen. Zij zouden Nederlandse militairen in de rug hebben geschoten, wardoor een luitenant was gesneuveld".

Tot zover Professor Amersfoort.

Dat dit soort voorvallen zich konden voordoen is even begrijpelijk als het waarschijnlijk is dat beide broers niets wezenlijks op hun kerfstok hadden.
Onverwachte ( oorlogs ) omstandigheden waarin mensen terecht komen hebben daar alles mee te maken. Daarbij komt niet altijd het beste naar boven. Dat was altijd al zo en dat zal in de toekomst niet anders zijn.

Overste Mijsberg is overigens daarna wel veroordeeld door het z.g Vredesgerechtshof in Den Haag. Tijdens de oorlog.

Bij het NIMH ( voormalig IMG ) in Den Haag bevinden zich de volgende stukken die u zou kunnen inzien:
1. Verklaring luitenant - kolonel H Mijsberg, 26 augustus 1946, IMG/KL 530/1
2. Nadere verklaing van majoor J de Bie betreffende het optreden van zijn
bataljon ( II - 2 RW ) bij de strijd in Dordrecht, 19 maart 1941, IMG/KL
530/1

» Deze reactie is geplaatst op 30 juli 2005 12:12

Voor belangstellenden:

Het z.g Vredesgerechtshof is in 1941 ingesteld.

In het boekje van Hans Kleingeld over de dood van overste Mussert is o.m het volgende citaat te lezen van Prof. A.D Belinfante ( schrijver van o.a In plaats van Bijltjesdag over de na-oorlogse rechtspleging ):

" In feite kwam het er op neer dat de vredesrechtspraak Nederlanders, die zich tegen NSB-ers hadden opsteld of uitgelaten, vervolgde en strafte. Daarbij werd niet gechroomd om in strijd met ieder idee van gerechtigheid partijdige vonnissen te wijzen."
President van dit Hof was Dr. J Carp, de partij - jurist van de NSB, een van de leden van het Hof was de tot de NSB toegetrden voormalig bevelhebber, luitenant-generaal b.d H Seyffardt ( door het Nederlandse verzet geliquideerd ).
Voor dit tribunaal is verder b.v ook de zaak behandeld tegen de voornmalige luitenant Kruithof, die op 14 mei 1940 overste Mussert in Sliedrecht neerschoot.
Daarbij trad overigens de al genoemde overste Mijsberg als getuige ( a de-
charge ) op.

» Deze reactie is geplaatst op 30 juli 2005 14:27

De rechtspraak m.b.t. de gebroeders Van Dijk is uitvoerig beschreven in: “Een halfjaar rechtspraak van het Vredegerechtshof, door J.H. Carp. Uitgeverij Nenasu te Utrecht, z.j. [1942] pag. 84-97. In het “Militair-Rechtelijk Tijdschrift”, Deel XXVIII, 1942-1943, pag. 68-83. gaat men ook uitvoerig in op deze zaak. Ook in de dagbladen uit de periode april – mei 1942 is het een en ander terug te vinden.

Tegen de Luitenant-kolonel Mijsberg werd als straf, gezien zijn hoge leeftijd van 58 jaar, niet de eis van twintig jaren gevangenis, doch de tijd van twaalf jaren met aftrek van voorarrest,
opgelegd. Uitspraak van 21 april 1942.

Tegen de getuige Willem Mannessen, die op 12 mei 1940 was ingedeeld als dienstplichtig soldaat bij het K.R.A., werd i.v.m. het plegen van meineed gedurende de rechtszaak, een
gevangenisstraf van vier jaar. De eis was één jaar en zes maanden. Uitspraak van 26 mei 1942.

» Deze reactie is geplaatst op 30 juli 2005 17:05

Hallo,

Met belangstelling lees ik alle reacties . . . het gaat namelijk over mijn opa. Christiaan van Dijk. Ik heb al contact gehad met "dick" die de foto van het graf van mijn opa op internet plaatste. Naar aanleiding daarvan hebben we al aardig wat informatie verzameld.

Ook mijn oom (de zoon van Christiaan van Dijk) en mijn moeder (de dochter van . . .) volgen alle reacties nauwlettend. Wij (en ook de vrouw van christiaan van Dijk . . . gestorven op 93 -jarige leeftijd) blijven van mening dat mijn opa er niets mee te maken had. Dát hij koos om lid te zijn van de NSB was puur in de overtuiging dat Nederland een beter land moest worden. Een verkeerde keus bleek later. Hij was de zachtaardigste man die er bestond . . . schieten zou hij nooit gedaan hebben. Maar ja . . . dat is natuurlijk van verhalen.

Ik hoop dat er nog vele reacties komen.

Groetend

kleindochter van Christiaan van Dijk (30 jaar)

» Deze reactie is geplaatst op 31 juli 2005 17:33

Beste Ellen,

Ik vind het allereerst prachtig dat een familielid van de broers zich meldt op ons forum.

De kwestie van de broers is een zeer onfortuinlijk incident dat in de straten van Dordrecht plaatsvond. De bevelhebber ter plaatse, overste Mijsberg, toonde zich een zeer bekwaam en bevlogen officier en een van de hoofdrolspelers in de dramatische strijd die zich vier dagen lang ontspon in en om Dordt.

Zijn bevel tot de executie van de broers is een uiterst ongelukkig geval. Het feit dat het bevel hiertoe a priori in strijd was met de geldende internationaal bepaalde regels van het oorlogsrecht is wellicht nog het meest abstracte deel van dit incident. Het is vooral de tragedie die de families treft die tot de verbeelding spreekt.

Daaraan moet ter nuancering en verdediging van de overste beslist worden toegevoegd dat in oorlogstijd dergelijke zaken helaas regelmatig voorkomen: regels of geen regels. De militairen (van beide zijden) raakten door de aard van de straat- en nabijgevechten in Dordrecht bijzonder verward, en beiden partijen verdachten burgers van franc-tirreur acties. De aan beide zijden heersende Vijfde Colonne angst zou meer burgers het leven kosten. Een groot nadeel dat helaas het gevolg is van strijd in een niet van burgers ge-evacueerd gebied. De overste Marijs had op het moment van zijn bevel de handen vol aan een uiterste poging de Duitsers van het lijf te houden. Paniek, chaos en onwetendheid waren hoofdingredienten van de strijd, om nog maar niet te spreken van gruwel, stress en ernstig slaaptekort. Hoge commandanten stellen prioriteiten, nemen snelle beslissingen en kunnen zich de zorg en aandacht voor individuele gevallen niet permiteren. Helaas was het incident met de broers op het moment supreme niets meer dan een detail op een stafkwartier. Er woedde een hevig gevecht en de eigenlijke strijd vroeg alle aandacht. Zaken die nu wellicht als buitenproportioneel vergoeilijkend klinken jegens de overste, maar naar mijn mening op dat moment aan de orde. Daarmee devalueer ik geenszins de dramatische lading van het geval!

De NSB was een gespleten organisatie. Een beperkt deel van haar leden - vooral onder leiding van Van Geelkerken en Rost v Tonningen - was zeer fanatiek fascist en pro-Duits. Het overgrote deel was dit beslist niet. Het lidmaatschap van de NSB stond in die dagen alles behalve gelijk aan landverraad. Terecht merk je op dat er veel NSB leden waren die een geordende strenge Nederlandse samenleving ambieerden, en daarom kozen voor (een groot deel) van de lading van het partijprogramma van deze partij. Voor sommigen speelde ook de niet-religieuze grondslag een doorslaggevende rol. Desondanks is het wel begrijpelijk dat door de verraderlijke inval van de Duitsers een situatie ontstond waarbij een vrijwel onoverbrugbaar (voor)oordeel jegens alle NSB leden ontstond. Dit kan niet los gezien worden van de Vijfde Colonne psychose die overal speelde na de inval. En niet alleen in ons land. Ook de Fransen en Belgen hebben het ervaren, en ook daar kostte het vele burgers het leven.

Over je grootvader en zijn broer zelf kan ik vanzelfsprekend geen enkele uitspraak doen. De kans dat ze "erbij gelapt" zijn is erg groot aanwezig, maar we kunnen helaas ook niet uitsluiten dat ze wel zelf een verdenking op zich hebben gelaten door bepaald gedrag. Ik geloof - met alle respect - niet in "lieve mensen die geen geweer kunnen afschieten". Ik geloof dat in ieder mens een medogenloosheid zit, waarbij dit bij de een veel sneller wordt losgemaakt dan bij de ander. Een goede (inmiddels allang overleden) vriend van onze familie - voor wie ik een soort pleegkind was - vocht ook in de meidagen, en later in de Prinses Irene Brigade. Een ontzettend lief, warm en aimabale mens. Hij was echter een succesvol en vaak gedecoreerd officier. Hij vocht en doodde tegenstanders, overigens zonder ze ooit te haten. Nooit noemde hij een Duitser Mof, hoe vaak en hoe fanatiek we er ook over spraken. Vele van onze militairen waren huisvaders, toch doden ook zij. Oorlog noemt men vaak onmenselijk, en vanuit irrationele emotionele hoek lijkt het ook onmenselijk, echter de ironie wil dat er niets menselijker is dan oorlog ...

» Deze reactie is geplaatst op 31 juli 2005 18:15

Het Stafwerk " Het Zuidfront van de Vesting Holland " meldt over deze kwestie dat tijdens de opmars van het bataljon De Bie de indruk werd verkregen dat " uit huizen " werd geschoten. Nadat men een mitrailleurbundel door de ramen ( of het betreffende raam ) had gejaagd hield het knallen op. Uit een (1) huis werden lichtseinen afgegeven; 2 Nederlanders ( ongetwijfeld bedoeld de broers van Dijk ) werden daarin (dat huis ) gearresteerd en later terechtgesteld.
Er staat niet specifiek bij dat uit datzelfde huis ook geschoten was.
Er blijkt wel uit dat er meer aan de hand kan zijn geweest dan schieten alleen.

Overste Brongers voegt er in zijn boek " Opmars naar Rotterdam, deel I " nog een bijzonder detail aan toe: in het bedoelde huis zouden Duitse seinpatronen zijn gevonden. Dat klinkt al concreter dan " "lichtsignalen". Er staat geen bronvermelding bij, maar die kan ik ongetwijfeld achterhalen.

Dit laatste is tot nu toe buiten de discussie gebleven.
Ook dan staat de schuld van de broers Van Dijk trouwens nog op geen enkele manier vast.Wel wordt het dan nog meer opportuun om eens in die bewaard gebleven papieren ( zie vorige bijdragen ) te kijken.

» Deze reactie is geplaatst op 31 juli 2005 20:32

Hallo allen,

Hier nog een aanvulling op het onderwerp over mijn opa christiaan van dijk. Ik ben namelijk in het bezit van een schrift die mijn oma 43 jaar na het overlijden van haar man heeft geschreven. Na dit weer eens gelezen te hebben werden enkele dingen duidelijker.

Mijn oma leerde mijn opa kennen bij de NSB en zijn kort daarna getrouwd. Ze werden allebei lid vanwege het fantastiche programma wat de NSB had en ze geloofden allebei in een beter nederland.

Mijn oma schrijft dat op die 12-e mei 1940 om 05:00 uur 's morgens het schieten al begon. Later in de ochtend werden er bij hun in de straat (dubbeldamseweg) schietwapens opgesteld en militairen lagen ook bij hun in de tuin. Ze waren met het hele gezin in de tuinkamer onder een stenen trap gaan zitten omndat dat nog het meest veilig leek. Om 13:00 uur werd er aan beide deuren (boven en beneden) tegelijkertijd gebeld en toen mijn opa en zijn broer opendeden werd er gebulderd : "doe gvd je poten omhoog" en zo werden ze allebei meegenomen. Mijn oma wist niet wat er gebeurde en kon ook niets zien omdat alle ramen geblindeerd waren. Mijn oma heeft vervolgens mijn opa en zijn broer niet meer levend gezien. Eerst werden ze naar de kerk aan de overkant gebracht en daar werden hun zakken leeggemaakt. Met de handen in hun nek moesten ze een half uur in de kou lopen naar het papendrechtse veer. Daar stond overste Mijsberg en een paar militairen. er werden vrijwilligers gevraagd om te schieten, maar niemand wilde. De twee broers mochten zich niet verdedigen en werden met het gezicht tegen de muur doodgeschoten.

Daarna zijn ze mijn oma met kind (2 jaar oud) gaan halen. Haar buurvrouw (mevr. Spiering) heeft toen het kind opgevangen. Mijn oma is ook naar de gasfabriek gebracht en daar beval overste mijsberg om mijn oma weer terug te brengen naar huis. Alleen kan ze daar niet terecht vanwege het schieten. Ze moest een schuilkelder in bij het station waar ze onder schot werd gehouden door nederlandse militairen. De militairen gingen weer weg en mijn oma ging bij een bekende onderdak zoeken.

Mijn oma verteld dat op laster van een overbuurvrouw de militairen zijn getipt dat er uit het huis van van Dijk zou zijn geschoten. Haar naam zal ik niet noemen.

Een militair heeft op het gerechtshof verklaard dat pieter van dijk met een geweer en lege patroonhulzen in huis is aangetroffen. (zal dit mannessen geweest zijn). Ook zouden ze duits bankpapier gevonden hebben en dachten dat de gebroeders van dijk betaald werden door de duitsers. Alleen dit was duits bankpapiergeld van de oorlog ervoor en was niets meer waard. Mensen bewaarden dat en behangden zelfs hun kamers er mee. Maar er waren geen wapens in huis.

Er is nog een rechtzaak geweest en toen zijn die overbuurvrouw en zoon gehoord en mijn oma en hebben die vrouw en zoon op hun kop gekregen omdat er helemaal niets van waar was. Ook de militair die getuigd had dat hij pieter van dijk aantrof met geweer, bekende later helemaal nooit in het huis geweest te zijn en het alleen deed om overste mijsberg zijn daad te bedekken.

tot zover . . .

Ellen van Dijk

» Deze reactie is geplaatst op 5 augustus 2005 17:45