Discussiegroep

Van II./SS AR (een gemotoriseerde afdeling lichte houwitsers, type 10,5 cm le FH 18) zijn drie foto's bekend. Ze staan hier op de website: http://www.grebbeberg.nl/index.php?page=13-mei-1940---de-laatste-strohalm http://www.grebbeberg.nl/index.php?page=12-mei-1940---de-frontlijn http://www.grebbeberg.nl/index.php?page=forum_discussiegroep&item=14667&group=6&view=3
Waarschijnlijk zijn deze beelden van één en dezelfde batterij. Dezelfde die op 12.5.40 tamelijk nauwkeurig werd gepeild. Op 15, 20, 25, en 30 o/oo links van de NieuweToren (RK Kerk van Wageningen). Door één post ook maar, van de middenbatterij van III-8 RA, aangeduid met de code O.113. De opgegeven coördinaten wijzen duidelijk in de richting van de Sahara, de villawijk op de Wageningse Berg, aan de zuidrand van de Eng. Waar stonden dan de twee andere batterijen van deze afdeling ?

De stukken van de gepeilde batterij stonden dan bijna 40 m uit elkaar. Een breedte van 15 o/oo op 8 km afstand is ongeveer 110 m.
Veel plaats was er niet in dit gebied. Het Duitse geschut stond in het gebied tussen Wageningen en Renkum naar artilleristische begrippen deze dag dicht opeengepakt. Meestal werden de stukken 20 - 50 m uit elkaar gezet op een frontbreedte van rond 100 m voor licht, van 150 m voor zwaar geschut. De batterijen 200 - 500 m uit elkaar.
Een sterk verspreide opstelling was belangrijk. Dat verminderde het gevaar van tegenvuur. Dat lijkt de reden, waarom er op genoemde foto's telkens maar één stuk te zien is.
De SS-afdeling was blijkbaar bijzonder voorzichtig geweest met het kiezen van de opstellingen. Trouwens niet als enige. De ook van andere eenheden voorzichtige houding bleek al op de eerste gevechtsdag (11.5.40). Toen bleven de twee batterijen van IV./AR 256 (15,0 cm s FH 18) en de drie van II./SS AR ver in veilig gebied. In Renkum. Alleen de toen ook voor het eerst ingezette bespannen afdeling van de divisie III./207. AR (10,5 cm le FH 16) stond binnen vuurbereik van Nederlands geschut. De twee batterijen van IV./256. AR kozen hierna opstellingen in de Bosrand. Buiten direct zicht en veilig voor tegenvuur, behalve de 10 Veld van I-12 RA.
Dat ook de zware en gloednieuwe Mörserbatterijen op de derde gevechtsdag (13.5.40) aan de veilige kant bleven, staat wel vast. Dat wordt duidelijker als de nu goed bekende opstelplaatsen (achter Dorskamp en bij Nol in 't Bosch) met Google Earth worden geanalyseerd met de optie "terreinprofiel weergeven". Beide batterijen blijken dan juist achter de heuvelkam verborgen hebben gestaan.

Merkwaardig genoeg beschrijft de heer Van Tricht, de enige (voorzover bekend) nog levende getuige) alleen de aankomst van bespannen afdelingen in het gebied van De Eng. Hij vertrok in de ochtend van 13.5.40 en maakte nog de bomaanval op het geschut in de Bosrand mee. Hij noemde daarbij speciaal de twee G 1A's. Voor die tijd ook opvallende vliegtuigen, moderne jachtkruisers.
In de zuidwesthoek van de Eng was in de ochtend van de eerste gevechtsdag vlak achter de huizenrij van de Diedenweg al een batterij geplaatst. Die moet van III./207. AR zijn geweest. De twee andere batterijen van deze afdeling stonden blijkbaar west van de Diedenweg, in het gebied van de LH.
Vrij zeker is ook uit andere gegevens dat vlak achter het huis van getuige aan de Dolderstraat de afdeling III./311. AR (15,0 cm s FH (lg) 13) heeft gestaan. Waarschijnlijk werd die (ook door O. 113) gepeild op 120 o/oo NO van Wageningen. Ongeveer midden tussen Bennekom en Wageningen. Dit geschut werd geplaatst in de nacht van 11. op 12.5.40.
Als volgende eenheid werden twee batterijen van II./207. AR (10,5 cm le FH 16) in de top van de vork Grindweg, Diedenweg, Rijksstraatweg geplaatst.
Daarna moet de hele afdeling III./207. AR zijn verplaatst naar stellingen in de vork. Om daarmee plaats te maken voor de komst van II./SS AR. Pas daarna kon ook IV./256. AR uit Renkum naar de Bosrand vertrekken. Het moeten wachten op de verplaatsing van III./207. AR gaf aanleiding tot (langdurig) uitstel van de Duitse aanval op de Grebbelinie. Het uitstel was gevolg van de "verlate aankomst van gedeeltelijk bespannen afdelingen" zoals het in de dagboeken staat.

Terug naar de vraag uit het opschrift. Mijn hypothese daarvoor is nu toch wat veranderd. Waarschijnlijk stond de hele afdeling verspreid achter de huizen van de Diedenweg. Vreemd is dan wel, dat de heer Van Tricht deze plaatsing in de ochtend van 12.5.40 blijkbaar niet heeft opgemerkt.
De Duitse stellingen voor de middag van die tweede gevechtsdag zijn ingetekend op het volgend kaartje.


» Download uitvergroting van deze kaart (2.8 MB)

» Dit bericht is geplaatst op 28 september 2012 12:37

Het voorgaand kaartje geeft alleen bij benadering de situatie volgens de Lagenkarte van 12.5.40 16.00 Uhr weer. Op die Lagenkarte zijn de stellingen verder naar het zuiden ingetekend. De eerste 10,5 cm afdeling in de top van de Vork Grindweg - Diedenweg - Rijksstraatweg. De 15,0 cm afdeling aan beide kanten van de Geertjesweg. De tweede 10,5 cm afdeling aan beide kanten van de Rijksstraatweg bij de kruising van de Diedenweg.
De gegevens op mijn kaartje zijn een vingeroefening die ook niet helemaal betrouwbaar is. Niet kan zijn ook, want de gegevens zijn tegenstrijdig. Het is daarom uitstekend te begrijpen waarom 2 AMC zoveel moeite had om de Duitse stellingen te bepalen.
Toch waren er wel degelijk vrij nauwkeurige plaatsen bepaald. Op één ervan (in de Bosrand) werd door I-12 RA herhaald gevuurd. De daarvan aangegeven coördinaten waren 176,12 - 443,05. Aangegeven tot op 10 m nauwkeurig. Vreemd is dan, dat Nierstrasz op kaart C.10 een heel andere plek aangeeft. Noordelijker in het vak 36 - 68. Hetzelfde vierkant waarin de bommen werden afgeworpen. Al stond in de opdracht misschien een flinke typfout (vt 36 - 38). De door Nierstrasz aangegeven plaats komt overeen met een strook tussen coördinaten 176,35 - 443,34 en 176,35 - 443,34.
Interessant is, dat er nog twee andere peilingen bekend zijn. De eerste van 2 AMC (LMA) 11.5.40 om 23.50 uur op 176,080 - 442,710. Dat was ongeveer bij de (eerste) O van het label "Oranje Nassauoord" op de TK van 1939. Het betrof een (enkel) vurend stuk. De meetgegevens kwamen van één post (groen). Daarom werd deze melding waarschijnlijk tot nadere bevestiging terzijde gelegd. Een tweede peiling werd een paar uur later gedaan. Door een uitkijkpost van 8 RI in de ochtend van 12.5.40 om 3.30 uur. Er werden toen twee vuurmonden waargenomen op 176,40 - 443,10. Waarschijnlijk ging het in het eerste geval om een inschietstuk, in het tweede om een batterij van dezelfde afdeling. Maar van welke ? Stonden daar dan de twee andere batterijen van III./311. AR ? Die kwam in de avond van 11. op 12.5.40 in stelling in het gebied van de Eng. Naar zeggen van de heer van Tricht "achter zijn huis". Dus in zijn geheel om de Dolderstraat gegroepeerd. Naar zijn zeggen was in de loop van de voorgaande dag al een eerste eenheid bespannen geschut geplaatst zuid van de Geertjesweg. Dat zou III./207. AR ("bij Lexkesveer") geweest moeten zijn. Door Nierstrasz op kaart C. 5 ingetekend bij de kruising Diedenweg - Rijksstraatweg. Met de aantekening "vijandelijke art. ontdekt door afgevoerde Ned. krijgsgevangenen".
Alle eerder genoemde (vermoede) met coördinaten of op schetskaarten van Nierstrasz aangegeven stellingen zijn op het volgend kaartje ingetekend en gelabeld.


» Download uitvergroting van deze kaart (2.3 MB)

Uit een Duits oorlogsverslag is bekend, dat de 15,0 cm batterijen van IV./256. AR in de bosrand stonden op 12.5.40. Ze kwamen daar, volgens het KTB van de afdeling, "onder vuur van middelzwaar geschut in een soort van vuurovervallen". Dat kunnen alleen de door I-12 RA afgegeven vuren zijn geweest. Dus rond coördinaat 176,12 - 443,05 moeten beide batterijen hebben gestaan. Mogelijk vormde vliegtuigwaarneming in de middag van 12.5.40 van een sterke concentratie geschut in dat gebied (ook II./207. AR en II./SS AR werden nog naar dit gebied aangetrokken) aanleiding voor de opdracht voor de bomaanval op 13.5.40.
Het stond na alle verplaatsingen erg vol op en rond de Eng. Maar dat de Mörser van de batterij bij Kortenburg onder vuur kwamen was dus eigenlijk toeval. Behalve als die al in de late middag van 12.5.40 in stelling werden gebracht. Dat is gezien het bekende tijdschema een kleine mogelijkheid.
Vreemd blijft, dat de heer Van Tricht niets van de aankomst van II./SS AR heeft gemerkt. De motoren van de trekkers moeten toch goed hoorbaar zijn geweest. Tenzij dit geschut een flink eind met mankracht werd getrokken. Dat is ook nog wel een hele kleine mogelijkheid.

» Deze reactie is geplaatst op 1 oktober 2012 08:00

Herstel. De door Nierstrasz aangegeven plaats in de Bosrand lag tussen 176,35 - 443,64 en 176,35 - 443,34. Een strook van 300 m voor een batterij met waarschijnlijk frontbreedte 150 m.

» Deze reactie is geplaatst op 1 oktober 2012 08:42

Kaartje toegevoegd!

» Deze reactie is geplaatst op 1 oktober 2012 19:38

Cancel mijn laatste vraag (antwoord is vermoedelijk WGS84).

Na een veldonderzoek met twee gidsen is de situatie me duidelijk. Je hebt waarschijnlijk een complex van twee batterijen s FH 18 ontdekt. Zie nieuwe thread Dorskamp. Ik ben nog wel benieuwd naar nadere gegevens over de gevonden munitie ter plaatse. Stonden er nog kenmerken op de kist ?

Mijn conclusie over II./SS AR is, dat deze afdeling vermoedelijk in zijn geheel vlak achter de huizen aan de Diedenweg heeft gestaan.

» Deze reactie is geplaatst op 4 oktober 2012 07:01

De eerste twee alinea's horen bij een andere thread. Sorry, mijn fout.
Ze kunnen er dus uit.

» Deze reactie is geplaatst op 4 oktober 2012 11:47

De munitievondst bij Dorskamp heeft mijn inzichten over inzet en stellingen van het Duitse geschut bij Wageningen in mei 1940 licht gewijzigd.

Hoofdas van de opmars was Westervoort - Oosterbeek - Renkum - Wageningen.

In de avond van 10 op 11.5.40 heeft een batterij 15,0 s FH 18 van IV./256 mogelijk storend vuur afgegeven van een locatie in de buurt van Oosterbeek. Dat kan de Dunoberg bij Heveadorp geweest zijn. Door 2 AMC werd daar toen vurend geschut gepeild.

In de ochtend van 11.5.40 kwamen beide batterijen van deze afdeling in Renkum aan. Ze werden opgesteld in de dorpskom, Noord van de Rijksstraatweg. Zuid van de Rijksstraatweg kwam de afdeling 10,5 cm le FH 18 van II./SS AR in stelling. Vermoedelijk in het gebied van de papierfabriek (uiterwaarden). Legering mogelijk ook in een steenfabriek. Waargenomen werd (Dagboek Elt Broekema 8 RA) dat 's nachts de oven in verschillende steenfabrieken tussen Renkum en Wageningen blijkbaar flink werd opgestookt (voor de verwarming). Diezelfde ochtend kwam de eerste bespannen afdeling aan in het gebied van de Wageningse Berg. Dat was III./207. AR, een afdeling 10,5 cm le FH 16. De batterijen werden sterk verspreid opgesteld in de strook tussen de oude gebouwen van de LH noord van de Rijksstraatweg en Dorskamp. In de zuidwesthoek van de Eng één batterij (bij Lexkesveer). De twee andere in de Bosrand, van de Wildgraaf naar Dorskamp. Een bespannen afdeling 15,0 cm s FH (lg) 13 was gereed gesteld in Heelsum voor inzet de volgende dag. Dat was de afdeling III./311. AR.
Bij de aanval op de voorposten werden dus nog geen drie afdelingen ingezet (IV./256 AR min de 12e batterij, II./SS AR, III./207. AR). Alleen de laatste afdeling stond toen al op Wagenings gebied.

Op 12.5.40 vanaf even voor middernacht 11.5.40 moest een hele reeks verplaatsingen worden uitgevoerd. Het eerst kwam de in Heelsum gereed gestelde afdeling zware houwitsers III./311.AR op de Eng aan. Die werd vermoedelijk opgesteld in een gebied noord van de Geertjesweg. Er zijn munitievondsten bekend bij de vroegere wielerbaan, noord van de Hollandse weg, vlak bij Bennekom, mogelijk van deze afdeling. Minstens één batterij van dit geschut heeft aan de Dolderstraat gestaan.
Hierna zal vanuit Heelsum over Renkum (Rijksstraatweg - Diedenweg ?) nog een afdeling lichte houwitsers 10,5 cm le FH 16 zijn aangevoerd. Die bestond uit twee batterijen. De derde ging naar de Betuwe bij de Groep Brückner. Deze twee batterijen kregen waarschijnlijk een plaats in de top en noordrand van de Vork Grindweg - Diedenweg - Rijksstraatweg.
Om plaats te maken voor de twee afdelingen (min een batterij) met motortractie uit Renkum moest III./207. AR een flink stuk naar voren worden verplaatst. Dat gold vooral voor de twee batterijen van de bespannen afdeling uit de Bosrand. Waarschijnlijk kwam deze afdeling vlak achter de Grindweg te staan. Deze verplaatsing was niet voorbereid en vroeg zoveel tijd dat de aanval op de Grebbeberg uitgesteld moest worden tot na het middaguur.
II./SS AR (mot) werd vermoedelijk in zijn geheel achter de huizenrij van de Diedenweg opgesteld. De twee batterijen van IV./256 AR (mot) kwamen nu in het gebied van de Dorskamp.
Voor de doorbraak van de hoofdweerstandslijn bij Hoornwerk en Grebbesluis zijn van Duitse zijde volgens deze reconstructie dan nog geen vijf afdelingen geschut ingezet. Drie lichte min één batterij (32 stukken), en twee zware min één batterij (20 stukken).
Laat in de middag, misschien pas in de avond, kwamen nog twee batterijen (van elk drie stukken) 21,0 cm Mörser 18 in dit gebied aan. Ze werden geplaatst bij Kortenburg en Nol in 't Bosch.

Bij het begin van de aanval op 13.5.40 waren zodoende (mogelijke uitval verwaarlozend) op zijn hoogst 56 stukken beschikbaar. Er was misschien een enkel stuk uitgevallen omdat verschillende afdelingen bij de verplaatsingen naar stellingen west van Wageningen onder vuur kwamen. Op 12.5.40 was al minstens één batterij van IV./256. AR herhaalde malen onder vuur gekomen tot in een stelling in de noordwestrand van Wageningen (bij Bornse Steeg). De bespannen afdelingen van III./311. AR, II. en III./207. AR kwamen nu voor het eerst west van Wageningen. Toen ook op verschillende plaatsen onder Nederlands geschutvuur.

Zover mijn (op grond van de nieuwste gegevens) licht aangepaste reconstructie. Opvallend zijn, achteraf gezien, de grote spreiding en de in verschillende gevallen moeizame verplaatsingen. De Divisie lag met grote onderdelen tm 13.5.40 nog rond Arnhem (374. IR), en Ede - Bennekom (368. IR). Er werd op dit front beslist geen Blitzkrieg gevoerd, met bliksemsnelle doorstoot in de diepte. Dat lukte hier niet, nadat de bruggen opgeblazen waren, over de voor onze begrippen smalle (tweebaans) hoofdwegen. Ook niet bij het buurkorps zuid van de Waal. Het kostte s Art Abt 735 een dag of twee om over de Rijn en IJssel te komen, het eerste stuk nog tegen de verkeersstroom in. Oorzaak was mede, dat er (te) weinig zware bruggen of veren waren om zwaar verkeer te verwerken. Bij Westervoort was niet eerder dan de ochtend van 13.5.40 naast de 8 - tons brug en een veer met gevorderde schepen (Prahm = Rijnaken ?) nog een 16-tons brug beschikbaar gekomen.

» Deze reactie is geplaatst op 6 oktober 2012 08:40