Discussiegroep

Mijn opa Hendrik Willem Nijhof (*1911) diende in de meidagen in het 16e Regiment Infanterie als dienstplichtig soldaat. Hij woonde in Amersfoort en was dus dicht bij huis gelegerd. Ik zou graag achterhalen bij welk bataljon hij was ingedeeld, en bij voorkeur ook bij welke compagnie.

Uit overlevering weet ik dat hij "geen schot heeft gelost" gedurende de meidagen; bij gebrek aan meer informatie moeten we er maar vanuit gaan dat hij bij een (sub)eenheid was ingedeeld die niet in gevecht is geweest. Naar ik begrijp is dit voor het grootste deel van het regiment het geval.

Uit zijn dienstplichtkaart (verkregen via IVENT) blijkt dat hij op 5 oktober 1931 werd ingelijfd als "G.D." (gewoon dienstplichtige?), "lot. nr. 62", waarna hij nog twee maal op herhaling is geweest (in augustus 1935 en september 1937), om daarna op 29 augustus 1939 te worden gemobiliseerd. Op 24 mei 1940 ging hij met groot verlof.

Die laatste datum is mogelijk een aanknopingspunt, want uit krantenberichten valt op te maken dat III-16 R.I., in de meidagen naar de Vesting Holland gedirigeerd, pas op 25 juni 1940 via Alkmaar met de trein in Amersfoort terugkeerde (ik neem tenminste maar even aan dat het hier om III-16 R.I. gaat, want het bataljon wordt niet gespecificeerd). Als "met groot verlof" betekent dat hij werd heengezonden dan zou dit kunnen betekenen dat mijn opa in ieder geval niet bij III-16 R.I. was ingedeeld.

(De terugkeer uit Alkmaar zou ook slechts kunnen betekenen dat het regiment, na de terugtocht op de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de daaropvolgende capitulatie, eerst in Alkmaar is geconcentreerd. In dat geval biedt het krantenbericht dus geen aanknopingspunt.)

Wat ik ook graag zou weten is hoe groot verlof/demobilisatie in zijn werk ging. Gezien de datum, 24 mei, lijkt het me uitgesloten dat hij in krijgsgevangenschap is afgevoerd naar Duitsland (voor zover ik weet gebeurde dit alleen met militairen die tijdens de gevechten krijgsgevangen werden gemaakt). Werd hij dus gewoon naar huis gezonden? En is het denkbaar dat bij tussen 14 en 24 mei ook, al dan niet tijdelijk, naar huis mocht?

Als laatste: op de dienstplichtkaart staat onder "Opmerkingen. A.P.I." een handgeschreven notitie, te lezen als "J.J.C." of "J.J.L"; vermoedelijk gewoon een paraaf.

» Dit bericht is geplaatst op 24 maart 2015 21:21

Alvast wat antwoorden op enkele van uw vragen.
Op de resterende kom ik later in de week terug.

A) Het gaat inderdaad om het 3e bataljon van 16 RI, afgezien van de 2e compagnie ( 2 - III - 16 RI ), die was opgesteld in de voorposten bij Asschat. III - 16 RI heeft geen enkel gevechtscontact gehad met de Duitsers bij Den Haag.
B) Wat betreft uw vraag over de demobilisatie: onderstaand fragment geeft daarover enige informatie.

"Demobilisatie

Voor de meeste militairen vormden de eerste dagen die op de capitulatie volgden een periode van demoralisatie en verwarring. Men had de strijd verloren, de militaire verbanden waren daarmee hun zin kwijtgeraakt. Uit de eenheden die aan de gevechten deelgenomen hadden, was trouwens veelal elk verband verdwenen en het kwam nogal eens voor dat de officieren zich in die tijd weinig aan de troep gelegen lieten liggen. Toch zochten veel militairen elkaar op na de meidagen, van hoog tot laag, om te praten met gelijkgestemden.
Ieder trachtte zo spoedig mogelijk met zijn familie in contact te komen: omgekeerd waren er talloze vrouwen dan wel kinderen of andere familieleden van militairen die naar die militairen op zoek gingen of, als hun standplaats bekend was naar hen toe reisden zodra er weer treinen en autobussen reden: "vrouwen met koffertjes vol benodigdheden...,
• "..vrouwen die vroegen, vrouwen waarvan wij wisten dat zij hun mannen nimmer meer terug zouden zien. Die vrouwen die we dan met een beklemd hart naar de commandant verwezen."
Aan de verwarring kwam spoedig een einde. Op 21 mei werd bepaald dat de eenheden zoveel mogelijk terug moesten keren naar de gebieden waar zij op 9 mei gelegerd waren. Zij moesten daarbij hun persoonlijke wapens, de munitie en het overige materieel achterlaten. Dat moest verzameld worden en de inlevering diende, zo was door generaal Winkelman gelast, "met snelheid doch ook met zorg" te geschieden. Aan die zorg zal wel het nodige ontbroken hebben; de algemene indruk is evenwel dat het, gegeven de angst voor de Duitse controle en voor represaillemaatregelen, maar zeer zelden voorgekomen is dat men wapens achterhield : dat zou later een groot obstakel blijken voor de illegale organisaties.


Richtlijn voor dienstplichtig personeel was bij die demobilisatie, dat slechts diegenen groot verlof kregen die hetzij bij hun vroegere werkgever weer arbeid konden vinden, hetzij zich als zelfstandige konden vestigen. Op 28 mei keurde Winkelman goed dat de helft van het reserve en dienstplichtig personeel naar huis zou terugkeren, mits aan de genoemde voorwaarden voldaan was ; op 4 juni 1940 kreeg de rest verlof om te vertrekken. Dat verlof werd evenwel slechts verleend als de betrokkenen een verklaring van hun werkgever of van hun familie konden overleggen waaruit bleek dat zij door eigen arbeid of anderszins in hun onderhoud konden voorzien. Een ieder trachtte dergelijke verklaringen te bemachtigen; vond men later dan toch geen werk en diende men dus een aanvraag om werkelozensteun in, dan werd men weer naar het onderdeel verwezen waaruit men, eigenlijk ten onrechte, gedemobiliseerd was.
Van de beroepsmilitairen - officieren, onderofficieren en minderen die de vaste kern van marine en leger hadden gevormd - kregen velen functies in de politie, de marechaussee en de luchtbeschermingsdiensten. Die kregen zij evenwel pas nadat zij medio juli schriftelijk verklaard hadden dat zij aan geen enkel front direct of indirect zoude deelnemen aan de strijd tegen de bezetter en dat zij geen enkele handeling zouden begaan of verzuim plegen waardoor de bezetter schade zou kunnen leiden".
***

» Deze reactie is geplaatst op 25 maart 2015 00:41

Alvast dank voor uw moeite!

» Deze reactie is geplaatst op 25 maart 2015 22:07

Afgaande op wat u schrijft in uw eerste bijdrage zal uw grootvader inderdaad niet hebben behoord tot het 3e bataljon van 16 RI. Dat dit bataljon trouwens na de capitulatie in Alkkmaar terecht kwam zal wel samenhangen met het feit dat daar het Depot ( sinds de mobilisatie ) van 16 RI was gevestigd.En ja, hij zal hoogstwaarschijnlijk inderdaad op 24 mei naar huis zijn gestuurd.

En inderdaad, ook de resterende onderdelen van 16 RI hebben, afgezien van 2 - III - 16 RI, tijdens de oorlog zo goed als geen schot gelost. Dat helpt dus inderdaad niet bij het zoeken naar het betreffende sub-onderdeel van dit regiment. U kunt m.i het beste nog eens aankloppen bij IVENT en dan specifiek vragen naar het preciese onderdeel in mei 1940. Wij hebben namelijk de ervaring dat IVENT geregeld in eerste instantie met een soort uitgeklede Militaire Staat van Dienst komt ( soms hebben ze inderdaad ook niet meer dan dat ) en dan bij navraag meer gegevens blijkt te hebben. Waarom dat zo gaat kan ik ook niet verklaren. Zelfs deze week heb ik weer een geval meegemaakt waarbij in tweede instantie ineens de gezochte preciese informatie te voorschijn kwam. De Militaire Staat van Dienst gaf 9 RI aan, maar later werd het ( bij navraag ) ineens 1 - III - 9 RI en dat is nogal een verschil. Het zal niet altijd lukken, maar in principe gewoon doorvragen naar mutaties sinds eerste opkomst en onderdeel in mei 1940.

» Deze reactie is geplaatst op 26 maart 2015 21:39

Het met enige zekerheid kunnen uitsluiten van III-16 RI brengt me in ieder geval een stap verder. Blijven over I en II-16 RI en natuurlijk de kleinere regimentsonderdelen.

In hoeverre werd er bij de indeling gekeken naar de beroepsachtergrond van dienstplichtigen? Op de dienstplichtkaart werd het beroep van mijn opa als "monteur" opgegeven. Hij was technisch nogal begaafd en werkte zeer waarschijnlijk bij Bronswerk; ik weet in ieder geval dat hij daar na de oorlog chef werkplaats werd (voor het wagenpark van het bedrijf).

De raad om bij IVENT door te vragen was ik hier al elders tegengekomen, en die heb ik dan ook opgevolgd door verder te vragen naar bataljon/compagnie — ondanks dat IVENT meldde dat "meer documenten niet werden aangetroffen." Maar even afwachten dus of er nog wat volgt.

» Deze reactie is geplaatst op 26 maart 2015 22:50

Er werd uiteraard gekeken naar een burger beroepsopleiding, zeker bij chauffeurs en andere techneuten. Als er behoefte was, werd die ingevuld door reeds technisch geschoolden. Men werd niet pas als techneut in dienst opgeleid.

» Deze reactie is geplaatst op 27 maart 2015 19:33

Inmiddels heb ik van familie enkele foto's kunnen scannen van mijn grootvader H.W. Nijhof in zijn diensttijd bij 16 RI (1931-1932). De uniformen lijken mij geen aanknopingspunten te bieden voor wat betreft de nadere precisering van zijn eenheid (bataljon/compagnie) of functie. De uitrusting mogelijk wel.

Het valt op dat er slechts één patroontas wordt gedragen, maar mogelijk zegt dat niets. Wat wel iets zou kunnen zeggen is dat mijn opa (in de groepsfoto knielend rechts vooraan) is bewapend met een karabijn, terwijl tenminste drie van de anderen een geweer hebben, en op de andere foto patroontassen van een ander model draagt. Bovendien heeft die karabijn een afwijkende draagriem — elders op dit forum als volgt beschreven:

"Nu heb ik een draagriem die gedeeltelijk van leer is en waarvan het middenstuk is vervaardigd van blauwe geweven stof. Tevens is de riem deelbaar door middel van een musketonhaak. Ik heb mij laten vertellen dat dit type draagriem in gebruik was bij artilleristen. Doordat de draagriem deelbaar was kon een omgehangen karabijn snel van de rug worden gehaald." [Leen van Duuren, 2006]

Ik kan mij zo voorstellen dat het aantal karabijnen in een infanterieregiment beperkt was, en dat deze voor specifieke functies waren bedoeld, en ik hoop dan ook dat hieruit iets kan worden afgeleid aangaande zijn functie of eenheid binnen 16 RI. Mijn opa was voor de oorlog automonteur of chef automonteur bij Pon's Automobielhandel in Amersfoort (de latere VW-importeur).

Ik meen dat de foto's zijn gemaakt op de Infanteriekazerne (Juliana van Stolbergkazerne) in Amersfoort, maar als dit niet klopt hoor ik het uiteraard graag.

» Deze reactie is geplaatst op 16 juli 2015 21:53

't Is moeilijk te geloven dat er helemaal niets kan worden afgeleid uit de bewapening met karabijn in plaats van geweer; zie hierboven. Alle hulp is welkom.

» Deze reactie is geplaatst op 16 augustus 2015 22:13

Ik kan mij zo voorstellen dat ordonansen een karabijn hadden. Maar er zullen diverse functies zijn geweest binnen de staf compagnie die karabijnen hadden als persoonlijk wapen. Gezien zijn burger functie, zal hij dus een staf functie hebben gehad. Ik denk niet dat er iets is af te leiden van de foto's. Er zijn geen emblemen zichtbaar voor zover ik kan zien....

» Deze reactie is geplaatst op 18 augustus 2015 21:31

Aan een karabijn valt niets anders op te maken dan dat meneer geen rechtstreekse gevechtsfunctie had. Hij was ook niet bereden of motorordonnans, want dan hadden we dat kunnen opmaken. Hij had dus een functie in de staf waar kennelijk de karabijn bij hoorde, of er waren gewoon wat karabijnen over en geweren tekort. Aan de uniform van meneer valt nul komma nul op te maken, mede debet aan de kaalheid van uniform en het feit dat in Nederland (net als elders) kleurcodes in biezen iets meer over een wapenvak vertelden en dit helaas in monochroom foto's niet erg onderscheidenlijk is.

Eerlijk gezegd, Hans Boersma, vind ik het vaak opvallender dat families zo slecht met eigen geschiedenis (zijn omge-)gaan dat ze zelf zo weinig van vaders en grootvaders onder de wapenen weten.

» Deze reactie is geplaatst op 21 augustus 2015 10:34

Dag Allert,

Jammer dat u het ziet als slecht omgaan met de familie geschiedenis. In sommige families werd er gewoon niet over gesproken.

En opzich is dat ook wel logisch. Op een verjaardagsfeestje vertel je liever ook over dat mooie doelpunt dat je hebt gemaakt in plaats van die penalty die je hebt gemist. Laat staan als het om een traumatische oorlogservaring gaat. Een oorlog die ook nog eens verloren is.

Denk dat het interessanter is om te kijken waarom die geschiedenis niet is door verteld. Het eventuele trauma dat velen misschien hebben opgelopen? Had ik persoonlijk ook geen zin in gehad om dat in de familie geschiedenis in ere te houden.

Met vriendelijke groet

» Deze reactie is geplaatst op 23 augustus 2015 08:58

Dank voor uw respons, heren. Meneer Goossens: opvallend kan ik het niet noemen, wel treffend (maar misschien bedoelt u dat ook). De desinteresse voor en de kennis van geschiedenis is algemeen, en voor militaire zaken geldt dat nog weer sterker. Als je, bijvoorbeeld, niet weet wat het verschil is tussen een bataljon en een compagnie dan zul je ook niet naar dergelijke bijzonderheden vragen, of ze onthouden. In ieder geval, ik ben blij althans een mogelijkheid te kunnen schetsen.

» Deze reactie is geplaatst op 23 augustus 2015 21:05

Aanvullende informatie: mijn grootvader speelde in dienst bugel: een signaalhoorn, in dit geval zonder ventielen.

Valt hier misschien nog iets uit af te leiden over zijn functie binnen 16 RI?

» Deze reactie is geplaatst op 9 november 2015 22:20

Beste Hans ,

Ook ik heb gekeken naar uw vraagstelling ,een paar vragen ?
- was uw groot vader in sept 1939 ingedeeld bij 16 RI ?
Ik lees nl alleen dat hij dit was in 1931/32 .
- Wanneer is uw grootvader verloofd /getrouwd (ik zie trouwring).
Dan is het jaar ongveer te bepalen van de foto.
- was uw grootvader voor 1940 lid van een muziek vereniging.

reactie van wat ik zie op uw foto,s ,
- buiten staat een groep wachthebbenden /misschien is de wacht al gereed.
te zien zijn idd M95 geweren en 1 M95 karabijn .
Uw grootvader is een van de wachten , het kan zomaar zijn dat hij wel een
of twee kleine patroontasjes draagt maar wegvallen achter zijn rug ,en of
arm.
- DE geposeerde foto , met kepi .
Ik kan niet onderscheiden welk nummer er op de kepi staat.
duidelijk is te zien dat uw grootvader een nieuw uniform draagt ,getuigen
de vouw in den broek en het witte boordje in den kraag,(die kragen
scchuren nogal in de nek van daar het witte boord tussen nek en kraag vd
jas (tuniek) .

Vele Militairen die een instrument bespeelden gingen samen in hun vrije tijd
muziek maken , wellicht dat uw grootvader daar op een bugel speelde .

Anderzijds zou hij evt indienmogelijk ?? Hoornblazer zijn geweest ,welke
geen geweerdragende waren maar M 95 karabijn .

Eea bij elkaar opgeteld , hij zou als gewoon infanterist gediend kunnen hebben in 1940.Of in een dubbel functie .
tot zover
grt Rob

» Deze reactie is geplaatst op 10 november 2015 14:33

Beste Rob, hartelijk dank voor je reactie.

- Blijkens de dienstplichtkaart (via IVENT) was hij ook in september 1939 bij 16 RI; er wordt althans geen melding gemaakt van een overplaatsing oid ("25 sept 1937 groot verlof" [herhalingsoefening], daarna "29 aug 1939 terug")
- Hij trouwde in 1932, wanneer hij is verloofd weet ik niet. Gezien zijn jeugdige uiterlijk, en dus ook het nieuwe uniform, ga ik er vanuit dat deze foto's in 1931-1932 zijn genomen
- Lid van een muziekvereniging: weet ik niet; wel speelde hij, in ieder geval na de oorlog, orgel

Ik voeg twee vergrotingen bij v.w.b. het regimentsnummer op de kepie (hier had ik nog niet eens naar gekeken!). Met veel fantasie valt het nummer 16 wel te herkennen, maar 29 zou ook nog best kunnen; het nummer zou dan wel een beetje scheef zijn aangebracht. Beter dan dit heb ik helaas niet, er zijn geen negatieven bewaard gebleven.



Aangaande het regiment: ik heb pas ook nog een kopie gekregen van een brief uit 1945, waarin hij als "Dpl. soldaat Lg. 1931 16e Regiment Infanterie" weer in dienst werd geroepen, per 11 mei 1945, i.v.m. "de byzonderen staat van beleg".

Hier:
https://www.nmm.nl/media/adlib/00140359.jpg.1200x630_q85.jpg

is, denk ik, het bedoelde instrument te zien.

» Deze reactie is geplaatst op 10 november 2015 17:01

Beste Hans, ik probeerde u een e-mail te sturen, maar kreeg de mail steeds terug.
Ik ben een kleinzoon van Jannetje Bouw, zus van uw oma.
Een aantal jaren geleden heb ik ook stamboomonderzoek gedaan. Misschien kan ik u verder helpen.
richardvdheuvel@xmsnet.nl

» Deze reactie is geplaatst op 12 december 2015 20:24

LS,

Artikel in de militaire spectator:

"Het 16de Regiment Infanterie in de Grebbestellingen en in de Vesting Holland". Het is te vinden op de onderstaande website.
http://www.kvbk-cultureelerfgoed.nl/kvbk.html

Op de website van de Militaire Spectator kan gezocht worden.
Klik links in het menu op "Zoekopdracht"

Vul in het zoekscherm in de rubriek "Trefwoord"
"III-16 RI". Zonder aanhalingstekens en let op de tussenruimte.

MvG,
F. Oorschot

» Deze reactie is geplaatst op 20 januari 2016 21:48

Hallo ik ben paul Dorland en mijn vader is ook in het zelfde 16e Regiment Infanterie opgekomen. Mijn VADER KWAM UIT BAARN. Meschien is er meer info, over mijn Vader bij iemand. Groetjes Paul.

» Deze reactie is geplaatst op 19 december 2018 17:57

Hallo allemaal,

Ik ben op zoek naar informatie over het 16de Infanterie Regiment en waar zij zich op 14 en 15 mei 1940 ophielden? Iemand die ik heb mogen interviewen vertelde dat zij zich kon herinneren hoe soldaten van het 16de IR zich in Purmerend bevonden. Is er een mogelijkheid om dit ergens na te gaan?

Met vriendelijke groet,
Eric

» Deze reactie is geplaatst op 11 januari 2022 13:33