Discussiegroep

Onderwerp: Poolse krijgsgevangenen

Totaal berichten: 70
15.628 keer gelezen
89 reacties
Categorie: Overig Mei 1940
Bron ANP:

'Massagraf van verdwenen Polen bij Culemborg'
Woensdag 9 Juni 2004

CULEMBORG (ANP) - Het natuurgebied Het Rondeel bij Culemborg herbergt vrijwel zeker een massagraf met daarin de lichamen van circa dertig Polen krijgsgevangenen uit de Tweede Wereldoorlog. Dat stellen de auteurs van het onlangs verschenen boek 'Ede in wapenrok'.

De Polen zouden in mei 1940 door Nederlandse troepen zijn gefusilleerd. De auteurs hebben in officiële documenten gevonden dat in mei 1940 een groep Poolse mannen werd aangehouden langs het spoor bij Ede. Hoe de groep daar precies verzeild raakte, is onduidelijk. De Polen spraken gebrekkig Duits en wilden naar Groot Brittannië om vanuit daar tegen de Duitsers te vechten. Nederlandse troepen zagen de Polen echter aan voor Duitse agenten, zegt Gerjan Crebolder, medeauteur van het boek.

De Polen zijn in Ede verhoord en vervolgens naar Culemborg vervoerd, waar ze in een kerk werden ondergebracht. De bewaking was in handen van de politie. Volgens Crebolder zijn de Polen daarna nooit meer gezien. ,,Over hun lot is tot op dit moment nooit iets bekend geworden.''

Getuigen

De Poolse krijgsgevangenen zijn bijna zeker gefusilleerd door Nederlandse militairen, stellen de beide auteurs. Zij beroepen zich op verschillende getuigen, die zeggen dat de Polen in het natuurgebied bij Culemborg begraven liggen. Ooggetuigen van de executies hebben de auteurs echter niet gesproken. ,,Culemborg was toen geëvacueerd en dus helemaal leeg'', aldus Crebolder.

De gemeente Culemborg heeft dinsdag naar aanleiding van de bewering een brief gestuurd aan het ministerie van Defensie. Een eventueel onderzoek moet volgens de gemeente worden uitgevoerd door de Bergings- en Identificatiedienst van de Koninklijke Landmacht.
» Dit bericht is geplaatst op 9 juni 2004 15:52
(redactie)
Totaal berichten: 2.294
Deze kwestie speelt al veel langer wordt ook al aangehaald in het Stafwerk over de Grebbelinie en in ( o.a ) het boek van overste Brongers.
In beide gevallen werd aangenomen dat het om een groep zich als Polen voordoende Duitsers ging, die specifieke opdrachten gehad zouden hebben, zoals b.v het scheppen van wanorde door sabotage-acties enz.
Voorlopig blijf ik dat ook het meest waarschijnlijk vinden.
Ik heb het bedoelde boek inmiddels besteld bij Frits Hardeman in Ede ( fritshardeman@zonnet.nl ) en ben benieuwd.
Het is absoluut een "zware "kwestie.
» Deze reactie is geplaatst op 9 juni 2004 16:32
(redactie)
Totaal berichten: 2.294
O ja, 19.50 euro + portokosten ( 4 euro ).
» Deze reactie is geplaatst op 9 juni 2004 16:37
(redactie)
Totaal berichten: 1.340
Tja - deze zaak bespraken we "en petit commitee" al (maar brachten het niet op de site omdat een echte correlatie met de Grebbeberg ontbreekt).

Het is een aparte kwestie. Dat het Duitsers waren en natuurlijk geen Polen lijkt wel duidelijk. Waarschijnlijk toch gewoon mannen van het Kommando zur Besondere Verwendung 800, wat ook al bij Malden succesvol was geweest. Met welke taak? Hajo suggereerde de spoorlijn - in correlatie met de Duitse pantsertrein bij Westervoort - wat dus heel goed kan. Maar ook de berichten van lichtsignalen, schietpartijen, nepofficieren, spooktelefoongesprekken en zwervende telefoontoestellen zijn bekend in de Grebbelinie. Wellicht zijn ze bij Ede gepakt maar elders niet? En waarom die Duitsers van Ede naar Maarsbergen en vervolgens naar Culemborg gebracht - en waarom specifiek Culemborg? Nog net in de Betuwe, maar wat ik me afvraag is wat daar de speciale reden voor was. Tenslotte het feit dat als deze mannen inderdaad Duitsers waren zij - ook volgens het geldende internationale oorlogsrecht - als Franc Tirreurs mochten worden geexecuteerd zonder proces, indien zij zich verhulden in andere dan herkenbare Duitse militaire kleding. Apart is wel dat het echt nergens in de geschiedschrijving voorkomt en dat blijkbaar alle betrokkenen zwijgen als het graf.
» Deze reactie is geplaatst op 9 juni 2004 17:18
(redactie)
Totaal berichten: 2.294
Ik heb net kunnen achterhalen dat de bevolking van Culemborg pas in de middag van 14(!!!!) mei is geevacueerd.
Dat houdt in, dat, als er inderdaad niemand meer was, deze terechtstellingen pas toen hebben plaatsgevonden ( afgaande op de inleiding hierboven ).
» Deze reactie is geplaatst op 9 juni 2004 17:34
(redactie)
Totaal berichten: 1.340
Hajo - tot zover vind ik dat er zo weinig water is om op te varen dat we aan het strandsurfen zijn. Tot dusverre is het allemaal "hear tell" en weinig concreets. Wat we weten is dat de groep is gevangen genomen en verdwenen. Tussen die twee evenementen kan van alles zijn gebeurd. Daarbij zullen executies niet in alle openbaarheid zijn uitgevoerd - evacuatie of niet. Kleine moeite twee vrachtwagens te laden met dertig man en een vuurpeloton en deze in een bos of andere afgelegen plek te executeren en te begraven. Geschoten werd er overal voldoende dus ook dat zal niet zijn opgevallen.
» Deze reactie is geplaatst op 9 juni 2004 17:51
(redactie)
Totaal berichten: 629
Daar heb je gelijk in, maar in elk geval was Culemborg misschien wel niet zo leeg als de schrijvers veronderstellen.
» Deze reactie is geplaatst op 9 juni 2004 18:09
(redactie)
Totaal berichten: 1.340
Hajo - tot zover vind ik dat er zo weinig water is om op te varen dat we aan het strandsurfen zijn. Tot dusverre is het allemaal "hear tell" en weinig concreets. Wat we weten is dat de groep is gevangen genomen en verdwenen. Tussen die twee evenementen kan van alles zijn gebeurd. Daarbij zullen executies niet in alle openbaarheid zijn uitgevoerd - evacuatie of niet. Kleine moeite twee vrachtwagens te laden met dertig man en een vuurpeloton en deze in een bos of andere afgelegen plek te executeren en te begraven. Geschoten werd er overal voldoende dus ook dat zal niet zijn opgevallen.
» Deze reactie is geplaatst op 9 juni 2004 18:37
(redactie)
Totaal berichten: 849
Volgens de Gelderlander van vandaag zouden er een tiental getuigen zijn van deze kwestie, waaronder enkele bewoners van Culemborg EN enkele Nederlandse deserteurs die hun naam niet willen vrijgeven i.v.m. mogelijke strafrechtelijke vervolging:

---- BEGIN
BRON: Gelderlander

CULEMBORG - Deserteurs van het Nederlandse leger zouden ooggetuige zijn geweest van de executie, mei 1940, van 21 Polen in natuurgebied Het Rondeel. Althans dat beweert Jan van Alphen, amateur - historicus uit Deil.


"Drie Nederlandse militairen hebben omstreeks 12 of 13 mei 1940 21 Polen geëxecuteerd en begraven in natuurgebied Het Rondeel, nabij Culemborg. De Polen zijn omgebracht in de buurt van landhuis De Bol.

"Neergelegd met drie karabijnen en twee revolvers. Op de vlucht neergeschoten. Tijdens hun transport van Culemborg naar landhuis De Bol, het toenmalige buitenverblijf van de Jezuïeten.

"Ze konden daar niet naar binnen, want de deur was gebarricadeerd. De Polen werden onrustig. Ze probeerden hun bewakers te overmeesteren en te ontvluchten. Waarna een bloedbad volgde."

Het is een verslaglegging van Jan van Alphen, amateur-historicus uit Deil. Het gaat volgens hem onbetwistbaar om een oorlogsmisdaad. Keiharde bewijzen heeft hij niet. Zijn vrij gedetailleerde beschrijving van de vermeende massa-executie is naar eigen zeggen gestoeld op een tiental getuigenissen.

Van Alphen: "Van deserteurs van het Nederlandse leger en enkele inwoners van Beusichem en Culemborg. Anonieme getuigenissen. De deserteurs willen hun naam en rang niet prijsgeven. Uit vrees voor strafrechtelijke vervolging voor hun vlucht uit het leger tijdens de Tweede Wereldoorlog."
----EIND

Wel opmerkelijk dat men stug over Polen blijft spreken, ondanks het feit dat er op diverse plaatsen in Nederland door Duitse soldaten goed toneel werd gespeeld (o.a. bij de brug van Gennep)....
» Deze reactie is geplaatst op 11 juni 2004 08:01
(redactie)
Totaal berichten: 1.340
Rutger - het kunnen natuurlijk best Polen in Duitse dienst zijn geweest. Zeker na september 1939.

Wat me vooral verbaast is dat Jan van Alphen stelt dat het "onbetwistbaar een oorlogsmisdaad is". Allereerst vind ik dat wel erg kort door de bocht als je de ooggetuigen verslagen - annoniem of niet - er niet naast legt, en ten tweede is het naar mijn mening zo dat als een vijand zich verhuld in misleidende kleding hij volgens het oorlogsrecht standrechterlijk als spion mag worden neergeschoten. Daarmee is dat nog wel een onfrisse bezigheid natuurlijk.

Ik moet zeggen dat het me verbaast dat deze affaire vijf-en-zestig jaar in de kast is gebleven. Blijkbaar zit de angst goed in de benen bij deze en gene.

Wat me wel verbaast is dat men praat over 21 Polen. Als ik mij niet vergis hadden de Duitsers na de meidagen aan de gehele Grebbelinie 25 man aan vermisten. Het zou interessant zijn uit te vinden of de onderdelen van die vermisten nog zijn uit te vinden - wellicht behoren deze "Polen" tot de rij der vermisten ...
» Deze reactie is geplaatst op 11 juni 2004 15:12
Totaal berichten: 698
Ik las dus in de krant over die polen in ede /heel bij zonder verhaal ,misschien kunnen ze dag vermelden wanneer het eventueel plaats heeft gevonden ???
» Deze reactie is geplaatst op 12 juni 2004 12:46
Allert Goossens
Vandaag maakt de landelijke pers (dus) bekend dat het ministerie van Defensie voorlopig geen aanleiding ziet tot hernieuwd onderzoek naar de lichamen van 21 verdwenen personen (onder de titel "Polen"). Men vindt dat er onvoldoende nieuwe aanwijzigingen zijn voor een hernieuwd onderzoek. Er vanuitgaande dat het Ministerie over meer informatie beschikt dan wij burgers zullen we er voor als nog maar niet vanuit gaan dat dit een doofpot strategie is. Het is wel spijtig dat deze kwestie hierdoor een vraag blijft.

Straks leeft er niemand meer van de participanten. Wellicht wacht men daarop. Desondanks is het een vreemde kwestie dat enerzijds enkele historici zeggen over getuigen te beschikken die pertinent vasthouden aan het executieverhaal, en anderzijds Defensie die (schijnbaar) persisteert in een zeer afhoudende houding. Wordt vast vervolg ...
» Deze reactie is geplaatst op 12 juni 2004 16:27
wim angenent
"Waar rook is is vuur" zegt men...
Wat mij wel bevreemd zijn de getuigen : wat hebben die nog te vrezen
65 jaar na dato ???? Wie zal er nog een deserteur aanspreken cq vervolgen ? of mogelijk bang van een voetstuk te vallen ???
» Deze reactie is geplaatst op 12 juni 2004 17:02
E.Roozeboom
De pertinente weigering van het ministerie verbaasd me.
Ik zou juist mee werken om zo alle geruchten de wereld uit te helpen, nu blijft er toch het gevoel bij velen (en bij mij) dat ze iets te verbergen hebben.
Ik ben het daarom met dhr.Angenet eens "waar rook is is vuur".
» Deze reactie is geplaatst op 12 juni 2004 17:44
(redactie)
Totaal berichten: 1.340
Dat er rook is en vuur is, is denk ik voor velen wel een (aan zekerheid grenzende) waarschijnlijkheid. Het gaat er alleen om in welke mate de overheid hier actief een doofpotaffaire van maakt. Dat benieuwde me het meest toen ik het las.

Ik ben het oneens met Wim als hij zegt wat er voor de getuigen c.q. betrokkenen nog valt te verliezen. Ik denk veel. In de late herfst van je leven de emoties - die een standrechterlijke executie van ruim 20 man ongetwijfeld met zich meebrengt - weer herbeleven of je zelfs moeten verdedigen tegen het (in het nep-keurige Nederland evidente) linkse gereutel dat vrijwel zeker vrij zal komen zijn toch zomaar twee factoren die meespelen. Of schaamte - wat ook een sterke rol kan spelen.

Voor de overheid speelt wellicht de kwestie dat men zich ervoor schaamt. Maar vooral zal men niet exact weten waar de doden liggen, en is men bang voor hoge kostenposten. Ik kan me niet voorstellen dat als men de exacte plaats van begrafenis weet dat men dan niet een nader onderzoek zou doen. Dat lijkt me sterk.

Het zal nog even een raadsel blijven.
» Deze reactie is geplaatst op 12 juni 2004 19:10
Totaal berichten: 698
verwacht nu niks van deze nederlandse regering (het heeft er geen belang bij ) dat gaat allemaal in de doofpot ,horen zien en zwijgen ,het valt mij tegen dat brongers hier nooit melding van heeft gemaakt ,en die weet toch ontzettend veel,en allert kom op niet zo naief je weet toch hoe het gaat ....!!
» Deze reactie is geplaatst op 15 juni 2004 14:06
(redactie)
Totaal berichten: 1.340
Rob - de heer Brongers heeft hier wel degelijk melding van gemaakt. In zijn laatste boek is ook een foto geplaatst van deze Duitsers die gevangen genomen werden.
» Deze reactie is geplaatst op 15 juni 2004 14:11
Totaal berichten: 15
Het ging natuurlijk inderdaad om Brandenburger van het Lehr Batallion zur Besondere Verwendung 800. Het Batallion behoorde tot de Abwehr Abteilung II die weer rechtstreeks viel onder het OKW (de Wehrmacht), dus in principe zonder directe inmenging van de Nazi’s.

Het Bataljon had al in Polen sabotage-ervaring opgedaan, waarbij ze ook verkleedpartijen hielden met Poolse uniformen en burgerkledij. De vierde compagnie bestond met name uit volksduitsen uit Polen. Zij spraken Pools en Duits. Van de vierde compagnie werd de eerste Zug van 60 man in Februari 1940 gelegerd in de buurt van Goch, net over de grens bij Nijmegen. De Zug stond onder leiding van Leutnant Dietrich Witzel (alias Witzel-Kirn) die in 1944 het Ritterkreuz kreeg en Feldwebel Stohr. Organiek kwam deze Zug rechtstreeks onder het XXVI legerkorps.

Bij elke commandogroep van tussen 12 tot 25 man werd door Oberst Erwin Edler von Lahousen-Vivremont een plaatselijk bekende Nederlander gezocht. Daartoe benaderde hij Julius Heerdtmann om medewerking te verlenen, die stelde direct 200 man ter beschikking. Dat elke eenheid een Nederlandse collaborateur had zien we ook terug bij de mislukte overval op de brug van Westervoort waarbij de soldaten niet spraken en slechts de officier het woord voerde. Bij het Maas en Waal kanaal werden gelijksoortige “ontsnapte Poolse gevangenen” ook al gesignaleerd.

Overigens hadden die Brandenburger een grote wapenkennis en konden ze bijvoorbeeld parachute springen. De combinatie van parachute springen en inheemse uniformen maakt de geruchtenstroom over zoektochten naar parachutisten op de Grebbeberg mogelijk verklaarbaar.

Dan nog een laatste suggestie. Het IR 322 miste na de Westfeldzug 20 man. Mede gelet op het feit dat zoveel vermisten bij 1 regiment wel erg veel is en IR 322 in die omgeving opereerde kan het zijn dat de 20 niet rechtstreeks bij het legerkorps maar onder IR 322 zijn gesteld.

Er zijn bij gebrek aan overheidsinspanning lijkt mij nog wel amateur archeologen die zich met deze zaak kunnen en willen bemoeien.
» Deze reactie is geplaatst op 6 juli 2004 15:02
(redactie)
Totaal berichten: 1.340
Joost - wat een mooie bijdrage! Het sluit denk ik goed aan bij de vele veronderstellingen die we hier al deden, waaronder die van de verdacht veel vermisten bij de Duitsers.

Ik zou iets meer van je willen horen - indien mogelijk - over wat je zegt ten aanzien van de passage:

"Bij elke commandogroep van tussen 12 tot 25 man werd door Oberst Erwin Edler von Lahousen-Vivremont een plaatselijk bekende Nederlander gezocht. Daartoe benaderde hij Julius Heerdtmann om medewerking te verlenen, die stelde direct 200 man ter beschikking."

Ik begrijp niet zo goed of die Julius Heerdtmann nou een Nederlander was en waar die 200 man dan vandaan komen.

Verder ben ik wel benieuwd of jij weet of het kader van dit kommando na de oorlog nog veroordeeld is vanwege oorlogsmisdaden. De activiteiten immers van dit kommando maar ook van aanverwante kommandos was in strijd met de Conventie van Geneve van 1929 en het Oorlogsrecht.
» Deze reactie is geplaatst op 6 juli 2004 15:20
Ben Benneker
Nadere info over deze eenheid en gebeurtenissen:
http://home.arcor.de/gssw1997/ksk/brand1.htm

Groeten,

Ben
» Deze reactie is geplaatst op 7 juli 2004 15:03
Joost Bruinsma
Inderdaad Ben, alleen de naam had ik verkeerd gespeld. Het moet julius Herdtmann zijn.

Via anderen heb ik vernomen dat Herdtman leider was van een organisatie van in Duitsland wonende Nederlanders, gevestigd in Dusseldorf. Von Lahousen-Vivremont heeft hem benaderd om in Duitsland wonende Nederlanders te ronselen en die zijn met de commando eenheden van de Brandenburger actief geweest in Limburg, Noord Brabant en Gelderland bij het veroveren van de bruggen die van zo groot belang waren in een land met stromen en rivieren.

Herdtmann is op 26-1-50 geexecuteerd.
» Deze reactie is geplaatst op 9 juli 2004 14:52
Ben Benneker
Joost,

Ik zie dat "Zoeker" zijn antwoorden heeft gevonden.

Mvg,

Ben
» Deze reactie is geplaatst op 10 juli 2004 00:25
(redactie)
Totaal berichten: 1.340
Ben en Joost bedankt. Boeiende informatie. Helaas zullen we denk ik nooit weten of de Brandenburgers ook verantwoordelijk waren voor de "Polen"!
» Deze reactie is geplaatst op 10 juli 2004 13:45
Totaal berichten: 15
Dat valt nog maar te bezien Allert. Wat is zeker:
- de vierde compagnie van de Brandenburger bestond met name uit "volksduitse Polen".
- de Poolse variant is vaker gebruikt door de Brandenburger, in het gebied Maas en Waal en Brongers maakt er melding van, ik meen bij Maastricht.
- Brandenburger verkleedden zich vaker zo niet vrijwel altijd, b.v. in Nederlandse legerkleding, politiekledij of in burger kledij.

Wat mij betreft is nog niet duidelijk welke compagnie of Zug verantwoordelijk was voor het deel boven de Rijn, maar daar komen we mogelijk nog wel achter.

Strikt genomen kan de “Poolse groep” in Ede ook van het BauLehr bataljon 100 zijn of een andere Sonderabteilung die rechtstreeks onder Abwehr II viel, maar dat het ging om sabotage troepen die het waarschijnlijk hadden gemunt op een communicatiecentrum in Ede of zelfs in Amersfoor of Utrecht.

PS inderdaad Ben, with a little help from my friend, daar schuilt toch de kracht van het medium.
» Deze reactie is geplaatst op 10 juli 2004 19:58
(redactie)
Totaal berichten: 1.340
Joost - ik ben het met je eens dat het profiel aardig in de richting van de Brandenburgers komt, maar de Brandenburgers zouden toch een voornaam doel moeten hebben gehad. Ik kan er echt geen - van grote importantie voor de Duitsers - bedenken. Volgens mij is hun inzet overal beperkt gebleven tot grensactiviteiten. Dat het een gelieerd commando is geweest lijkt me erg aannemelijk. Feit is - daar zijn we het wel over eens - dat deze "Polen" heel vermoedelijk sabotage daden in het hoofd hadden en dat dit door een of ander bijzonder commando werd geleid.
» Deze reactie is geplaatst op 10 juli 2004 22:24
Ben Benneker
Allert en Joost,

Het lijkt allemaal redelijk te kloppen.
Dat de uit (o.a.)Silezië afkomstige Duitsers voor Polen werden aangezien lijkt me duidelijk. Dit gebied ligt heden ten dage weer gewoon in Polen en was voor en tijdens WOII Duits gebied.
De Polen die in grote getalen in de seizoenen in Nederland werken vandaag de dag komen immers ook uit dat gebied, en kunnen vanwege hun Duitse paspoort als EU ingezetene vrij in Bijv. Nederland werken.

Wat ik overigens wel mis in de informatie die we hebben weten te vergaren is een vermelding van "Duitse" kant over de executie van de zgn. Polen.
» Deze reactie is geplaatst op 11 juli 2004 00:02
(redactie)
Totaal berichten: 2.294
Het is op zichzelf niet zo belangrijk in dit verband, maar toch even het volgende: je kunt niet stellen dat Silezie voor de oorlog Duits was. Althans niet als geheel.
Toen Polen werd gereconstrueerd bij de Vrede van Versailles stonden de Duitsers Opper-Silezie aan die nieuwe Poolse staat af.
Een gedeelte van Silezie was dus ook voor de 2e WO al Pools.
Na de capitulatie van Polen in 1939 namen de Duitsers dat gebied natuurlijk weer terug.
» Deze reactie is geplaatst op 11 juli 2004 11:48
(redactie)
Totaal berichten: 1.340
Ben - de Duitsers zullen niet geweten hebben van de executie. Sterker wij weten het ook niet (zeker). Maar vergis je niet. Wij hebben honderden krijgsgevangenen afgevoerd naar Engeland, alhoewel vooral luchtlandingstroepen en vliegende personeel. Maar geen Duitser die kon weten of de 20 man daar bij zaten of niet. Vermoedelijk is het best aan de orde geweest bij de verhoren van plaatselijke militairen, maar het kan best dat de huzaren die hen afvoerden nooit bij de Duitsers bekend werden. Ik denk niet dat er door de Wehrmacht erg veel aandacht is geschonken aan de zaak. Zij waren sterk traditioneel en hielden over het algemeen niet van de methodieken van dit soort commando's.
» Deze reactie is geplaatst op 11 juli 2004 14:58
Totaal berichten: 7
Meer over de inzet van "Brandenburg" in Holland hier te vinden http://www.gsx550.de/ksk/holand.htm
Onderdeel van de website van de duitse speciale troepen (KSK),
zij beschouwen "Brandenburg" als een deel van hun militaire historie/traditie.
» Deze reactie is geplaatst op 13 juli 2004 13:55
(redactie)
Totaal berichten: 849
Ik heb vandaag eens wat feiten proberen te verzamelen en kwam tot de volgende opmerkingen en vragen:

1) de 'Polen' zouden op 10 mei 1940 zijn aangehouden nabij / langs de spoorlijn Arnhem - Ede en in ieder geval op de foto zijn gezet bij Hotel Pension Langenberg (eveneens in Ede, gelegen langs de Arnhemseweg). Uit de rapporten van 2-3 R.H. en 1-4 R.H. blijkt dat deze bewuste lokatie DE verzamelplek was voor beide onderdelen en dat 2-3 R.H. daar om ca. 12.30 uur heentrok. Zijn het huzaren van een van deze 2 onderdelen die op de bewuste foto staan? Kan iemand dit bevestigen? Indien dit het geval is, is het zeer opmerkelijk dat in geen enkel rapport van 2-3 of 1-4 R.H. hiervan melding wordt gemaakt.

2) Het Stafwerk ('de Groene serie') schrijft het volgende (blz. 161):
"Bij 1-4 R.H. zijn langs de spoorweg een 30-tal personen gekomen, die zich uitgaven voor uit Duitsland ontvluchte Polen, die via Utrecht naar Engeland wilden. Zij zijn onder geleide doorgezonden." En als voetnoot: "Commandant 2-3 R.H. heeft deze mensen, die gekleed waren in een soort stalkleding, deels zonder schoenen en met kaalgeschoren hoofden, door zijn opnamestelling ten Westen van Ede zien passeren zonder geleide, terwijl zij later weder vlak bij de stelling zijn ingehaald. Nergens wordt meer in de gegevens melding gemaakt, dat zij zijn opgevangen en onder controle gehouden." Nogmaals vreemd dat er in de rapporten van 2-3 en 1-4 R.H. hierover niets te lezen is (welke rapporten vormen de bron van dit Stafwerk deel?). Dit moet toch een HOOGST opmerkelijke gebeurtenis zijn geweest.

3) in een gevechtsrapport van 2e Compagnie Pioniers (van IMG), die bij Ede mijnen moeten leggen en versperringen moeten aanleggen (en volgens melding van C. 2-3 R.H. behoorlijk aan de late kant zijn, er is dus degelijk contact tussen 2-3 R.H. en deze pioniers), wordt melding gemaakt dat een groep (vermoedelijk) Polen is overgedragen op (trein)station Maarsbergen. Verder geen details. Zijn deze troepen (met de groep 'Polen') mogelijk per trein van Ede naar Maarsbergen vervoerd?

4) W. Prins, soldaat bij 22 G.B. en teruggetrokken van Fort Westervoort naar Arnhem en vandaar per auto naar Ede en vandaar doorgezonden via Scherpenzeel naar Woudenberg en vervolgens naar Maarsbergen. Daar heeft hij toen allerlei 'klusjes' uitgevoerd, o.a. het vervoeren van een groep 'Polen'. Waarheen staat er niet (!!). Opmerkelijk hierbij is dat er volgens melding van C. III-11 R.I., Majoor van der Ploeg, een groep soldaten van 22 G.B. (eveneens afkomstig van Fort Westervoort), gekleed in burgerkleding, bij Ede is aangehouden door 4 R.H. en vandaar door 4 R.H. per auto naar Leersum is vervoerd om aldaar (in de namiddag) onder bevel van Kapitein Dewez en A.O.I. Klinkspoor (eveneens van 22 G.B.) opnieuw ingezet te worden op de Grebbeberg. De ter plekke gevormde nieuwe sectie bestond uit 20 soldaten en 2 sergeanten, kleding, wapens en uitrusting ontbrak en moest worden aangevuld. Vraag zou dus kunnen zijn waarom deze W. Prins (alleen?) door mocht rijden naar Scherpenzeel.

5) In de 2 krantenartikelen die staan opgenomen op deze pagina komen de volgende 2 zinnen voor: "Drie Nederlandse militairen hebben omstreeks 12 of 13 mei 1940 21 Polen geëxecuteerd..." en "Culemborg was toen geëvacueerd en dus helemaal leeg'', aldus Crebolder. Hoe kan de auteur van het boek Ede in Wapenrok stellen dat Culemborg op 12 of 13 mei geëvacueerd zou zijn? Was hiertoe reden? Naar mijn mening niet. De evacuatie startte (H. Groenman) pas in de middag van de 14e Mei toen Nederlandse troepen zich massaal terugtrokken in de Vesting Holland en het gebied ten Oosten van de Diefdijk (waar Culemborg min of meer aan ligt) onder water werd gezet. De order voor daadwerkelijk terugtrekken achter de Hollandse Waterlinie is van 14 mei 12.00 uur en afkomstig van Generaal Harberts. Op 12 of 13 Mei was de val van de Grebbeberg nog niet duidelijk, in ieder geval zeker niet bij Commandant IIe Legerkorps (Harberts) of Van Voorst tot Voorst.

6) Hoe is het mogelijk dat deze Prins (van 22 G.B.) de 'Polen' (hoe?) heeft vervoerd van Maarsbergen naar Culemborg? Is hij bij Wijk bij Duurstede met het pontje de Lek overgegaan? Is hij onderweg nergens aangehouden? Wanneer je de verslagen van 11 R.I. leest dan blijkt dat zij op die 10e mei (en later ook) druk zijn geweest met bewaking van munitiedepots, internering van (mogelijke) NSB'ers, statenlozen en continue op zoek waren naar vermeende parachutisten die her en der in dat gebied (van Maarsbergen tot Wijk bij Duurstede) zouden zijn geland. Sterker nog, er zijn meldingen van auto's met valse kentekens en daarop volgt de order dat iedere auto moet worden aangehouden en grondig worden doorzocht. Of was deze Prins onderweg met zijn 'Polen', net toen iedereen aldaar druk bezig was met de burgerevacuatie en vee-evacuatie en daardoor door niemand is opgemerkt? Dat moet dan dus op de 10e mei vroeg in de morgen zijn geweest. Niet aannemelijk als je verder in het artikel leest dat deze 'Polen' op 12 of 13 mei zouden zijn doodgeschoten. Waar hebben zij tot die datum dan gezeten? Niet in Culemborg lijkt mij. Dat Prins deze 'Polen' op een later tijdstip dan die ochtend van 10 mei zou hebben verplaatst lijkt mij eigenlijk uitgesloten. 11 R.I. en huzaren waren die dagen belast met bewaking der wegen en het opsporen van alles wat verdacht was (en dat was nogal wat getuige het verslag van Majoor van der Ploeg) en dat precies in het gebied waar Prins doorheen zou moeten trekken. Over de controles van auto's maakt Harberts zelfs nog een opmerking in zijn verslag:

"Tijdens dezen rit per auto had ik volop gelegenheid te constateeren, hoe sterk de troep onder den indruk was geraakt van de tallooze geruchten over landverraderlijk optreden. Ieder oogenblik werd ik door posten op den weg aangehouden, die zich niets aantrokken van de, hun door de mij voorafgaande motorrijders gedane mededeeling, dat in de volgende auto de L.K.C. zat; evenmin trokken zij zich iets aan van mijn uniform. Met geweer tot schieten gereed, en met door zenuwen verwrongen gezichten hielden zij mij aan, en eischten het woord en het herkenningsteeken. Het moet eigenlijk een wonder genoemd worden, dat er geen ongelukken gebeurd zijn. Een persoon in de uniform van een Nederlandsche generaal was in hun oogen blijkbaar in de hoogste mate verdacht. Ook het feit dat een vorige post, die soms op 200 Meter afstand stond, mij na aanhouding liet passeren, had niet den minsten invloed op hun eigen optreden. Het was een treurig beeld van ten top gedreven zenuwachtigheid en achterdocht."

De kans dat deze Prins met zijn verdachte 'Polen' door dit gebied zou zijn gereden zonder dat hiervan melding is gemaakt door wachtposten / commandanten in dat gebied lijkt mij ongeloofwaardig. Ook kan ik mij niet voorstellen dat er geen hogere officier bij dit voorval betrokken is. Zou hij dan via Utrecht naar Culemborg zijn gereden? Anderzijds, Sergeant Meijer kon ook min of meer ongestoord terugtrekken...
Zie ook dit bericht uit de Gelderlander: http://www.go2war2.nl/nld_act_forum.asp?id=675

7) Aan wie hebben deze pioniers deze 'Polen' overgedragen? (in Maarsbergen)

8) Aan wie heeft deze Prins (in actieve dienst voor het Ned. leger) zijn 'Polen' overgedragen?

9) Wat was er in Culemborg dat deze 'Polen' hierheen gebracht werden?


10) Eveneens in het artikel: "Zijn vrij gedetailleerde beschrijving van de vermeende massa-executie is naar eigen zeggen gestoeld op een tiental getuigenissen. Van Alphen: "Van deserteurs van het Nederlandse leger en enkele inwoners van Beusichem en Culemborg. Anonieme getuigenissen. De deserteurs willen hun naam en rang niet prijsgeven. Uit vrees voor strafrechtelijke vervolging voor hun vlucht uit het leger tijdens de Tweede Wereldoorlog."

Deze zaak heeft zich ruim 64 jaar geleden afgespeeld. Als er vandaag de dag nog 10 getuigen in leven zouden zijn, dan waren dat er in het verleden dus nog veel meer. Waarom is hier door niemand melding van gemaakt? Wat heeft de opmerking "Uit vrees voor strafrechtelijke vervolging" anno 2004 nog voor waarde? Zo'n zaak is toch al lang verjaard? En waarom kunnen deze burgers (die m.i. niets te vrezen hebben) niet getuigen? En wat is hun verhaal precies? Waarom al deze geheimzinnigheid?

Dat er 'iets' is gebeurd is wel duidelijk. De vraag is alleen wat? Hebben de Duitsers na de capitulatie in mei 1940 geen vragen gesteld over het verdwijnen van deze (bijzondere?) troepen? Of hebben zij alle sporen uit de archieven weten te wissen?
» Deze reactie is geplaatst op 31 oktober 2004 18:16
(redactie)
Totaal berichten: 849
Voor de volledigheid ook het artikel van 21 juni uit de Gelderlander:

CULEMBORG/DEN HAAG - In de opschudding die is ontstaan rond mogelijk door Nederlanders bij Culemborg doodgeschoten Polen in mei 1940, komt men voor de oorsprong van de geruchten steeds weer uit bij Jan van Alphen. Hij zegt niet geschrokken te zijn van de reacties op zijn beweringen.

"Ik ben al door zoveel mensen gebeld. Meestal anoniem. Mensen die daar in die tijd geweest zijn. Kennelijk hebben ze altijd gezwegen."

Van Alphen is een Betuwenaar en 77 jaar. In en na de oorlog heeft hij bij een bergingsdienst meegeholpen. Hij is zijn leven lang al bezeten van het verzamelen van gegevens uit die Tweede Wereldoorlog.

Om de informatie die hij bezit werd hij benaderd door Evert van de Weerd uit Ede en Gerjan Crebolder uit Barneveld. Ze waren bezig met een boek over de Veluwe in oorlogstijd. Met Van Alphen kregen ze het ook over de mysterieus bij Culemborg verdwenen Polen.

Op 10 mei 1940, de dag dat Duitsland Nederland binnenviel, was de groep bij Ede aangetroffen. Ze zeiden uit een Duits kamp ontsnapt te zijn. Van Alphen beweert dat Nederlandse militairen - Pioniers van de Tweede Compagnie - de Polen naar het station in Maarsbergen brachten, een verzamelpunt voor krijgsgevangenen. Van daar werden ze met vrachtwagens naar Culemborg vervoerd. "Begeleid door drie leden van de Vierde Compagnie Politietroepen", zegt Van Alphen.

"Ik heb een paar jaar geleden een van de chauffeurs nog gesproken, ene W. Prins uit Velp. Hij is nu dood."

Van Alphen: "Drie Nederlandse militairen hebben omstreeks 12 of 13 mei uiteindelijk eenentwintig Polen geëxecuteerd en begraven in natuurgebied Het Rondeel, in de buurt van landhuis De Bol, het toenmalige buitenverblijf van de Jezuïeten. Neergelegd met drie karabijnen en twee revolvers. Ze konden de Bol niet binnen, want de deur was gebarricadeerd. Ze werden onrustig en probeerden hun bewakers te overmeesteren en te vluchten. Daarna volgde een bloedbad."

Voor de schrijvers van het boek, Ede In Wapenrok, was dit verhaal voldoende om in de laatste regel van het verslag te zeggen dat 'met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid' de Polen geëxecuteerd waren.

Sectiehoofd Kamphuis van het Instituut voor Militaire Geschiedenis van de Koninklijke Landmacht (IMG) in Den Haag kent Van de Weerd en Crebolder. "Ze zijn integer en het verhaal lijkt me ook goed, tot die laatste regel. Dat is een verstrekkende beschuldiging. Er worden geen argumenten genoemd. Ik heb Van de Weerd gebeld en gevraagd waar de bewering vandaan komt. Van Alphen is dan de enige die genoemd wordt. Ik zou zo'n bewering in een boek niet durven doen. Ik zou eerst documenten willen zien en ooggetuigen willen spreken."

Bron: De Gelderlander
» Deze reactie is geplaatst op 31 oktober 2004 18:19
(redactie)
Totaal berichten: 2.294
Tav het eerste vraagpunt in de bijdrage van Rutger:

In "Ede in Wapenrok " staat dat het verslag ( er staat niet bij van wiens hand ) van 1 - 4RH het volgende heeft gemeld:

" ..... 30 Polen, kaderklasse ,ontsnapt op 9 mei bij de grens, kwamen langs spoorlijn. Zeer model. Willen via Utrecht naar Engeland.
Korporaal + 1 man begeleiden hen richting Ede. "

Een rapport van het detachement Politietroepen, ingedeeld bij het 4e Regiment Huzaren, van 5 juni 1940 vermeldt daarentegen geen bijzonderheden. Aldus " Ede in Wapenrok ".

Er schijnt dus wel dus ( mogelijk ) wel een verslag te zijn van 1 - 4RH, waarin een en ander wordt gemeld.
Vraag is: hebben we dat mogelijk nog niet?
Overigens: het Stafwerk moet toch ook ergens op gebaseerd zijn?
» Deze reactie is geplaatst op 31 oktober 2004 20:30
Joost Bruinsma
In eerste instantie klinkt het vrij absurd om te veronderstellen dat een aanvallende mogendheid een groep onder het mom van krijgsgevangenen er op uit te sturen om sabotage te plegen.

Bekijkt men het beknopte bericht van 1-4 RH met de kennis van heden dan denk ik dat ook kritisch gekeken moet worden naar de (eerste) begeleiders van deze groep; de genoemde korporaal en de soldaat.

Het was min of meer standaard werkwijze van deze sondertruppen in mei 1940 om onder begeleiding van verklede Duitsers (of Nederlanders) achter de linies te komen en vervolgens op enig moment de Nederlandse troepen aldaar te overmeesteren om alsnog, vaak met andere krijgslisten, in actie te komen en de vernielingen, sabotage of anderszins uit te voeren. Meestal droegen ze ruimere kleding waaronder mitrailleurpistolen, handgranaten, e.d. bleven verborgen. Vergelijk de werkwijze in Gennep waar we toevallig wat meer over weten.

In de meeste gevallen ging het om Himmelsfahrunternehmen; zelfmoordcommando opdrachten. Vrijwilligers die meestal bewust grote risico’s namen om bijzondere opdrachten uit te voeren waartoe het normale leger en zelfs de ss-ers niet toe bereid waren.

Naar de termen “kaderklasse” en “zeer model” kan ik slechts raden. Meestal liepen de troepen in het gelid gedroegen ze zich zeer gedisciplineerd en kwamen ze bepaald niet soldaat achtig over eerder als kaderklasse ????

Staat in het rapport ook hoe laat deze groep werd opgemerkt en wat er met haar begeleiders is gedaan ?
» Deze reactie is geplaatst op 1 november 2004 15:30
Totaal berichten: 191
Geen oplossing doch een mogelijke bijdrage voor nader archiefonderzoek.
De bezetting van Culemborg (schipbrug over de Rijn)was in de oorlogsdagen (LuA niet meegerekend) als volgt:

10 mei 1200 uur: Stafkwartier 3e LK en Commandopost (CP) Brigade G.
(Stafwerk Kaart B1)

11 mei 06.00 uur: Hoofdkwartier, tevens CP Commandant(C)3 LK.; 3e Compagnie Politietroepen (-) en CP C Brig G.(Kaart B3)

12 mei 1200 uur: CP C-3 LK; 3e, 15e en 16e Cie Pioniers.(Kaart C23)

13 op 14 mei omstreeks middernacht: I-14 RI, III-21 RI en 14e Cie Pag.
(Kaart D2)

14 mei 1200: geen troepen meer.

In een brief Commandant 3e Legerkorps, Sectie I.3, No 1970/G. Zeer geheim d.d. 10 juni 1940 en getekend door generaal-majoor A.A.van Nijnatten worden de bij het legerkorps gemaakte krijgsgevangenen(kgvn)opgegeven, in hoofdzaak vliegers en luchtlandingstroepen uit neergehaalde toestellen; in totaal 44 man. C-3LK merkt daarbij o.m. op:"Gevallen van overtreding van de oorlogsregelen door Duitsche krijgslieden zijn mij thans niet gemeld.". Over z.g. Polen is niets vermeld.
Kgvn worden gemeld met naam en onderdeel in een door C Brig B opgegeven lijst.(Brief Sectie I.3 No.2M geheim, d.d. 12 mei 1940) Het zijn 28 Duitse militairen waarvan 5 in burgerkleding, 2 ongewenste vreemdelingen van Duitse nationaliteit en 1 Nederlandse deserteur. De in burgerkleding gemaakte kgvn werden bij het Maas-Waalkanaal gevangen genomen en kunnen dus evenmin iets met de z.g. Polen te maken hebben.
14 mei 1200 uur: geen troepen meer
» Deze reactie is geplaatst op 2 november 2004 13:20
(redactie)
Totaal berichten: 849
Ook ik heb nog wat constateringen / bronmateriaal gevonden:

- De grootte van de groep varieert nogal in de bronnen. Soms wordt een grootte van 20 man aangehaald, soms meer dan het dubbele (40+). Als ik naar de foto kijk die bij Langenberg is gemaakt zie ik zowel links als rechts huzaren en in het midden, op een rij, de ‘Polen’. Ik tel hooguit 15 hoofden. Dus een aantal van 20 lijkt mij al aan de hoge kant. Je zou je ook kunnen afvragen of een dergelijk groot aantal (40+) wel in 1 vrachtauto (of bus?) (naar Culemborg) zou passen (met W. Prins als chauffeur).

- Ze zouden Pools hebben gesproken en worden daarom sindsdien gekwalificeerd als de groep ‘Polen’. Dit is natuurlijk mogelijk, maar uit de verhalen blijkt niet dat er enige begrijpbare conversaties tussen beide partijen hebben plaatsgehad. Later zouden Nederlandse soldaten van 2-3 R.H. "ze" Duits hebben horen praten. Nu kan je je natuurlijk afvragen of een Ned. soldaat het verschil hoort tussen Pools en bijv. het dialect van iemand uit het oosten van Duitsland.

- Uit een briefwisseling tussen dhr. Brongers en dhr. Van de Weerd uit Ede blijkt dat de chauffeur (W. Prins) heeft verteld de Polen naar Culemborg te hebben gebracht. Dhr. Van de Weerd schrijft: “Ik heb bij toeval de chauffeur gesproken die ze naar Culemborg heeft gebracht op 11 mei 1940”. Dit staat echter niet in zijn verklaring zoals die bij Defensie in het archief aanwezig is. Klaarblijkelijk is dit een (veel?) later gedane (mondelinge?) verklaring.

- In dezelfde brief staat: “3e Compagnie Politietroepen (van III L.K.) waren met deze groep ‘Polen’ in Culemborg. Onbevestigde info uit Culemborg informeerde mij dat de z.g. Polen bij Culemborg zijn doodgeschoten, niet door 3e Compagnie Politietroepen maar door terugtrekkende troepen uit de Betuwe. Datum waarop dit heeft plaatsgevonden is dus min of meer onbekend.

Citaat uit het boek Ede in Wapenrok m.b.t. deze kwestie:

“Het raadsel van de verdwenen Polen
Langs de spoorlijn Wolfheze - Ede trekt een groep mannen richting Ede, in totaal zo'n man of dertig. Enkelen hebben kaalgeschoren hoofden. Ze dragen een soort werkkleding en sommigen zijn blootsvoets. Vlak bij Ede, bij de bosrand van de Sijsselt, aan het einde van het heideveld, worden ze tegengehouden door huzaren van het 2e peloton van 1e Luitenant J.J.L. baron van Lynden.

Enkele mannen spreken gebrekkig Duits en vertellen dat het om een groep gevluchte Polen gaat die graag naar Engeland wil. In alle commotie van dat moment, we waren immers nog maar net in oorlog met Duitsland, wisten de huzaren niet goed wat ze met deze groep aanmoesten. Onder begeleiding van enkele soldaten werden ze naar hotel-pension "Langenberg" (het huidige Pannenkoekenhuis) boven aan de Arnhemseweg gebracht voor een nadere ondervraging. Hier werd de groep opnieuw maar zonder veel succes ondervraagd. (…) Het tweede verhoor leverde echter niets nieuws op waarop men besloot de groep in hemelsnaam maar weer te laten gaan. Hierop schijnen de Polen richting Grebbelinie te zijn getrokken. Volgens sommigen bronnen zijn ze toen nog achterhaald, maar niemand wist wat er met de groep verder was gebeurd.

In een rapport van 7 februari 1941 schrijft de toenmalige pelotonscommandant (J.J.L. baron van Lynden??): “(…) Op een gegeven moment kwam een 50-tal mannen, die van verre veel leken op een aantal tuchthuisboeven in gesloten colonne aanmarcheren. Zij waren ongewapend, gekleed in stalkleding, hadden kaalgeschoren hoofden en deels geen schoenen. Wij begrepen niet wat het kon zijn, doch vuurden niet, omdat de pelotons aan de linkerkant van de weg niet vuurden. Later vertelde men, dat het ontvluchte Polen waren. Het bevreemde, dat zij daar zonder geleide marcheerden.”

Verderop:
“Het verslag van 1-4 R.H. vermeldde het volgende: (…) 30 Polen, kaderklasse, ontsnapt 9 mei bij de grens, kwamen langs spoorlijn. Zeer model. Willen via Utrecht naar Engeland. Korporaal + 1 man begeleiden hen richting Ede.”

Uit een verslag van 2e Compagnie Pioniers:
“Het detachement, dat met 4 R.H. ten Oosten van Ede bij de “Schrikberg” landmijnen heeft gelegd, keerde 10 Mei ’s avonds terug zonder verlies aan manschappen geleden te hebben. Dit detachement had van 4 R.H. een aantal gevluchte Poolsche krijgsgevangenen overgenomen, welke op station Maarsbergen zijn overgegeven.”
» Deze reactie is geplaatst op 3 november 2004 14:57
(redactie)
Totaal berichten: 849
Een hypothese:

Stel: een Duits vliegtuig (Ju-52) vliegt, in de morgen van de 10e mei, ca. 5.55 uur, met ca. 25 man incl. bemanning op weg naar de Vesting Holland om aldaar de troepen aan de grond te zetten. Boven Arnhem raakt het in de problemen (heeft daar luchtafweer gestaan?). De troepen in het vliegtuig willen het toestel verlaten, wachten een dunbevolkt gebied af, en springen bij... Wolfheze. Veel heide in die omgeving en.. de spoorlijn, een herkenbaar punt in het landschap. Het toestel vliegt nog zo'n 3-4 minuten door en stort uiteindelijk neer bij Veenendaal.

Wat de gelande parachutisten vervolgens doen is onduidelijk. Feit is dat een groep, gekleed in overalls, komende vanuit de richting Wolfheze, bij Ede langs de spoorlijn wordt aangehouden. Geen wapens, sommigen zonder schoeisel en kort haar (De term "kaalgeschoren" lijkt mij niet van toepassing, op de foto is wel degelijk haar te zien, hetzij erg kort). De overalls kunnen bij een woning zijn meegenomen, de mannen zouden zich dus omgekleed kunnen hebben, dat zou ook kunnen verklaren waarom enkele zonder schoenen liepen, vroeger had men waarschijnlijk geen 20 paar in de kast staan zoals nu.


Ter ondersteuning van het bovenstaande:
- Op 10 mei 1940 rond 6.00 uur stort er een toestel (Ju-52) neer bij Veenendaal ter hoogte van de Roode Haan / west van de Slaperdijk. 1 bemanningslid (de Commandant, volgens het boek Ergens in Nederland, blz. 123) vindt hier de dood, 3 anderen worden krijgsgevangen gemaakt. Waar is de rest van de manschappen gebleven? Of was dit toestel wellicht op retourvlucht?

- Ju-52 toestel biedt plaats aan ca. 20 manschappen en bemanning (3 of 4)

- Op 10 mei 1940 8.45 uur krijgt commandant 2-3 R.H. opdracht van commandant 4 R.H. om ten Noorden van Wolfheze op de heidepercelen een zoektocht te doen naar parachutisten die aldaar zouden zijn geland. Uitgezonden patrouilles melden later niets gevonden te hebben. (zie ook verslag in Bibliotheek website).

- Afstand crash vliegtuig en Wolfheze is 17 kilometer. Met een gemiddelde snelheid van ca. 250 - 300 kilometer per uur is deze afstand in ca. 3 - 4 minuten gevlogen. Nagenoeg altijd stort een toestel, na geraakt te zijn door iets (mogelijk zelf een vogel of een motorstoring?), "enkele kilometers" verder neer, het komt zeker niet loodrecht uit de lucht zetten.

- Afstand Wolfheze - Ede langs het spoor is ca. 7 - 8 kilometer. Dit is dus prima lopend af te leggen in de tijd tussen 6.00 uur (crash), 8.45 uur binnengekomen melding van gelande para's bij Wolfheze en 'halverwege de ochtend', het moment waarop de groep 'Polen' worden bemerkt.

DE grote vraag blijft natuurlijk, waarom was deze groep gekleed in overalls, zonder wapens. Waarom liepen ze richting Ned. troepen. De kans om als spion te worden aangezien was daarmee groot, de kans op de kogel ook. Tegelijk: wanneer zij in deze kledij door Duitsers waren opgemerkt was de straf waarschijnlijk ook niet licht geweest?
» Deze reactie is geplaatst op 3 november 2004 15:29
Allert Goossens
Zeker een hypothese met waardevolle elementen!

Van voor af aan.

Er stond geen luchtafweer bij Arnhem. De eerste luchtafweer die de Duitsers tegenkwamen was de gordel langs de Grebbelinie en de Betuwestelling. Daar is recent een studie over gepubliceerd, haha. Maar vliegtuigen kunnen in de problemen raken door geraakt te zijn aan de Grebbelinie en vervolgens trachten terug naar Duitsland te komen. Bij constatering dat dit niet lukt, is een noodlanding evident (tenzij het toestel onbestuurbaar is natuurlijk). De vliegroute en het afspringen gaat volgens mij niet op.

Een Ju-52 vervoerde maximaal 19-20 militairen (beladen kruissnelheid 225-235 km/u). Meer konden er niet in. Parachutisten vlogen (bij mijn weten) niet meer langs de noordelijke route nadat de eerste landingen (tussen 4 en 5 uur) waren uitgevoerd. Daarvoor was ook geen taak meer. De luchtlandingstroepen vlogen nog wel, zelfs op de latere dagen nog (naar Waalhaven).

Als je de foto bestudeert zie je dat de groep deels (in elk geval niet allemaal) overalls aanheeft. Ontbreken van schoeisel is op de foto niet zichtbaar. Alle militairen op de foto hebben laarzen aan. Ik zie ook een koppelriem bij de meest rechtse "Pool". Inderdaad zijn alle hoofden opgeschoren, zoals veel Duitse militairen ook waren. Zo op afstand zien de militairen er te "gezond" uit voor Poolse krijgsgevangenen (zie ook de verhalen die onze soldaten laten hebben over de compleet uitgehongerde staat van Poolse gevangenen), maar dat hadden wij allemaal als mogelijkheid al uitgesloten. De kleding is volgens mij niet bij een woning weggenomen - althans ik heb nooit gehoord dat ze in burgerkleding liepen, en de foto lijkt ook gewoon uniformkleding prijs te geven. Ik merk op dat kleurverschil op de foto vooral door de zoninval wordt ingegeven, maar dat voorts de kleur (contrast- en donkertinten op het blote oog metende) eenduidig (uniform) lijktt. Wat voorts opvalt (en wat ook typisch Duits was) is dat de eenheid uitgerust met manschappen van ongeveer dezelfde lengte lijkt. Er lijkt tussen de gevangenen een verschil van maximaal enkele cm's in lengte te zitten. De Duitsers deelden vaker soldaten op lengte in, vooral bij de betere eenheden.

Ik ben het ook eens met wat je (Rutger) in de eerdere reactie hebt gezegd, dat het bijna zeker geen 30 man zijn geweest als je de foto bekijkt. Op de foto staan slechts ongeveer 10 man (in beeld), en aan de groep Nederlanders eromheen kun je concluderen dat de groep maximaal 10-20 man is geweest, niet meer. Dat denk ik ook. Maar alle rapporten spreken van 30-50 man, en dat verschil is erg groot. Overigens vind ik deze rapporten (zoals zo vaak) storend vaag, waarbij de beschreven zaken soms "fantastisch" over komen. Het lijkt toentertijd een echte bijzaak te zijn geweest voor onze militairen.

Ik vind je theorie dat het "zomaar" een aangeschoten vliegtuig met parachutisten is geweest (waaruit de groep ontsproot) echt onwaarschijnlijk. Allereerst om eerder gegeven redenen, maar ook omdat die geen enkele reden zouden hebben om westelijk te lopen, en zich van hun wapens te ontdoen. Logischerwijs waren ze dan oostelijk gelopen (met wapens) richting eigen troepen. Ik denk echt dat een normale Duitse eenheid geen enkele reden zou hebben of vinden om zich van wapens, uniformen en schoenen te ontdoen en rare spelletjes te gaan spelen. Met welk doel dan? En in de kennelijke wetenschap van standrechterlijke executie als Franc Tirreur? Nee, dat geloof ik niet.

Maar wat wel een mogelijkheid is, is dat een groep saboteurs is afgeparachuteerd. Dat zou dan ook bijvoorbeeld de overalls kunnen verklaren. Een Ju-52 kon volgens mij 20-24 man onbewapend meenemen. Ik blijf er alleen bij: "wat was dan hun missie, zo zonder wapens?"

Het eerste deel van die missie kan hebben bestaan uit het opzoeken van verborgen wapens en uitrusting, het ontvangen van geplande hulp door derden of iets dergelijks. Maar het blijft een buitengewoon vreemde zaak. Elders had men (lees: de speciale commando's) immers of verborgen wapens of een gefixeerd en herkenbaar (beperkt) doel. Dat lijkt hier niet herkenbaar. Wapens had men niet. Ergo - een groot vraagteken.

Wat me overigens opvalt op de foto is dat een aantal van de gevangenen nogal ontspannen lijkt. Er lijkt er zelfs een te lachen.

Ook het vervolg is natuurlijk raadselachtig. Het valt mij op dat de gegevens over deze groep bijzonder summier zijn en - ook al ben ik niet erg achterdochtig aangelegd - heeft deze anekdote bijzonder veel weg van een doofpotaffaire die tot vandaag de dag wordt gecontinueerd (met de weigerachtigheid van defensie een onderzoek te beginnen - of weten zij meer?). Als wij de foto bij Pannenkoekenhuis "Langenberg" niet hadden was de affaire ongetwijfeld door velen van ons (ondergetekende incluis) afgedaan als een fopspeen of een Vijfde Colonne verhaal, zoals we er zovelen kennen.

Ik ben eigenlijk ervan overtuigd dat dit oude grijze muisje nog een lang(enberg) staartje heeft ...
» Deze reactie is geplaatst op 3 november 2004 16:30
(redactie)
Totaal berichten: 2.294
Los van het feit dat deze hypothese een reeks nieuwe vragen ( ik denk alleen al aan de vraag wat men - ongewapend - eigenlijk hoopte te bereiken ) opwerpt zou het tenminste wel een antwoord betekenen op de veelgestelde vraag hoe een groep " Polen " eerst de Duits-Nederlandse grens kon passeren, vervolgens de IJssel kon oversteken en de omgeving van Ede kon bereiken zonder ooit te zijn opgemerkt.
En voor het geval het echt Polen zouden zijn geweest blijft dan ook nog de vraag hoe ze het aan Nederland grenzende Duitse gebied konden doortrekken, waar Duitse troepen zich in de nacht van 9 op 10 mei klaarmaakten om Nederland binnen te vallen.
Dit wordt allemaal anders bij een geplande Duitse actie vanuit de omgeving van Wolfheze.
Toch wil ik er niet echt aan, er blijven gewoon teveel vragen over.
» Deze reactie is geplaatst op 3 november 2004 17:47
Totaal berichten: 143
Ik heb een vraag over deze kwestie van technische aard.
"Ze konden niet naar binnen. De Polen werden onrustig en willen de bewakers overmeesteren, daarna volgde een bloedbad."
Ook" er werden 3 karabijnen en twee pistolen gevonden"
Ik ga er dus vanuit dat die karabijnen zijn gebruikt voor de executie.
En ik ga er ook van uit dat de Polen ( of Duitsers ) niet geboeid zijn geweest. Als dat wel zo zou zijn dan konden de bewakers natuurlijk niet overmeestert kunnen worden. Hoe wou je dat doen met je handen op je rug? Stel dat er 25 tot 30 man zijn geweest.
Ik ben in het gelukkige bezit van een volledig functionale karabijn No 3 Oud Model. Alle karabijnen hadden rechte grendels. Omdat dit een bolt action geweer is moet je na elk schot herladen. Met dit type wapen is het niet mogelijk omdat te doen terwijl het geweer geschouderd is. Dat gaat gewoon niet. Je moet het dus in je handen houden en herladen. En het magazijn kan maar 5 kogels bevatten.Dat kost dus tijd. Als die Polen werkelijk in de gaten hadden dat ze gefusieerd zouden worden, denk ik dat het wel op een massale vlucht uit zou lopen in plaats van te wachten totdat de soldaten hun geweer herladen hadden voor het volgende schot. Ook het kaliber speelt mee. Ze hadden zeker meer dan een schot nodig om een dodelijke verwonding aan te brengen. En het geheel heeft zich buiten afgespeeld.....
het gaat er bij mij gewoon niet in dat deze Polen of Duitsers gewoon gewacht hebben tot zij aan de beurt waren om te worden neer geschoten. Er waren dus maximaal maar 5 soldaten bij betrokken. Dat weten we natuurlijk niet zeker, maar ik ga er vanuit dat het aantal wapens gelijk is aan het aantal militairen.
Het is misschien detail geneuzel maar ik kan mij eenvoudigweg niet voorstellen dat ongeboeide soldaten gewoon gewacht hebben voor het volgende schot terwijl dat toch aanzienlijk veel tijd inbeslag heeft moeten nemen..
My $0.02
» Deze reactie is geplaatst op 3 november 2004 18:44
E.Roozeboom
Ik kan wel een gedeelte meegaan in de hypotese van Allart.
Het is in de meidagen meer voorgekomen dat groepen duitsers met speciale opdrachten byzonder licht of helemaal niet bewapend waren.
De duitsers die in Rotterdam op de Maas landde waren b.v. hooguit met een geweer/pistool bewapend.
Eenmaal aan wal hebben zij uit div. panden op het Noordereiland wapens en andere goederen gehaald die daar eerder waren opgeslagen.
Duitse para's sprongen volgens mij zelfs onbewapend uit de junkers.
Eenmaal op de grond haalde zij hun bewapening uit containers die door die zelfde junkers waren gedropt.
Een dergelijke handelswijze was dus niet vreemd voor de duitsers.
» Deze reactie is geplaatst op 3 november 2004 20:42
(redactie)
Totaal berichten: 849
21 januari 2005 stond het onderstaande artikel in De Gelderlander:

---
21 jan 2005

Het raadsel rond de verdwenen Polen
Door onze verslaggever

In Culemborg zouden twintig tot dertig onschuldige Polen begraven liggen: doodgeschoten in de Tweede Wereldoorlog door Nederlandse troepen. Deze bewering van twee amateur - historici veroorzaakte veel opschudding. Een reconstructie.

'Ede in Wapenrok', het boek van Evert van de Weerd en Gerjan Crebolder, gaat over de Veluwe in oorlogstijd. Maar de 490 pagina's die zij over dit onderwerp schreven, baarden minder opzien dan het hoofdstukje over een groep Polen die in Culemborg gefusilleerd zou zijn.

Dát er op de eerste oorlogsdag in mei 1940 een groep Polen in Nederland moet hebben rondgezworven staat wel vast. In gevechtsverslagen van Nederlandse commandanten komen fragmenten over hen voor. De rapporterende militairen gingen ervan uit dat het krijgsgevangenen waren, ontsnapt uit een Duits kamp en gevlucht naar Nederland.

Ze duiken de 10e mei 1940 op te midden van het oorlogsgeweld. Die ochtend zijn Duitse troepen Nederland binnengevallen. De Polen, het zijn er ongeveer dertig, worden door het legeronderdeel huzaren van Boreel aangetroffen langs de spoorlijn Wolfheze-Oosterbeek. De mannen maken een miserabele indruk. Ze zijn slecht gekleed, mager en onverzorgd en sommigen lopen zelfs blootsvoets.

Bij Hotel-Pension Langenberg in Ede wordt zelfs een foto van de Polen gemaakt. Ze worden 'bewaakt' door huzaren die op de foto overigens geen gespannen indruk maken. Het lijkt een bijna gemoedelijk tafereel. Vanaf Ede vervolgen de Polen hun weg richting Veenendaal; dat blijkt weer uit een gevechtsverslag van huzarencommandant Van de Maessen de Sombreff.

Ergens tussen Veenendaal en Maarsbergen moeten de Polen zijn overgedragen aan Nederlandse pioniers, destijds de naam voor de technische eenheden van het leger. Reserve-luitenant Snip van de pioniers meldt in een gevechtsverslag dat zijn eenheid de groep vreemdelingen achterlaat bij het station in Maarsbergen. Daar zijn krijgsgevangen Duitsers, NSB'ers en anderen, die verdacht werden van samenwerking met de Duitsers, bijeengebracht.

De volgende militair die verslag doet van zijn ontmoeting met de Polen is vrijwillig soldaat-chauffeur van het Landstormkorps Motordienst Prins. Hij vertelt dat hij in Maarsbergen verschillende diensten verrichtte. 'Onder andere het rijden van krijgsgevangenen. Hieronder waren Polen, die ontvlucht zouden zijn uit Duitse krijgsgevangenkampen'.

Tot zover de schriftelijke verslaglegging van de wederwaardigheden van de Polen . Het blijkt onmogelijk de makers ervan -voor zover ze nog in leven zijn- te spreken te krijgen over wat volgens hen verder met de Polen is gebeurd. Het Instituut voor Militaire Geschiedenis in Den Haag geeft hun adressen niet vrij. Wel worden in de verslagen soms de namen én de toenmalige woonplaats genoemd van militairen die eveneens betrokken waren bij de omzwervingen van de Polen. Dit zóuden schakels naar het verleden kunnen zijn, maar de genoemde mannen zijn niet meer in de genoemde plaatsen te vinden, of ze zijn overleden.

Schrijver Evert van de Weerd (68) van 'Ede in Wapenrok' bleek nog wel in staat een van de verslagleggers te traceren. Hij had in 1999 een telefoongesprek met Prins, de militair die de Polen op het station in Maarsbergen oppikte. Van de Weerd kreeg van de vroegere chauffeur te horen dat hij de Polen bij de roomskatholieke kerk in Culemborg afleverde. "Logisch lijkt het mij," zegt Van de Weerd, "dat Prins in Maarsbergen in zijn auto ook enkele bewakers meekreeg." Die zouden van de Vierde Compagnie Politietroepen (militaire politie) geweest moeten zijn, want die lagen in dat gebied.

Prins kan in ieder geval zijn bewering dat hij de Polen naar Culemborg bracht, niet herhalen, net zomin als hij kan bevestigen dat leden van de militaire politie meereden. Want ook Prins is inmiddels dood.

Van de Weerd en Crebolder gaan ervan uit dat leden van de militaire politie de groep vreemdelingen executeerden. De haveloze Polen zouden, zo moeten die Nederlanders aangenomen hebben, Duitsers zijn die in vermomming de boel achter de linies moesten saboteren. Helemaal ondenkbaar is die theorie niet. In de eerste oorlogsdagen liepen nogal wat verklede Duitsers in Nederland rond, veelal gehuld in namaakuniformen van de militaire politie. Vooral bruggen probeerden ze zo in handen te krijgen.

De Utrechtse historicus Jos Smeets schreef in 1997 een proefschrift over het Korps Politietroepen dat functioneerde van 1919 tot 1940, tussen de twee wereldoorlogen in. Ze werden gerekruteerd uit de beste soldaten en onderofficieren. Volgens Smeets waren de politietroepers harde jongens, bekend om hun discipline en zeer wel in staat tot het executeren van de groep vermeende Polen. "Ze hebben ook het vuur geopend op Nederlandse soldaten die van de Grebbeberg wegvluchtten. Ze hebben drie of vier deserterende soldaten gefusilleerd," zegt Smeets.

Toch heeft de Utrechtse historicus moeite met de theorie van Crebolder en Van de Weerd. Allereerst kan hij maar moeilijk geloven dat uit een kamp in Duitsland ontsnapte Poolse krijgsgevangenen door twee linies heen, de Duitse en de Nederlandse, de Veluwezoom -Wolfheze/Oosterbeek- kunnen bereiken- daar waar ze voor het eerst gezien werden.

Nog meer moeite heeft hij met de gedachtegang dat de Polen verklede Duitsers waren; dat ze als Duitse soldaten gewoon door hun eigen linie 'wandelden' en zich daarna omkleedden en zogenaamd als ontsnapte Poolse krijgsgevangenen in de Nederlandse linies terechtkwamen. In theorie kan het, zegt Smeets, maar hij vindt het tegelijkertijd wel een erg absurde redenering.

Hij houdt het daarom op een mythe, in ieder geval wat betreft het liquideren en begraven in Culemborg. Dat de Polen werden neergeschoten en begraven in Culemborg vernamen de auteurs van 'Ede in wapenrok' van Jan van Alphen. Deze 77-jarige inwoner van Deil is amateur-onderzoeker van oorlogsgebeurtenissen. Hij zegt zijn informatie al in mei 1940 te hebben verkregen van zich terugtrekkende Nederlandse legeronderdelen. Later verrichtte hij verder onderzoek waaruit gebleken zou zijn dat de groep Polen uit 21 man bestond. Ze werden volgens de man uit Deil ondergebracht in de katholieke Barbarakerk in Culemborg. Na hun executie zouden ze zijn begraven in het Rondeel, even buiten de stad.

In Culemborg zijn echter geen documenten of ooggetuigen te vinden die de beweringen van Van Alphen kunnen staven. De 80-jarige Jo van de Bogaard behoorde tot het grote gezin dat in mei 1940 op de boerderij vlakbij het Rondeel leefde. Niet eerder dan in juni van dit jaar echter hoorde hij de verhalen over het massagraf. "Het Rondeel is een vierkant van vierhonderd bij vierhonderd meter. Wij kwamen er vaak want mijn vader pachtte die grond. We maaiden met de zeis het gras voor de koeien. Als je daar een gat graaft voor twintig dode Polen, moet je daar sporen van zien. We zouden het absoluut gemerkt hebben." Dat eventuele lijken in de sloot gedumpt kunnen zijn, gelooft hij ook niet. "In opdracht van de rijksoverheid werden elk jaar de sloten leeggeschept. Ze zijn nooit op lijken gestuit. Twintig lijken bij elkaar zou trouwens een dam zijn geweest." Zijn conclusie: het is onzin dat daar Polen begraven liggen.

To van Zuilekom is ook een van die Culemborgers naar wie verwezen wordt als iemand die de oorlog heel bewust meemaakte. Ze is nu 89 jaar, in de meidagen van 1940 was ze 24, onderwijzeres en woonachtig in de binnenstad. "Ik kwam overal en heb nooit iets gezien van Polen. Wat ik bijvoorbeeld nog goed weet, is dat later Russen in Culemborg kwamen. Waarschijnlijk door de Duitsers gevangen genomen en daarna vechtend voor de Duitsers."

Op 11 mei werd een groep IJzendoorners in de Barbarakerk ondergebracht. Het iets oostelijker gelegen dorp IJzendoorn liep gevaar als gevolg van de hevige strijd om de Grebbelinie en de daarop aansluitende Betuwelinie. De IJzendoorners werden geëvacueerd naar Culemborg en de toen 14-jarige Teuntje Schuiling-Krouwel was een van hen. "In de kerk en een bijzaaltje waren absoluut geen Polen," zegt ze.

Maar waar zijn die vermeende Polen dan gebleven? Want ze zijn er wel geweest. De kans is groot dat de tijd het raadsel zal toedekken. Dat nooit bekend zal worden of het echt ontsnapte Polen waren. En of ze in Nederland de dood vonden, of dat ze zich verspreidden en in de chaos van die eerste oorlogsdagen allemaal hun weg waar dan ook naartoe vonden.
---
BRON: De Gelderlander - http://www.gelderlander.nl
» Deze reactie is geplaatst op 31 januari 2005 18:17
Allert Goossens
Mooie bijdrage dit! Dat dit verhaal nog steeds wordt bijgehouden is uiterst interessant. Ik ben benieuwd of we het sluitstuk nog eens gaan meemaken!

Overigens zitten er wel wat dunne verhaallijntjes van de auteur bij. Zijn onderbouwing van het Culemburgse is flinterdun lijkt me. Op zich niet zo raar, maar hij maakt er wel een stellige onderbouwing van.

Twee wat me opvalt - uit curiositeit - is het stuk over de Politietroepen. Daar zal de auteur de man achter het proefschrift in zijn artikel hier niet letterlijk hebben gevolgd. De Politietroepen waren immers een andere eenheid dan de Marechaussee waar kapitein Gelderman onderdeel van vormde. Het was dus niet het korps Politietroepen dat bij het viaduct eigen paniekerende troepen beschoot.

Het blijft overigens een onverminderd boeiend mysterie!
» Deze reactie is geplaatst op 31 januari 2005 18:32
(redactie)
Totaal berichten: 849
Op 28 oktober 2004 publiceerde het Utrechts Nieuwsblad een samenvatting van onderstaand artikel dat nooit werd gepubliceerd. Via de auteur, Aad Nekeman, ontvingen wij onlangs dit stuk 'research' en na toestemming hebben we het geplaatst in de discussiegroep zodat iedereen het kan lezen!

Groet,
Rutger.

---------------
'MASSAMOORD OF MYTHE'

30 OKTOBER 2004

Een altijd verzwegen massa-executie van onschuldigen? In Nederland? De ophef was groot toen in mei het boek 'Ede in wapenrok' uitkwam. Daarin wordt beweerd dat met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid in mei 1940 twintig tot dertig Polen door Nederlandse troepen doodgeschoten werden. Ze zouden begraven zijn in een massagraf in Culemborg. Toch kwam er geen officieel onderzoek. Het ministerie van defensie stelde dat er te weinig aanwijzingen zijn. Blijft een massamoord in de doofpot? Of is het een mythe?

Raadsel van tientallen verdwenen 'Polen' blijft onopgelost
Massamoord of mythe

CULEMBORG
Door Aad Nekeman
Op 27 mei van dit jaar presenteren Evert van de Weerd (68) en Gerjan Crebolder (55) het boek 'Ede in wapenrok'. Ze hebben er meer dan vijf jaar aan gewerkt. Hun publicatie blijft niet beperkt tot gebeurtenissen op de Veluwe, zo gaan ze in een hoofdstuk in op een mysterie: waar bleef een groep van dertig tot vijftig mannen, waarschijnlijk uit een Duits kamp ontsnapte Polen die al in 1939 krijgsgevangen zouden zijn gemaakt?
De auteurs sluiten dat hoofdstuk af met de conclusie dat die groep op 10 mei 1940 of kort daarna in Culemborg geliquideerd kan zijn - en leden van het Nederlandse Korps Politietroepen zouden daar weleens verantwoordelijk voor geweest kunnen zijn.

Dachten die dat het om Duitse saboteurs ging? Of wél om Polen maar handlangers van de Duitsers? Of, zoals deze kennelijk moeilijk te definiëren lieden zelf zeiden, ging het om ontsnapte krijgsgevangenen? Die echter te opstandig tegen hun Nederlandse begeleiders/bewakers werden en daarom om het leven gebracht?
Als er al zo'n drama plaatsvond, dan moeten er mensen zijn - militairen, burgers ? - die er van weten. Of het nu in Culemborg gebeurde of elders. En na 64 jaar móet er iemand gevonden kunnen worden die bereid is het geheim te ontsluieren.

De Stichting Het Veteraneninstituut in Doorn, die de belangen behartigt van oud-militairen, heeft ledenlijsten van mensen die bij alle onderdelen dienden. Men wil wel zoeken in de ledenlijsten - om te kijken of er namen op voorkomen van militairen die destijds op een of andere manier betrokken waren bij de Polen. "Maar er is weinig kans van slagen," voorspelt medewerker Schoeman, "van de 300.000 Nederlandse militairen die in de Tweede Wereldoorlog ingezet werden, zijn er nog maar 9600 in leven."

De schrijvers Van de Weerd (Ede) en Crebolder (Barneveld) staan bekend als degelijke onderzoekers van de historie. De eerste heeft een confectiezaak in Ede gehad, was reserve-officier en is een gedreven amateur-historicus. Crebolder is de stadsarchivaris van Barneveld. Hun conclusie over de Polen baart meer opzien dan de inhoud van de 490 andere bladzijden van het boek. Op 7 juni publiceert de eerste krant over de mogelijke massamoord. Andere media volgen. De groep Polen zou volgens het boek begraven zijn in een gebied net buiten het toen 9000 inwoners tellende stadje Culemborg, het Rondeel. Het was eeuwen eerder door de graaf van Cuylenborg als wandelgebied aangelegd bij zijn zomerverblijf de Bol, een vierkant van 400 bij 400 meter, vlakbij de Lek. Dat het dumpen in het Rondeel gebeurt, hebben de auteurs gehoord van Jan van Alphen in Deil. Van Alphen (77) groeide op in Beusichem, vlakbij Culemborg, was bankemployé en in zijn vrije tijd een gedreven en gewaardeerd onderzoeker van oorlogsgebeurtenissen. In en na de oorlog zegt hij de Nederlandse bergingsdienst geholpen te hebben.
Het Culemborgse gemeentebestuur vindt na de verschijning van het boek dat de minister van defensie moet beslissen over een nader onderzoek. De afgevaardigde van Polen in Nederland, ambassadeur Michalowski, vraagt de Nederlandse regering de zaak zeer serieus te nemen.
Maar zo plotseling als de opschudding ontstond, is die ook weer verdwenen. Want al gauw laat het ministerie van defensie weten dat er feitelijk niet meer bekend is geworden dan er kort na de oorlog ook al aan gegevens voorhanden was. Daarom vindt men dat er geen aanleiding is een onderzoek in te stellen.

Directeur Piet Kamphuis (51) van het Instituut Voor Militaire Geschiedenis in Den Haag speelde een belangrijke rol bij de afwijzing. Zijn instituut werd door het ministerie om advies gevraagd net zoals de bergings- en identificatiedienst van de Koninklijke Landmacht. En die adviezen waren negatief: niet graven. Kamphuis had tevoren schrijver Van de Weerd gesproken én Van Alphen. De laatste bleek in deze kwestie een heel belangrijke bron van de schrijvers geweest te zijn. Kamphuis kent ze alledrie, de schrijvers en Van Alphen, en waardeert ook wat ze aan research in het verleden deden. Maar hij zegt dat de beweringen van Van Alphen nu echter wel 'hoogst speculatief' zijn. Wat 'Ede in wapenrok' betreft zou hij niet graag zo'n vergaande bewering in een boek durven doen. "Ik zou eerst documenten willen zien en ooggetuigen willen spreken." Maar daaraan beginnen, nee, voor hem zijn zelfs daarvoor nu de beschikbare gegevens te mager.
Schrijver Crebolder zegt dat jammer te vinden want met een onderzoek had tenminste het mysterie - liggen er nu wel of geen menselijke resten? - opgelost kunnen worden. "We blijven erbij dat die Polen echt verdwenen zijn".

Dat zei hij vier maanden geleden. Het was ook ongeveer het laatste dat over deze zaak opgetekend kon worden. Ineens had niemand het er meer over. Merkwaardig eigenlijk, want áls de moord al plaatsvond, dan moeten er mensen van weten of er moeten aanwijzingen te vinden zijn in kranten, burger- of militaire verslagen of in historische publicaties.

Leden van het Korps Politietroepen zouden volgens 'Ede in wapenrok' de massa-executie uitgevoerd kunnen hebben. Maar er zijn nu nauwelijks nog mensen die bij dat korps dienden en die - over de verdwenen Polen - in hun geheugen zouden kunnen tasten.
Bestuurslid Van Veen van de Stichting Marechaussee Contact zegt dat zij ook de belangen behartigen van politietroepers ('piktenters'). "Veel leden van de politietroepen hebben we echter niet want dat korps hield op te bestaan in mei 1940, na de Duitse zege. Ze behoorden destijds ook al niet tot de jongsten. De keuring van de kandidaten voor dit onderdeel was erg streng. Door de slechte economie en de vele werklozen kon men zich permitteren alleen de besten te selecteren. Dus konden ze lui die goed van lijf en geest waren selecteren en dat waren meestal niet de jongsten," zegt Van Veen. "Er zullen niet veel oudjes meer zijn. Van de 3000 leden die we nu hebben zaten er hooguit enkele tientallen bij de politietroepen. Al weer lang geleden kwam een groepje veteranen van hen naar onze stichting over. Ik herinner me dat we toen al de grootste moeite hadden een bestuurslid namens hen te vinden."
Jos Smeets (46) in Utrecht is historicus. In 1997 schreef hij een proefschrift over het Korps Politietroepen zoals dat tussen 1919 en 1940 bestond. Er kwam ook een boek van uit. Smeets deed veel archiefonderzoek en sprak een 25-tal oud-leden van het korps. "Van alle rangen. Toen waren ze al een eind in de zeventig en tachtig. Nu, zeven jaar later, zullen er niet veel meer in leven zijn," zegt hij.

Op 10 mei 1940 duikt de groep 'Polen' op midden in het oorlogsgeweld. Want die ochtend zijn Duitse troepen Nederland binnengevallen en rukken snel op. De Polen houden zich op langs de spoorlijn Wolfheze-Oosterbeek, de Veluwezoom. Huzaren van Boreel zijn de eersten die hen opmerken. In gevechtsverslagen die enkele commandanten later maakten, komen in totaal vier fragmenten over de Polen voor. De verslagen zijn vrij toegankelijk bij het Instituut Voor Militaire Geschiedenis in Den Haag. In die verslagen varieert het aantal Polen van dertig tot vijftig. De aangetroffen mannen maken een miserabele indruk, ze zijn slecht gekleed, mager en onverzorgd en sommigen lopen zelfs blootsvoets. Eerste luitenant en pelotonscommandant van de huzaren J. Baron van Lijnden schrijft in zijn dagboek over hen. Dertig zouden het er volgens hem geweest zijn. Ze kwamen 'zeer model' aanzetten, schrijft hij en hij onderstreept die woorden. 'Ze willen via Utrecht naar Engeland. Een korporaal en één man begeleiden hen richting Ede'. Bij Hotel-Pension Langenberg in Ede wordt een foto gemaakt van de Polen die bewaakt worden - maar zo te zien tamelijk ontspannen - door Nederlandse militairen. De foto bevindt zich in het gemeentearchief van Ede, maar wie hem maakte heeft men nooit kunnen achterhalen. Misschien een militaire fotograaf, misschien een burger?
Kornet P. van de Maesen de Sombreff, in die meidagen ook pelotonscommandant van de huzaren, stelt op 7 februari 1941 een verslag op waarin hij meldt de groep op 10 mei op de weg van Ede naar het gehucht De Klomp bij Veenendaal gezien te hebben. De huzaren moesten zich terugtrekken en een nieuwe verdedigingsstelling innemen. Er kwamen veel zich terugtrekkende troepen langs. En ineens was daar 'een 50-tal mannen die van verre veel leken op tuchthuisboeven'. Ongewapend, kaalgeschoren hoofden, een deel had geen schoenen aan. Vreemd kan het genoemd worden dat ze wel 'in gesloten colonne' marcheerden.
Was dat er in hun krijgsgevangenschap door de Duitse bewakers in gestampt?
Daar bij De Klomp waren ze onder geleide van Nederlandse militairen. Toen er geen troepen meer langs kwamen, kreeg de kornet Van de Maesen de Sombreff opdracht zich zo snel mogelijk terug te trekken. Op die terugtocht 'passeerden wij de 'Polen' die ik Duits hoorde spreken en die zich haastten achter de linie te komen'.

Misschien leeft er nog iemand van deze commanderende militairen van wie de gevechtsverslagen in het archief van het Instituut Voor Militaire Geschiedenis in Den Haag opgeborgen liggen. Zíj hebben die Polen met eigen ogen gezien en kunnen misschien nog bruikbare informatie leveren. Alleen, hun adressen van toen komen niet in de openbare documenten van het instituut in Den Haag voor en de instituutmedewerkers mogen die, als ze ze al zouden hebben, vanwege de privacybescherming niet aan 'de krant' verstrekken.
Van enkele collega-huzaren, die toen ook op de Veluwe gelegerd waren, worden in de openbare stukken echter wel - een meevallertje voor de onderzoeker - de adressen vermeld. Zoals die van eerste luitenant jonkheer C. Roell en eerste luitenant P.V.O. Bartels. Na raadpleging van de lijsten van oud-militairen laat medewerker Schoeman van het Veteraneninstituut in Doorn weten dat er alleen een P.V.O. Bartels in hun bestand voorkomt. "Maar drie jaar geleden is hij overleden." Ook van enkele ondercommandanten van kornet Van de Maesen de Sombreff staan - opnieuw een meevaller voor de onderzoeker - de toenmalige woonplaatsen in de gevechtsverslagen vermeld. Katuin in Medemblik, Marijs in Den Haag en Vos in Nieuwe Tonge. Het is een poging waard: informeren bij mensen met díe naam in die plaatsen in het telefoonboek van nu. De eerste twee leveren niets op, maar de laatste wel. De weduwe van ondercommandant Vos komt aan de lijn. "Hij is vijftien jaar geleden overleden," zegt ze echter. Kennelijk is er steeds contact gebleven tussen de 'maten', die tot die eenheid hoorden, én tussen hun echtgenotes, want ze weet dat de laatste 'vriend' van de groep twee jaar geleden overleed, 82 jaar oud. Weer een schakel naar het verleden die niets oplevert.

Hoe het met de Polen na de ontmoetingen met de huzaren van Van de Maesen de Sombreff precies verder ging, blijft voorlopig vooral een kwestie van gissen. Op een bepaald moment moeten Nederlandse pioniers (technische militairen) de Polen overgenomen hebben, zo valt nog wel na te gaan. Reserve-luitenant van een pioniersgroep ir. J. Snip maakt er melding van in het gevechtsverslag dat hij in juni 1940 optekende. Ze hadden, schrijft Snip over zijn eenheid, landmijnen gelegd bij de Schrikbrug in Ede en keerden 's avonds 'zonder verliezen' terug. Op het station van Maarsbergen hebben ze de Polen, die ze dus ergens van de huzaren overnamen, afgeleverd. Op dat station waren krijgsgevangen Duitsers, NSB'ers en anderen die verdacht werden van samenwerking met de vijand, bijeengebracht.
Het verslag van Snip gaat tot 14 mei. Die dag trekt zijn eenheid van Houten naar Jutphaas, is 'bezig' aan het Merwedekanaal en horen dan dat de wapens neergelegd moeten worden omdat Nederland zich overgegeven heeft. Nergens in zijn verslag komt een verdere mededeling over de Polen voor.
De Polen komen dan verder alleen nog voor in het verslag van de vrijwillig soldaat-chauffeur van het Landstormkorps Motordienst W. Prins. Die was toen woonachtig in Velp en van beroep ijsfabrikant. Nu enkele jaren geleden overleed hij. Hij maakte zijn verslag voor een commissie die in 1950 namens de regering een aantal omstreden gebeurtenissen tijdens de oorlogsdagen onderzocht, de Commissie Militaire Onderscheidingen.
Een kopie van Prins' verslag is in het bezit van schrijver Van de Weerd. In de nacht van 9 op 10 mei moest Prins een groepje militairen ophalen in de buurt van Beek bij het Montferland, vlakbij de Duitse grens. Toen het de volgende dag licht werd bleken ze met hun vrachtwagen bijna tussen de oprukkende Duitsers te zitten. Al schietend zouden ze er tussendoor gereden zijn. De hele verdere dag was Prins met zijn vrachtwagen in touw voor het leger. 's Middags stuurden politietroepen hem naar Scherpenzeel en van daar werd hij weer naar Woudenberg gedirigeerd waar hij zich meldde bij een kapitein. Die zond hem met een paar militairen door naar het station in Maarsbergen. 'Hier heb ik verschillende diensten verricht, o.a. het rijden van krijgsgevangenen. Hieronder waren Polen, die ontvlucht zouden zijn uit Duitse krijgsgevangenkampen', is in het verslag te lezen.
Van de Weerd zegt het verslag van Prins gevonden te hebben 'ergens' in het archief van het instituut in Den Haag. In 1999, net nadat hij het verslag vond, belde hij Prins op. Hij kreeg van de vroegere chauffeur te horen dat die de Polen bij de roomskatholieke kerk in Culemborg afleverde. "Logisch lijkt het mij," zegt Van de Weerd nu, "dat Prins in Maarsbergen in zijn auto ook enkele bewakers meekreeg en dan van de Vierde Compagnie Politietroepen."

Van de Weerd weet op dat moment - juni dit jaar - dat er inmiddels sterke twijfels zijn gerezen aan het bestaan van een massagraf bij Culemborg. Hij zegt dat amateur-historicus Van Alphen, een van hun bronnen, nu trouwens een iets ander verhaal vertelt dan aanvankelijk het geval was. Van Alphen zegt dat de Polen vanuit Maarsbergen naar Wijk bij Duurstede werden gebracht maar dat 'ze' ze daar niet wilden hebben. "En toen zou Prins, vermoedt Van Alphen, met hen over de pont bij Beusichem gegaan zijn en niet over die bij Culemborg zoals steeds aangenomen is," zegt Van de Weerd.
Maar hééft Prins uiteindelijk de Polen wel in Culemborg afgeleverd? Was het geen ander stadje aan de (een) rivier?

Van Alphen, steeds opnieuw komt die naam naar voren als de man die weet wat er met die Polen gebeurde. Bij hem is - ook zomer 2004 niet - geen plaats voor twijfel. Hij verklaart tegenover journalisten dat hij al in mei 1940 van zich terugtrekkende Nederlandse legeronderdelen hoorde van de liquidatie en het dumpen van de lijken in het Rondeel. Ook vertelt hij in kranteninterviews dat hij er door onderzoek en door reacties van oud-militairen (of hun kinderen) achter kwam dat het om exact 21 gedode Polen zou gaan.

Wat waren de leden van het Korps Politietroepen eigenlijk voor mensen?

De eenheid bestond tussen 1919 en 1940, tussen de wereldoorlogen in. Ze waren er voor het politietoezicht in het leger en moesten de werkdruk bij de marechaussee verlichten. In 1935 waren er 850 man, in 1939 1532 en dat aantal moest nog verder uitgebreid worden. Ze werden gerekruteerd uit de beste soldaten en onderofficieren. Ten tijde van de Duitse inval werden ze ingezet voor de bewaking van belangrijke objecten zoals bruggen, verder voor de orde in het achterland en voor het bestrijden van vijandelijke commando's achter het front.
Historicus Smeets zegt dat politietroepers bekend stonden om hun discipline, het waren harde jongens, net zoals de marechaussees. "Ze hebben ook het vuur geopend op Nederlandse soldaten die van de Grebbeberg wegvluchtten. Ze hebben drie of vier deserterende soldaten gefusilleerd."
De politietroepen hadden onder andere eenheden in Nijmegen, Amerongen en Doorn. Wat niet in Smeets' boek staat, maar wat hij nog wel weet te melden is dat leden van de marechaussee en waarschijnlijk ook van de politietroepen op 10 en 11 mei 1940 in Culemborg zijn geweest. "De Duitsers hadden de spoorbrug in handen gekregen. Een groep marechaussees - en wellicht ook van de politietroepen - uit Nijmegen hebben geprobeerd de brug weer in handen te krijgen. Die Duitsers liepen daar over de brug. Dat is een hevige strijd geweest. Daaraan denk ik als ik dat verhaal over Culemborg hoor," zegt Smeets.
Zouden die Polen dan toch Duitsers - of handlangers - geweest zijn die met toneelspel toegang kregen tot de brug? Bedoelt Smeets dat? Hij antwoordt allereerst dat hij niet kan geloven dat uit een kamp in Duitsland ontsnapte Poolse krijgsgevangenen door twee linies heen - de Duitse en de Nederlandse - de Veluwezoom konden bereiken - daar waar ze (bij de spoorlijn Wolfheze-Oosterbeek) voor het eerst gezien werden.
Maar als het nu een een Duits commando was? Dat ze als Duitse soldaten gewoon door hun eigen linie 'wandelden' en zich daarna omkleedden en zogenaamd als ontsnapte Poolse krijgsgevangenen in de Nederlandse linies terecht kwamen? In theorie kan het, zegt Smeets, maar hij vindt tegelijkertijd de gedachtegang wel erg absurd worden.
Dat de politietroepen een keurkorps vormden, wil hij trouwens relativeren. "Ik heb iemand gesproken die commandant bij dat korps was. Die zei: glanzend van buiten, rot van binnen. Een enorme discipline - maar als doel, niet als middel."
In zijn boek schrijft hij dat er na de oorlog een parlementaire enquête werd gehouden (door de Commissie Militaire Onderscheidingen) en dat daarin enkele 'negatief kritische' uitspraken over het optreden van militaire onderdelen werden geuit. De politietroepen echter werden geroemd om de 'tucht, schietvaardigheid en geoefendheid'. Op enkele uitzonderingen na had het korps zich 'dapper en uitermate plichtsgetrouw' gedragen. Afgezien van het handhaven van de orde in het leger, werden ze door de legerleiding zeker ook als 'vechtend onderdeel' ingezet. Bij de gewone soldaten genoten ze een bepaald ontzag en daarom ook stuurden de Duitsers enkele commando's in nagemaakte uniformen van deze politiemilitairen naar Nederland. Vooral bruggen probeerden ze zo in handen te krijgen. Bij Roosteren over de Maas in Limburg schoten de verklede Duitsers twee militairen dood toen ze door de mand vielen als Duitse infiltranten. Als de Polen al bewaakt werden door politietroepers, dan moeten die van de posten Amerongen, Doorn of Nijmegen geweest zijn, behorend tot de Vierde Compagnie Politietroepen die weer onderdeel was van het Tweede Legerkorps, gelegen in midden-Nederland.
De commandanten van de politietroepen waaronder Culemborg viel, waren kapitein H. Onderstal, eerste luitenant P. J. Cornelissen en de sergeant-majoors J.G. van Eck en E. Roebers. Wat een van hun taken was blijkt uit wat luitenant Cornelissen rapporteert over de 12de mei. Ze hadden 'de order gekregen van de Chef Staf van de Vierde Divisie om met al het beschikbare personeel op te rukken naar de Grebbesluis (bij Rhenen) en de beide bastions, teneinde alle Nederlandse militairen die een witte vlag vertoonden en terugtrokken, neer te schieten'. Zo ver kwam het niet omdat ze bij hotel de Grebbeberg bovenop de berg zelf onder vuur genomen werden.
Nog steeds is het schokkend te lezen hoe het er daar bij die Grebbeberg aan toeging. Cornelissen: ...'tegen 12 uur kwam plotseling uit de richting Rhenen een groote afdeeling, loopend en per rijwiel, in paniek terug. (...) Bespannen voertuigen in galop. (...) Onderstal (de kapitein) hield ze tegen door een paar auto's dwars over de weg te plaatsen met posten ervoor'... Ze kregen de troepen tot rust en stuurden ze weer terug. Even later herhaalde zich dat en was het moeilijker ze rechtsomkeert te laten maken.
Sergeant-majoor Roebers schrijft in zijn verslag van 7 juni 1940 wat hij op 13 mei zag toen ze postten in Leersum op een kruispunt in de weg Rhenen-Driebergen. ....'zoveel officieren in burger- en militaire auto's met grote snelheid komende uit de richting Rhenen en gaande in de richting Utrecht. (...) Ook velen per fiets, die onder geen enkel commando stonden en naar de weg vroegen. Het gaf de indruk van een wanordelijke bende'.
Hoe naïef ten opzichte van de oorlog een aantal burgers was blijkt uit een verslag van ritmeester der huzaren K. Feist. Het is 10 mei, vlakbij Ede, het is een onoverzichtelijke situatie geworden met overal opduikende Duitse en Nederlandse soldaten. 'De bewoners van Ede beseffen nog niets van het gevaar dat hen boven het hoofd hangt', schrijft Feist, 'ze halen in de loop van de middag de theetafel naar buiten om toch vooral niets van dit schouwspel te missen. De politie jaagt ze naar binnen'.
Ook een aantal leidinggevenden van de politietroepen werd in 1947 door de onderzoekscommissie van de regering nog eens aan de tand gevoeld. Korporaal J. Koper verklaarde daarbij dat het inderdaad hun taak was op de Grebbeberg in de 'rug' van een bataljon te gaan zitten en op te letten dat er geen soldaat tijdens de aanval zou terugtrekken of met een witte vlag of zakdoek zwaaien. 'In dat geval moesten wij op hen schieten'.

Het zou mooi zijn als een van de genoemde politietroepers nog in leven is om hem naar de situatie van toen te vragen. De namen: Onderstal, Cornelissen, Van Eck, Roebers en Koper. Bestuurslid Van Veen van de Stichting Marechaussee Contact is zo welwillend om in zijn lijst van 3000 'begunstigers' te kijken. Maar geen van de namen komt er op voor.

De conclusie ligt voor de hand dat via de militaire kanalen geen opening in het mysterie te krijgen is. Maar mogelijk zijn er in de geschreven bronnen wel aanwijzingen te vinden.

Er waren veel militairen in Culemborg gelegerd, dat wil zeggen veel verschillende onderdelen. Uit de Culemborgsche Couranten van 1939-1940 blijkt dat er zelfs een militaire voetbalcompetitie was; van de pontonniers, pioniers, het brugdetachement en de luchtdoel. Ze brachten zes voetbalteams op de been. Maar over de Polen, in die kranten: niets. In de krant van 18 mei, acht dagen na de Duitse inval, schrijft een anonymus in de Culemborgsche Courant een gedetailleerd verslag van zijn tocht op 15 mei van Doesburg naar Rhenen, zo ongeveer dwars door het gebied waar ook de Polen door gekomen moeten zijn. Kennelijk heeft de onbekende chroniqeur niets over hen vernomen. Wel schrijft hij iets over dinsdagmiddag 14 mei vijf uur wanneer er schoten op de spoorbrug gehoord worden 'en men veronderstelde dat Duitsche soldaten uit een vliegmachine waren gedaald (...) De Nederlanders stelden op de Havendijk hunne machinegeweren op en gingen de spoorbrug onder vuren nemen'.
Historicus Smeets heeft het ook over zo'n soort incident en dat het marechaussees en mogelijk politietroepers waren die op de Duitsers schoten.
Alleen beweert hij dat het op 10 en/of 11 mei was en niet op de 14de.
Nog een andere publicatie over Culemborg en de oorlog: drs. Ineke Brasz schreef in 1984 een doctoraal scriptie (dat later in boekvorm uitkwam) over het joodse leven in deze plaats tussen 1870 en 1940, 'De Kille van Culemborg'. Ze sprak voor haar scriptie veel mensen. Over de vermeende moordpartij op Polen vernam ze niets.
Henk Huitsing van het streekarchief Rivierenland maakte in 1985 een 'bronnenpublicatie' over Culemborg, 'Archiefstukken uit een verscheurde tijd'. Over Polen geen letter.
In verschillende krantenpublicaties in juni 2004 wordt gesteld dat Culemborg in die dagen geëvacueerd was. De ligging bij zowel de belangrijke waterlinie als bij de spoorbrug over de Lek - en de daaruit voortvloeiende gevaren - zouden tot de evacuatie geleid hebben. En in een lege stad kan makkelijk iets gebeuren en vervolgens verborgen blijven. Maar Culemborg en dan nog maar een deel van de bevolking werd pas op 14 mei geevacueerd, naar het vlakbij gelegen Beusichem. Maar de volgende dag was men al weer terug want toen capituleerde het Nederlandse leger.

In 1995 komt er weer een boek uit, een herdenkingsboek omdat de bevrijding dan vijftig jaar geleden is, 'Culemborg '40 - '45'. Zes auteurs die over de oorlog al veel kennis bezaten, hadden zich nog eens in de archieven gewaagd en waren ook nog eens te rade gegaan bij plaatsgenoten die het allemaal meemaakten. Maar ook al hebben ze met z'n zessen tientallen oude Culemborgers gesproken, geen letter over wat er in het Rondeel gebeurd kan zijn. Opmerkelijk is vooral dat ook Jan van Alphen een artikel in dat boek schreef, 'De luchtoorlog rond Culemborg'. Niets daarin over een massamoord. Zijn verhaal ging dan wel over een ander onderwerp, de luchtoorlog, maar Van Alphen had zijn mede-auteurs toch over die executie kunnen inlichten? Dat zal niet gebeurd zijn, want niemand heeft het er over.
B. Holtkamp (55) leverde ook een verhaal voor dat bevrijdingsboek. In al de gesprekken die hij daarvoor voerde, was er niemand die iets zei over een mysterieus graf. "Ik heb ook veel archiefwerk gedaan." Maar niets, geen enkele aanwijzing. Toch wil hij niet zeggen dat er niets gebeurd is. "Over een massagraf heb ik nooit gedacht: het kan niet. Er zou daar in het Rondeel best iets kunnen liggen."
Ook Bert Blommers (45) leverde een bijdrage. Hij werkte al eerder aan boeken over Culemborg en sprak daarvoor met veel oude inwoners. "Ik heb het verhaal van de Polen nooit opgevangen. Wat nu verteld wordt is allemaal een beetje schimmig."
Blommers verwijst dan naar Jo van de Bogaard; die behoorde tot het grote gezin - zeven kinderen - dat destijds op de boerderij vlakbij het Rondeel leefde.

Van de Bogaard is nu tachtig jaar en nog een vitale man. In mei 1940 was hij zestien jaar. Niet eerder dan in juni van dit jaar echter hoorde hij de verhalen over het massagraf. "Het Rondeel is een vierkant van vierhonderd bij vierhonderd meter. Geen moeras, het ligt vrij hoog. Wij kwamen er vaak.
Mijn vader pachtte die grond en met de zeis maaiden een broer van mij en ik het gras voor de koeien. Als je daar een gat graaft voor twintig dode Polen, moet je daar sporen van zien. We zouden het absoluut gemerkt hebben." Dat eventuele lijken in de sloot gedumpt kunnen zijn, gelooft hij ook niet. "De rijksoverheid liet elk jaar de sloten leeg scheppen. Het bocht - riet en al dat andere spul - konden we goed als mest gebruiken. Ze zijn nooit op lijken gestuit. Twintig lijken bij elkaar zou trouwens een dam geweest zijn."
Het Rondeel was ook geen echt afgelegen gebied, meent hij. In het oude huis de Bol, vlakbij de Lekdijk, waren misschien wel honderd soldaten van de luchtafweer ondergebracht. "Die liepen vaak te struinen door het Rondeel, al of niet met een meisje."
Op de 10de mei schoten de op de Bol gelegerde militairen op Duitse vliegtuigen, op 11 mei werden ze zelf beschoten en volgens Van de Bogaard verdwenen ze 's avonds op de 12de mei of de 13de uit de Bol. "Ze zullen zich wel hebben moeten terugtrekken."
Een deel van de bevolking van Culemborg evacueerde op 14 mei (tot de volgende dag) naar het dorp Beusichem. "Maar wij gingen niet weg," zegt Van de Bogaard, "mijn vader wilde daar niks van weten." Hij kan ook niet zeggen dat het die dagen in Culemborg zo'n chaotische toestand was. Met het schieten en bombarderen - waarbij volgens Van de Bogaard enkele slachtoffers vielen - was het allemaal wel heftig, maar enig overzicht van de gebeurtenissen was er toch wel. Hij vat uiteindelijk samen: het is onzin dat daar twintig Polen begraven liggen.
Jo's jongste broer is nog maar kortgeleden overleden. Diens weduwe, mevrouw Van de Bogaard-Gilhuis, woont vlakbij de plek waar dan het massagraf zou moeten zijn. Ze is niet in de stemming er veel voor te zeggen. "Mijn man is op de Bol geboren. Het was een groot gezin. Er is nooit iets geweest, weten ze. Het is een fabeltje, vergeet het maar. Mijn broer zat in het leger en ook hij heeft nooit iets opgevangen. Nee, wij geloven er helemaal niet in."
Ook al noemt Van de Bogaard het hele Polenverhaal onzin, toch sluit hij niets uit. "Als het dumpen nou aan de andere kant van Culemborg was, de westelijke, dat is het Culemborgse veld, veel afgelegener, dat zou logischer zijn. Want je zou wel zeggen dat ze érgens gebleven moeten zijn."
Enige tijd geleden - hij denkt in juni of juli - kreeg Van de Bogaard, afzonderlijk van elkaar, twee mannen aan de deur. "Ze vroegen hetzelfde als u." Hij weet niet meer wie het waren, dat vergat hij te vragen.

To van Zuilekom is ook een van die Culemborgers naar wie verwezen wordt als zijnde iemand die de oorlog heel bewust meemaakte. Ze is nu 89 jaar, in de meidagen van 1940 was ze 24, onderwijzeres en woonachtig in de binnenstad. "Vreemd," zegt ze als eerste reactie, "ik kwam overal en was ook nog betrokken bij een lazaret, een provisorisch Rode-Kruishospitaal in het Sint Barbaraziekenhuis, waar gewonden uit andere streken zoals de Grebbeberg en de Peel verzorgd werden. Ik heb nooit iets gezien van Polen. Het was die eerste oorlogsdagen enerzijds wel een chaos maar anderzijds voor ons toch ook wel overzichtelijk. Duitse vliegers hebben wel Culemborg beschoten en daar zijn ook doden bij gevallen, maar Tiel heeft bijvoorbeeld een echt bombardement meegemaakt, wij niet. Wel heb ik op een dag wat Duitsers zien rennen over de rug. Dat was volgens mij op 12 mei. Bij het schieten zijn ook een paar doden gevallen."
Historicus Smeets denkt dat die schotenwisselingen op 10 of 11 mei plaatsvonden. De bij die strijd horende datum/data variëren dus nogal in de herinnering van verschillende mensen.

Er is ook nog een boek dat over de evacuaties gaat, 'Evacuaties van Nederland', in 1950 geschreven door J. Koolhaas Revers. Die heeft het wat betreft de beschietingen weer over 14 mei 's morgens om elf uur; dat er '...schoten weerklonken vanuit de richting van de spoorbrug en het bleek dat deze waren afgegeven door Duitse soldaten, die zich op de brug genesteld hadden. Een inwoner van Culemborg werd op de Triosingel weldra dodelijk getroffen'...
In het boek 'Culemborg '40-'45' uit 1995 schrijft M. Bongaerts ook dat het 14 mei was. Volgens hem hadden Duitse parachutisten de spoorbrug zonder slag of stoot vanaf de Schalkwijkse kant (de noordkant) veroverd.

De Polen - eenentwintig, weet Van Alphen zeker - zouden in de Sint Barbarakerk terecht zijn gekomen, of in een bijgebouw. "Daarmee zou het parochiehuis bedoeld kunnen zijn," zegt To van Zuilekom. "Maar, ik was onder andere bij het jeugdwerk van de kerk betrokken. In het parochiehuis zaten militairen maar ik kan me niet voorstellen dat daar op een dag Polen bij zaten. Dat geldt ook voor zaal Werkman, daar zaten ook militairen in. Wij kwamen dan wel niet bij die militairen, maar ik heb het idee dat ik toen toch alles wel wist wat er in Culemborg voorviel. Wat we bijvoorbeeld wel goed weten, is dat er later Russen in Culemborg kwamen. Waarschijnlijk door de Duitsers gevangen genomen en daarna vechtend voor de Duitsers. Die Russen waren me toch onbeschaafd, die maakten gewoon in de huizen een vuur op de grond. Dat deden ze daar in Rusland kennelijk ook."

Op 11 mei werd een groep IJzendoorners in de Barbarakerk ondergebracht. Het iets oostelijker gelegen dorp liep gevaar als gevolg van de hevige strijd om de Grebbelinie en de daarop aansluitende Betuwelinie. Het zouden 130 à 150 IJzendoorners geweest zijn. De volgende dag trokken ze al weer verder, naar Jutphaas en IJsselstein.
Teuntje Schuiling-Krouwel was een van hen, ze woont nog steeds in IJzendoorn. Ze was destijds 14 jaar. Volgens haar waren het echter maar ongeveer dertig mensen uit IJzendoorn. De jonge vrouwen met baby's mochten in een bijzaaltje, de anderen zaten een nacht in de kerk. "Ik was met mijn moeder, zegt ze. "Met een deken om ons heen. We hebben daar één nacht doorgebracht, toen kwam de burgemeester en die zei dat we er uit moesten want het was Pinksteren en de kerk moest in orde gemaakt worden voor de diensten." In de kerk en dat bijzaaltje waren absoluut geen Polen, zegt ze. Ze heeft daar ook niets over gehoord.

Historicus Smeets zegt dat de marechaussees en politietroepen destijds tot het uiterste getergd waren. Op bladzijde 134 van zijn boek staat een omschrijving van hun gemoedstoestand. ...'Voor veel officieren en onderofficieren van het Korps Politietroepen was de chaos, die aan de Duitse inval vooraf ging, het werk van Duitse agenten. Ze konden eenvoudigweg niet geloven dat een angstpsychose het Nederlandse volk bevangen had. Door deze ontkenning werden ook zijzelf slachtoffer van dit fenomeen; hopeloos gefrustreerd omdat het zelden tot nooit tot een werkelijk gevechtscontact met de vijand kwam en dodelijk vermoeid door het talloze uitrukken, zagen zij zich geconfronteerd met een onzichtbare vijand'...
Smeets weet dat er ergens zelfs twee nonnen in de problemen kwamen omdat ze aangezien werden voor hulpjes van de Duitsers.
Zou het mogelijk zijn dat in zo'n stemming een groep ondefinieerbare figuren als de 'Polen' doodgeschoten wordt? Smeets kan zich voorstellen dat zoiets gebeurt, maar zegt daarentegen dat áls er zich in de oorlog zo'n exces had voorgedaan, hij dat tijdens al die gesprekken met politietroepen ten behoeve van zijn boek zeker eens een keer opgevangen zou hebben. "Dan was het absoluut boven komen drijven. Zeker na zoveel jaar. Dan had iemand dat wel verteld, met waarschijnlijk de toevoeging: het waren Duitse spionnen en we moesten ze wel neerschieten. Maar een dergelijk verhaal is mij nooit verteld terwijl ze mij toch behoorlijk in vertrouwen namen."
Hij houdt het daarom op een mythe, in ieder geval wat betreft het liquideren en begraven in Culemborg.

Maar waar zijn die mannen dan gebleven? Want ze zijn er wel geweest.
De getuigenissen van chauffeur Prins, oorlogsonderzoeker Van Alphen en schrijver Van de Weerd zijn in dit verband het belangrijkste.
Prins is dood, anders zou hem gevraagd kunnen worden of het wel klopt dat hij de mannen bij de kerk in Culemborg afzette. Zou hij zich in het telefoongesprek met Van de Weerd niet vergist kunnen hebben? Hij keek terug op 10 mei 1940, er zat een halve eeuw tussen, en het was een uiterst hectische dag geweest waarop hij van vroeg tot laat met zijn vrachtwagen van hot naar her door Nederland reed. Hij zal zeker wel bij een rivier geweest zijn, dat herinnert iemand zich nog wel, en hij zal ook een pontveer overgegaan zijn, maar was het wel het veer van Culemborg? Was het geen ander stadje, ook met een katholieke kerk? Vianen misschien? Tiel, Schoonhoven, Rhenen, Wijk bij Duurstede?
Of heeft auteur Van de Weerd de chauffeur niet goed begrepen toen hij hem in 1999 sprak?
Tot slot Van Alphen. Als hij al in mei 1940 van zich terugtrekkende Nederlandse militairen hoorde van de massa-executie, waarom heeft hij dat dan nooit gezegd of geschreven in zijn vele publicaties en boeken? Waarom pas eind jaren negentig toen Van de Weerd en Crebolder met de research voor hun boek begonnen? Is de Polenmoord geen idee-fixe van hem geworden?

De kans is groot dat de tijd het raadsel zal toedekken. Dat nooit bekend zal worden of het echt ontsnapte Polen waren. Of ze in Nederland de dood vonden, of dat ze zich verspreidden en in de chaos van die eerste oorlogsdagen allemaal hun weg waar dan ook naartoe vonden. Of dat ze toch voor de Duitsers werkten, of Duitsers wáren. Explosievenexperts? Om bomladingen van de Nederlanders, aangebracht bij cruciale infrastructuur als bruggen en sluizen, onschadelijk te maken? Of waren het door de Duitsers gestuurde technici die door Nederlanders zelf onklaar gemaakte spoorlijnen of andere belangrijke voorzieningen weer op orde moesten brengen?

De Duitsers grossierden in Sonderkommandos, dat is een feit.

Als het ging om ontsnapte Polen dan zou Harm Venema (73) in Stadskanaal daar in ieder geval niet van staan te kijken. Hij heeft zich altijd verdiept in de kampen net over de grens in Duitsland waar Poolse krijgsgevangenen geïnterneerd waren. Al in 1939 had Duitsland Polen veroverd. Waarom Venema zoveel op had met de Polen? "Omdat ik aan het eind van de oorlog door hen bevrijd werd. Daar komt mijn fascinatie vandaan." Hij zegt dat ontsnappen uit die kampen, waarvan er in het Duitse veengebied net over de Nederlandse grens zoveel waren, een 'fluitje van een cent' was. Naar Polen teruggaan - dwars door Duitsland - was eigenlijk onmogelijk. Maar naar Nederland, dat nog niet in oorlog was, was niet zo moeilijk. "En hier zetten ze die mensen weer op de trein naar Frankrijk waar, in Parijs, sinds 1939 de Poolse regering in ballingschap zat." Wat Venema weet is uit overlevering. "Er is naar al die ontvluchte Polen nooit onderzoek gedaan en er is ook nooit over hen geschreven."

Jan van Alphen reageert furieus op dit artikel als hij het vóór publicatie te lezen krijgt. Hij zegt dat er mensen zijn die blijven volharden in hun zwijgen. Dat geldt ook, zegt hij, voor enkele leden van de redactie van het boek 'Culemborg '40-'45' dat in 1995 uitkwam. In die groep had hij wel degelijk de executie bekend gemaakt, beweert hij. "Maar afgesproken werd het binnenshuis te houden."

Dat veel beweringen in dit krantenartikel ongunstig voor hem uitpakken neemt hij hoog op. "Ik heb vijfenzestig jaar onderzoek gedaan. Ik laat me nu niet afbranden."
Auteur Van de Weerd reageert dat hun bewering in het boek 'een conclusie met een waarschijnlijkheid' is en dat zij ook geen 'daders(groep)' vermelden. Hij zegt ook nog dat toen hij in 1999 chauffeur Prins telefonisch sprak, hij nog bijna niets van Van Alphen en diens uitspraken wist.
"Het verhaal van de verdwenen groep is reeds lang bekend," zegt Kamphuis van het Instituut Voor Militaire Geschiedenis. "Maar verder is het een en al onzekerheid. We weten niet of het om ontvluchte krijgsgevangenen gaat, zoals ze zelf zeiden, of om een Duits overvalcommando, zoals later wel is gesuggereerd. Even onzeker is wat er van hen is geworden. In de geschreven bronnen loopt hun spoor dood in Culemborg. Dat zij daar zouden zijn geëxecuteerd, berust louter op speculatie en van horen zeggen. Het is misschien niet onmogelijk, maar wel zeer onwaarschijnlijk dat een dergelijke moordpartij vijfenzestig jaar lang stil is gehouden door degenen die ervan zouden hebben geweten. Even onwaarschijnlijk is het dat, indien het ging om
een Duits overvalcommando, de Duitse militaire autoriteiten na de Nederlandse capitulatie de zaak op hun beloop zouden laten. (...) Zolang er geen nieuwe, serieuze aanwijzingen of gegevens boven water komen, lijkt het mij weinig zinvol nader onderzoek te verrichten."

NASCHRIFT
Op 28 oktober 2004 publiceert het Utrechts Nieuwsblad een samenvatting van dit artikel. Historicus Smeets in Utrecht ziet voor het eerst de foto van de Polen zoals die op 10 mei 1940 bij Ede is gemaakt. Een van de bewakers - een Nederlandse soldaat - herkent hij aan het 'witte vangsnoer dat ook op zijn linker schouder te zien is en de sabel op zijn linkerzijde' als een korporaal van het Korps Politietroepen. Opvallend vindt hij ook dat een van de 'Polen' 'laarzen draagt die verdacht veel lijken op Duitse legerlaarzen'.

Als A.J. van Veen medio november 2004 de foto ziet, zegt hij hetzelfde als Smeets. Hij zal de foto nog eens aan anderen laten zien. Van Veen zit in het bestuur van de Stichting Marechaussee Contact waaronder ook de oud-leden van het Korps Politietroepen vallen. Wingerdweg 69 huis, 1032 AA Amsterdam, tel. 020-6328959/ aj.vanveen@wanadoo.nl


BIJSCHRIFTEN FOTOS
Jo van de Bogaard bij Het Rondeel. "Als je daar een gat graaft voor twintig dode Polen, moet je daar sporen van zien."Foto William Hoogteyling

10 mei 1940: slecht gevoede en schamel geklede Polen worden bij Nederlandse huzaren in het oog gehouden. De maker van de foto is onbekend. Foto Gemeentearchief Ede.

Leden van de politietroepen stonden bekend als hard en gedisciplineerd. Hier treden ze op tijdens rellen in 1934 in de Rotterdamse wijk Crooswijk. Foto
uit 'Het Korps Politietroepen, 1919-1940' door Jos Smeets.

Beeld van Culemborg in het oorlogsjaar 1942: parade van Duitse troepen op de Hotel-Pension Langenberg in Ede door Markt. Foto Regionaal Archief Rivierenland.
---------------
» Deze reactie is geplaatst op 24 maart 2005 19:29
(redactie)
Totaal berichten: 849
Via Aad Nekeman, journalist bij het Utrechts Nieuwsblad, ontvingen wij afgelopen week onderstaand bericht. Het werpt (opnieuw) een interessant licht over deze zaak!

Aad Nekeman liet door de Poolse journaliste Iwona Trusewicz in haar landelijke krant van 19/20 februari 2005 een oproep plaatsen, met de foto van de groep 'Polen' die bewaakt wordt door Nederlandse militairen. Ze kreeg één reactie. Deze:

"After the picture was published I got a call from Poznan (big city in the west of Poland). Mr Roman Melarowicz told me a story that he had heard from his father - Witalis Melarowicz. His father was a Polish soldier of 55 infantry regiment of Poznan Army in IX 1939. Close to Warsaw (Lomianki village) he had been taken prisoner by the Germans and had been moved to Germany to Bocholt stalag close to the Dutch border. In the beginning of May 1940 his friend had escaped from the camp to Holland. This camp was a bad guarded one. After a few days the same Polish guy came back to the camp with a Dutch newspaper. There was a big photo of a group of Polish soldiers-prisoners who escaped from Nazi's, with the title: 'Heros-prisoners run from the camp' (maybe it was the same picture as you sent me?) Witalis Melarowicz told to his son that this guy (with the newspaper) was caught by the Germans and moved to another, worse stalag. From that man Mr. Witalis Mielarowicz 'inherited' a razor. Son Roman still possesses that razor. His father died a few years ago. This is the story."

Reactie van Aad op dit bericht: De tijd ontbreekt me nu, maar het zou interessant zijn die krant op te sporen die kennelijk in de allereerste meidagen een foto plaatste van ontsnapte Poolse krijgsgevangenen. Het zal toch niet waar zijn dat de bewuste foto waar wij het steeds over hebben, niet van 10 mei is, maar van veel eerder, namelijk toen er nog geen oorlogsverklaring was.
» Deze reactie is geplaatst op 3 april 2005 10:29
(redactie)
Totaal berichten: 2.294
Maar dan blijven altijd nog de verslagen waarin sprake is van die groep " "Polen " en die stammen in elk geval WEL van de 10e mei.
» Deze reactie is geplaatst op 3 april 2005 12:18
Hans Lägers
Een aspect waaraan tot nu toe nog betrekkelijk weinig aandacht is besteed, betreft de juiste plaats van het massagraf. Volgens de geruchten werden de Polen/Duitsers na hun executie begraven in het natuurgebied Het Rondeel, maar het graf is daar tot op heden niet gevonden. In dit verband moet worden gewezen op een verhaal dat al enige tijd de ronde doet in Culemborg.
Bij het bouwrijp maken van een terrein aan het noordelijke deel van de Voorkoopstraat (thans genaamd Weithusen) in 1985 werd een vijftal graven aangetroffen, met een lengte van ca. 2,5 meter. In elk van deze graven, die op een rij waren gelegen, bevond zich een aantal skeletten. Opvallend detail was dat deze graven in 'schone', kennelijk onverstoorde grond lagen, maar waren opgevuld met donkere aarde. Het desbetreffende terrein nabij de boerderij De Heuvel was tot in de jaren tachtig in gebruik als boomgaard, en omgeven door een haag. Na de ontdekking heeft de aannemer - in strijd met de wet - de graven direct weer laten toedekken, ten einde vertraging van de bouwwerkzaamheden te voorkomen. Het terrein is inmiddels opgehoogd en maakt nu deel uit van de nieuwbouwwijk Voorkoop.
Dit gedeelte van de Voorkoopstraat, gelegen op slechts 1 kilometer van Het Rondeel, vormde destijds de kortste verbinding tussen het Beusichemse veer (waar de Polen/Duitsers voor het laatst zijn gezien) en de binnenstad van Culemborg [informatie verkregen via het Historisch Genootschap Voet van Oudheusden, Culemborg].
» Deze reactie is geplaatst op 11 juli 2005 09:41
(redactie)
Totaal berichten: 1.340
Wellicht dat de heer Lagers nog even wil reageren. Zijn e-mail heeft hij niet bekend gemaakt. Wellicht dat hij dit nog even wilt doen. Wij zijn wel benieuwd naar zijn bronnen en bevindingen. Te meer daar wij met Aad Nekeman, die hier veel onderzoek naar gedaan heeft, nog regelmatig contact hebben over dit onderwerp. Gaarne dus even bericht op het forum, of anders naar info@grebbeberg.nl
» Deze reactie is geplaatst op 11 juli 2005 22:14
(redactie)
Totaal berichten: 2.294
Voorlopig inderdaad nog onbewezen, maar wel plausibel verhaal.
» Deze reactie is geplaatst op 11 juli 2005 22:49
Hans Lägers
Wat betreft de bron: het betreft een lid van het genootschap Voet van Oudheusden, die destijds bij de bouw betrokken was. Ik ken de man echter niet persoonlijk, en weet dus niet of ik zijn naam mag noemen.
Aad Nekeman heeft in mei j.l. een artikel over de verdwenen Polen gepubliceerd in het tijdschrift Culemborgse Voetnoten. Dit artikel komt in grote lijnen overeen met zijn artikel van oktober 2004 in het Utrechts Nieuwsblad/Dagblad Rivierenland. Ik weet niet in hoeverre Nekeman bekend was met deze nieuwe wending in het raadsel; in ieder geval heeft hij die niet in zijn laatste verhaal verwerkt.
» Deze reactie is geplaatst op 12 juli 2005 10:45
Totaal berichten: 1
Bij toeval zie ik bovenstaand relaas (dochter is op school bezig met 1e W.O. en tikte familienaam + "oorlog" in google).

Mijn vader, destijds kornet, is helaas in 2001 overleden. Zou ik ergens namen van tijdgenoten kunnen opduikelen dan meld ik me weer.

Succes met het onderzoek!

Léon van der Maesen de Sombreff
Oosterbeek
» Deze reactie is geplaatst op 10 september 2005 14:47
(redactie)
Totaal berichten: 849
Aad Nekeman liet ons per e-mail weten dat op 8 augustus onderstaand stukje in het Utrechts Nieuwsblad is verschenen:

-----
Mysterie verdwenen Polen leeft voort

> CULEMBORG

Door Aad Nekeman

Het mysterie van Polen die in mei 1940 in Culemborg van de aardbodem verdwenen zouden zijn, leeft nog steeds voort. Nu is het weer inwoner Wim Hoek (68) die denkt dat ze weleens begraven kunnen zijn aan de Weithusen aan noordelijke rand van Culemborg.
Begin vorig jaar beweerden twee amateur-historici in hun boek Ede In Wapenrok dat er op perceel het Rondeel in Culemborg waarschijnlijk twintig Polen begraven liggen. Ze zouden - tussen 10 en 15 mei 1940 - door Nederlandse militairen geëxecuteerd zijn. Die zouden gedacht hebben dat het om Pools sprekende Duitse saboteurs ging. Onderzoek van deze krant leverde echter op dat het zo goed als zeker om een hardnekkig gerucht gaat. De overheid zag in ieder geval geen aanleiding voor een onderzoek in het Rondeel dat nu een wandel- en natuurgebiedje is.
"Maar het verhaal leeft nog steeds voort," zegt een bewoonster van een van de huizen aan de Weithusen. Daar waar zij woont zouden in 1988, bij de bouw van de woningen, een paar graven te voorschijn gekomen zijn. Daar weet zij niets van, maar Wim Hoek wel. Hij was destijds medewerker van het bouwbedrijf. Toen vorig jaar de artikelen over het Polenmysterie in de krant
verschenen, meldde hij zijn bevindingen bij het bestuur van de historische vereniging. "Ik heb zeker vijf plekken gezien die graven geweest kunnen zijn. Twee meter lang en tachtig centimeter breed." Delen van skeletten heeft hij niet gezien. Hij zegt dat de locatie zich bevindt op de weg van het pontje van Beusichem naar Culemborg. Onderdeel van het mysterie is dat de groep 'Polen' van Maarsbergen naar de pont van Culemborg, Beusichem of nog een andere plaats gebracht werd.
Waarom hij er in 1988 geen ruchtbaarheid aan gaf? "Je moest je mond houden van de aannemer, anders zou immers het werk stilgelegd worden om onderzoekers toe te laten." Over zijn veronderstelling dat het om stoffelijke overschotten gaat, heeft hij destijds met niemand gesproken.
"Misschien is het op het oog vreemd dat je mooie rechthoekige graven maakt als je lijken wilt dumpen, maar misschien hebben ze wel eerst een schuttersputje moeten graven voor ze doodgeschoten werden."
Met zijn relaas geeft hij voeding aan het mysterie. Zoeken zal volgens hem moeilijk gaan, want hij denkt dat wat hij in de grond zag, uiteindelijk ónder de nieuwe woningen terecht kwam. Aan de overkant van deze huizen woont Theo Snoek (75). In 1940 was hij nog een jongen en woonde op een boerderij. Hij zegt in mei 1940 niets gemerkt te hebben van een mogelijke executie. Ook van wat Wim Hoek in 1988 zag weet hij niets. Over mei 1940 vertelt hij nog: "Die locatie was toen een boomgaard waar honderden paarden van Nederlandse soldaten liepen. Op het moment dat duidelijk werd dat Nederland de oorlog verloren had, hebben ze die paarden vrijgelaten en weggejaagd. Op het lege terrein hebben wij als jongens nog gezocht naar halsters en andere dingen die wij zouden kunnen gebruiken. We hebben daar op dat terrein verder niets bijzonders aangetroffen."
» Deze reactie is geplaatst op 25 september 2005 08:48
Totaal berichten: 431
De Poolse "krijgsgevangenen" een Duitse Sondertrupp ?

Het is m.i. goed mogelijk, dat het verhaal uit "Ede in wapenrok" niet alleen maar op hardnekkige geruchten en oncontroleerbare verklaringen berust, maar op werkelijke feiten.
Op deze website staat in de bibliotheek ook bij de Duitse rapporten het "Tatigkeitsbericht der Abt. Ic. Hierin wordt onderaan blz 1 vermeld, dat twee sterke bijzondere eenheden ("Sondertrupps") over de grens zijn gestuurd in hollands uniform, om de bruggen bij Zutphen en Westervoort in bezit te nemen.
Ook, dat één van die eenheden tijdelijk ("vorübergehend") in hollandse gevangenschap kwam.

Mogelijk is(een deel van de ?)laatste eenheid weer gepakt, afgevoerd, en bij een volgende poging tot ontsnapping (?)neergeschoten werd.
» Deze reactie is geplaatst op 23 oktober 2005 09:12
(redactie)
Totaal berichten: 1.340
Kees - dat de Edense groep een "Sonderverband" was is wel duidelijk. Het mysterie van "Ede in Wapenrok" draait meer om wat er met de circa 20 man is gebeurd die gepakt werden.

Overigens is het een uitzonderlijk Sonderverband. De vele commando eenheden van Bau-Lehr 800 / BtlzbV 100 die werden ingezet in mei 1940 tegen de strategische bruggen werden vooral ingezet tegen de bruggen over de Maas en het Albertkanaal. Daarnaast was dit allemaal min of meer "naast de deur". Een Sonderverband dat in Ede verschijnt in de middag van 10 mei is andere koek. Zo'n groep kan bijna alleen maar zijn gedropt door een vliegtuig of al in Nederland zijn geweest [zoals de eenheden in Maastricht]. Anders is het een volslagen raadsel hoe snel deze mannen al in Ede waren en hoe ze de Nederlandse linies hebben omzeild.
» Deze reactie is geplaatst op 23 oktober 2005 10:34
(redactie)
Totaal berichten: 2.294
Dat gaat toch om die overvalploeg, bestemd voor Zutfen en Westervoort, die bij DIDAM TIJDELIJK gevangen is genomen?
Dat is iets anders dan die groep " Polen ".
» Deze reactie is geplaatst op 23 oktober 2005 10:42
(redactie)
Totaal berichten: 2.294
Het is in theorie inderdaad mogelijk dat de groep, die dus door de Duitsers ( na Didam ) weer bevrijd is, meteen daarna opnieuw is ingezet. In beide gevallen ( Ede en Didam ) gaat het om ongeveer 30 man, bij Didam zijn ze geteld (29).
Het zou, als het om dezelfde mensen gaat, in elk geval verklaren hoe ze over de IJssel ( bij Westervoort nadat aldaar de overgang was geforceerd ) zijn gekomen. Dat was immers altijd de grote vraag bij die " Polen". Die nieuwe(?) actie zou dan eventueel kunnen zijn ingezet vanaf het moment dat de eerste Duitse troepen in Arnhem verschenen, d.w.z rond 11.00 uur in de morgen van de 10e mei.
Voor verdere controle zouden we dan minimaal moeten weten wanneer ongeveer die groep bij Ede is opgepakt. Om het verhaal meer sluitend te krijgen zou dat dan toch enkele uren (?) NA het zoeven genoemde tijdstip moeten zijn gebeurd.
» Deze reactie is geplaatst op 23 oktober 2005 11:53
(redactie)
Totaal berichten: 2.294
Dat de groep die in Ede werd gepakt mogelijk iets kleiner was dan de Didam - groep kan als oorzaak hebben dat er toen men ( de Nederlanders ) probeerde de gevangenen ( Didam dus ) per bus te vervoeren gewonden zijn gevallen. EEN (1) tamelijk zwaar gewonde is in elk geval zeker.
» Deze reactie is geplaatst op 23 oktober 2005 11:59
(redactie)
Totaal berichten: 2.294
Keek daarnet een net in Den Haag gekopieerd verslag/dagboek door van luitenant Gelderman (!) van de 10e batterij 6 veld, waarin ook melding wordt gemaakt van de zolangzamerhand beroemde/beruchte "Polen. "

"....uur ( preciese uur ontbreekt helaas, maar het wel de 10e mei ) regimenten Huzaren, wielrijders en motorrijders uit Ede en van de Ijssellinie passeren langs de Munnikenweg, terugtrekkend op Amerongen. Ze hebben krijgsgevangenen bij zich, die meerendeels Polen blijken te zijn. "

Dit zegt verder weinig ( behalve misschien de aanduiding Amerongen ), maar in elk geval weer een onderdeel meer dat deze Polen heeft waargenomen.
» Deze reactie is geplaatst op 28 april 2006 17:18
Totaal berichten: 6
Is er nog nieuws in deze zaak ?
Waar kan ik de foto van die Polen vinden, waar jullie het over hebben?
» Deze reactie is geplaatst op 16 november 2006 20:56
(redactie)
Totaal berichten: 2.294
In elk geval niets dat boven speculaties uitgaat.
De foto zal ik u gescand opsturen ( via een ander e-mailadres ).
» Deze reactie is geplaatst op 16 november 2006 22:05
Totaal berichten: 6
Jammer dat er nog steeds geen duidelijkheid bestaat omtrent deze kwestie.
Ik ben zelf van Poolse origine en afkomstig uit Silezie,op het moment werkzaam in de uitzendbranche voor Poolse werknemers in Nederland. Toevallig is "militaire archeologie" mijn hobby en sinds 2004 houd ik de gebeurtenissen rond de "Edese Polen" in de gaaten,maar er is gewoon geen vooruitgang te zien of te horen. Wat ik ook zeer vreemd vind is dat er geen interrese wordt getoond vanuit de Poolse en/of Duitse zijde. Hoewel dat best te begrijpen is, omdat men moeilijke thema's liever uit de weg gaat en zich opwindt over bijvoorbeeld de zoveelste herdenking van de Slag om Arnhem (met alle respect voor de gevallenen en veteranen natuurlijk), of over de zeer late toekenning van de Bronzen Leeuw aan Generaal-majoor Sosabowski.
Wat ik me eigenlijk afvraag is of men in Het Rondeel tenminste veldwerkzaamheden met een metaaldetector uitgevoerd heeft ? Als het antwoord ja is,dan zou ik wel eens willen weten of er iets bijzonders gevonden is?
Indien er niet eens oppervlakkig gezocht is (met een metaaldetector),dan is de vraag of er een mogelijkheid bestaat om dat alsnog te doen ?
Dat zijn enkele dingen die mij bezighouden,maar er is nergens een antwoord op te vinden.
Hierbij wil ook alvast bedanken voor het versturen van de scan van de foto.
» Deze reactie is geplaatst op 16 november 2006 23:36
Totaal berichten: 6
"Kees - dat de Edense groep een "Sonderverband" was is wel duidelijk." Zegt Allert Goossens. Ik vraag me wel af waarom dat wel zo duidelijk is ?
Ik heb de verschillende andere suggesties gelezen, over dat het waarschijnlijk is, dat het ging om verklede Duitsers en/of volksdeutsche uit Polen. Interresant,maar wat moet zo'n grote, opvallende en ONGEWAPENDE groep saboteurs bewerkstelligen? Eerlijk gezegd vind ik het maar zeer onwaarschijnlijk.Ik denk wel dat men liever een schoon geweten heeft, dan dat men gedwongen wordt om zulks een zinloze orloogsmisdaad te moeten erkennen.
Voor diegenen die daar moeite mee hebben heb ik wel een soortgelijk verhaal waar Nederlanders en Polen bij betrokken waren.
Het speelt zich af in het begin van het jaar 1945,tijdens zwaare gevechten om de zogenaamde "Pommernstellung". De preciese lokatie is het dorpje Podgaje (Noord-West Polen,niet ver van de toenmalige Duitse stad Stettin).
Daar worden (31-01-1945) 35 Poolse soldaten gevangengenomen door de Kampfgruppe "Scheibe". Onderdeel van deze Kampfgruppe is de 23.SS Freiwilligen-Panzer-Division "Nederland". De Polen worden bewaakt en ondervraagt door mannen van de 48.SS-Panzergrenadier Regiment "General Seyffard".De krijgsgevangenen worden door de Nederlandse SSers in elkaargeslagen en stelselmatig gemarteld. Als er 3 man proberen te vluchten (1 lukt dat,de andere 2 worden neergeschoten),wordt de rest (32 man) opgesloten in een schuur,vastgebonden met prikkeldraad, overgoten met benzine en daarna levend verbrand. De volgende dag wordt het dorpje veroverd door de troepen van de Eerste(Poolse)Pantser Divisie, die deze verschrikkelijke misdaad ontdekken. In de komende dagen zullen de Polen geen krijgsgevangenen meer maaken... wat ook uit de dagrapporten blijkt.
De schuldigen zijn nooit gestraft voor hun afgrijselijke daad.
Tegenwoordig staat er een standbeeld voor de vermoorde soldaten en wordt er jaarlijks een herdenking gehouden. In 1979 is er ook een film over deze gebeurtenissen gemaakt, met de naam "Elegia". Wat wel vreemd is: er worden in die film geen Nederlandse SSers getoond...nee, men schuift de schuld in de schoenen van Estse SSesers !Wel apart, maar waar.
Dit verhaal doet er natuurlijk niet ter zaake,maar vertoond wel een overeenkomst met de Edese Polen: in beide gevallen zou er een vluchtpoging ondernomen zijn door de gevangenen die uiteindelijk eindigd in een bloedbad.
Hoe dan ook, vind ik dat er eens en voor altijd duidelijkheid moet komen over het mysterieus verdwijnen van die 30 man, of het nou Polen,Duitsers of anderen mogen zijn.
» Deze reactie is geplaatst op 18 november 2006 01:09
(redactie)
Totaal berichten: 2.107
Heer Kruszynski. Uw redenatie komt me voor als grote stappen snel thuis. Er is alle reden aan te nemen dat het een Sonderverband betrof dat op 10 mei ver achter het front werd waargenomen en later gearresteerd. Of dat verband nu uit Duitsers, collaborerende Nederlanders of Polen bestond is in die zin niet zo relevant. Feit is dat de groep op 10 mei ver westelijk van het front werd waargenomen. De kans dat hun "alibi" klopt is vrijwel uitgesloten. Zij waren zeker geen uitgebroken Poolse krijgsgevangenen. Deze hadden onmogelijk op die tijd en die plaats kunnen zijn. Ze hadden dan bovendien niet alleen de Duitse maar ook de Nederlandse linies en posten ongezien moeten kunnen passeren, en nog sneller zijn geweest dan de Duitse opmars. Uitgesloten. Ook hun route [vast te stellen uit de diverse meldingen] duidt erop dat ze "gedropt" zijn, en zeker niet uit een krijgsgevangenkamp ontsnapt.

Dan uw bewering dat er sprake zou zijn van het afdekken van een Nederlandse oorlogsmisdaad. Allereerst is dat in de aard al een vraagstuk, want in vreemde (krijgs)kleding gestoken saboteurs of anderszins militanten mochten in die tijd d.m.v. standrecht worden geëxecuteerd. Daarnaast is het juist het doel van alle medewerkers van onze Stichting en mensen als Aad Nekeman klaarheid in de zaak te krijgen. Niet om iets in te dekken. Of diezelfde beleving bij het ministerie van defensie leeft is de vraag. Immers, ookal was er een legitimatie dit soort franc tireurs middels standrecht ter plaatse te executeren, vandaag de dag wordt het met terugwerkende kracht gerust als oorlogsmisdaad getypeerd.

Over het algemeen zijn dit soort Duitse sabotage acties overigens door de Nederlandse militairen niet met het standrecht behandeld. Gevangen genomen saboteurs die zich in vreemde kleding hadden gehuld zijn over het algemeen als gewone krijgsgevangenen behandeld.

Tenslotte vraag ik u waar u de kennis vandaan heeft dat de groep Polen een vluchtpoging hebben gedaan. Volgens de theorie van Aad Nekeman zijn de heren gewoon geëxecuteerd, en had dit niets met een vluchtpoging te maken. Overigens zie ik ook echt geen enkel verband met het voorbeeld dat u gaf. U kunt mei 1940 niet vergelijken met het eind van de oorlog, toen complete normvervaging - zeker in het oosten - aan de orde was. De strijd in mei 1940 in Nederland toonde over het algemeen een "hoffelijke en eerlijke krijg" met slechts enkele uitzonderingen; aan beide zijde. Waarbij ik gemakshalve de strijd om de Greb even discrimineer.
» Deze reactie is geplaatst op 18 november 2006 12:19
Totaal berichten: 6
Van Alphen: "Drie Nederlandse militairen hebben omstreeks 12 of 13 mei uiteindelijk eenentwintig Polen geëxecuteerd en begraven in natuurgebied Het Rondeel, in de buurt van landhuis De Bol, het toenmalige buitenverblijf van de Jezuïeten. Neergelegd met drie karabijnen en twee revolvers. Ze konden de Bol niet binnen, want de deur was gebarricadeerd. Ze werden onrustig en probeerden hun bewakers te overmeesteren en te vluchten. Daarna volgde een bloedbad."

Het bovenste als antwoord op uw vraag,waar ik de kennis vandaan heb dat er een vluchtpoging ondernomen was.
Nog steeds zie ik geen reden om aan te nemen dat het hier om een "Sondertrupp" ging. Ik hou het voor waarschijlijk dat die mensen al lang voor 10 Mei een van de Duitse kampen ontvluch zijn en zich ergens in bossen verscholen hielden om uiteindelijk heel toevallig op de tiende Mei hun mars voort te zetten, nadat ze gekonstanteerd hebben dat ze geen gevaar meer liepen, omdat ze al in Nederland waren.In feite zijn er tientallen vluchtpogingen van Poolse soldaten bekend ( door heel bezet Europa),waarbij de gevluchte mannen meerdere grenzen en landen te voet zijn gepasseerd (met natuurlijk de hulp van de plaatselijke bevolking) om uiteindelijk dienst te doen bij de Poolse Strijdkrachten die gestationeerd waren in Frankrijk en later Engeland.
Het feit dat ze met zo'n grote groep gewoon rustig langs het spoor liepen, zonder zich te verschuilen duidt erop dat dat ze niets te verschuilen hadden en geen raare plannen of bedoelingen hadden.
En om nog eens iedereen de vraag te stellen : wat kon een groep van 30 ongewapende mannen ondernemen,in een gebied dat vol met verschillende Nederlandse legeronderdelen zat ?
Ook ben ik het niet mee eens met de stelling van meneer A. Goossens dat je het begin van de oorlog niet kan vergelijken met de laatste oorlogsmaanden.
In september 1939 zijn er al veel van zulke oorlogsmisdaaden begaan en met naame door de Duitsers in Polen. Pooolse soldaten die zich overgaven werden met honderden tegelijkertijd uitgemoord.Het bombarderen van Rotterdam noem ik ook geen "hoffelijke en eerlijke krijg".
» Deze reactie is geplaatst op 18 november 2006 15:46
(redactie)
Totaal berichten: 2.107
Mr Kruszynski. Het is echt volkomen onwerkelijk wat u stelt. Ik denk dat u de kwestie nog eens zou moeten bestuderen, liefst zonder het oordeel dat u kennelijk al hebt gevormd. De "Polen" werden in de vroege ochtend van de 10de al aangetroffen west van Arnhem. Het is dus uitgesloten dat ze "uiteindelijk heel toevallig" op de 10de mei aldaar "constateerden dat ze veilig waren". Als u dat heel objectief beschouwt zult u met me eens zijn dat dit vrij onwerkelijk is. Het hele gebied aldaar was bezet met Nederlandse troepen, zij waren westelijk van de grote rivieren waar ze nooit ongemerkt hadden kunnen komen voor de strijd uitbrak. Bovendien - waarom zouden ze zich van Nederlandse troepen verschuilen? Ze wilden toch slechts Duitsland ontvluchten? Nee, uw argumenten kunnen echt geen stand houden.

Het vluchtverhaaltje is vrijwel zeker een verzinsel. Aad Nekeman heeft vrij veel onderzoek naar deze kwestie gedaan en alleen de heer van Alphen noemt deze mogelijkheid. Zouden de 20-25 Polen in opstand zijn gekomen tegen met drie karabijnen en twee pistolen bewapende bewakers dan waren de bewakers overmeesterd. De repeteergeweren zijn niet geschikt voor snelvuur zoals u zult begrijpen, en er zouden dus vele Polen hebben overleefd.

Er is een groot verschil tussen de strijd in het oosten [tegen de untermenschen] en de strijd in het westen [tegen de broedervolken]. Als u dat met me oneens bent dan zij dat zo. Ik ben bang dat de feiten niet in uw voordeel spreken.

De opzet van vele Sonderkommando's was juist om als argeloos burger of gezelschap over te komen. Er werden vele manieren aangewend om door en achter de linies te geraken. Zo zijn er in de meidagen in de Grebbelinie heel veel onverklaarbare sabotage en andere incidenten gemeld. Velen meetbaar juist. Het is heel goed mogelijk dat andere groepen wel door de linies zijn geraakt of daar reeds gepland waren. Ook is er met betrekking tot de Polen de mogelijkheid dat er sprake was van een mislukte dropping. Overigens zijn er diverse meldingen [op meerdere locaties] dat er Duits werd gesproken door de "Polen". Het predikaat Polen is hen slechts opgeplakt door de verklaringen van henzelf in Ede. Zowel daarvoor als daarna waren er meldingen van Duits sprekende types. Daarnaast is de kans zeer aanzienlijk dat er wapens voor hen verstopt waren. Dit is meer voorgekomen, onder andere in Maastricht.

Ook zijn er sterke aanwijzingen dat tenminste 50 V-manner actief waren in Nederland, wat wordt geconcludeerd uit onder andere de dood van een hunner met een registratienummer dat hierop duidt.

De oorlog in de schaduwzone [twilightzone] is er nu eenmaal eentje die zelden zijn ware gezicht en kenmerken onthult. Dat is vaak reden voor wilde speculatie. Wij trachten deze te voorkomen, en ons vooral op de feiten te richten. Dat we van daaruit ontegenzeglijk een extrapolatie van de werkelijkheid moeten maken door lijntjes uit te zetten vanuit de feitenpunten is helder.

U kunt aan deze zaak uw bijdrage leveren. Het is dan echter wel van belang dat u tracht constructief mee te denken vanuit de feitenlijnen, en niet wilde vergelijkingen maakt met gebeurtenissen in Polen of vijf jaar later. Ik mag u er wellicht op wijzen dat de brugovervallen in Nederland en Noord-België bijvoorbeeld op dat moment uniek waren, net als de landing op Eben-Emael, de landing bij de Nederlandse bruggen en het voeren van de oorlog op vier fronten. Zaken vergelijken heeft een grote gevaarcomponent in zich. Dat betekent dat dit met een zeker gevoel voor maat en methode toegepast moet worden.
» Deze reactie is geplaatst op 18 november 2006 16:41
Totaal berichten: 2
"Er is een groot verschil tussen de strijd in het oosten [tegen de untermenschen] en de strijd in het westen [tegen de broedervolken]. Als u dat met me oneens bent dan zij dat zo. Ik ben bang dat de feiten niet in uw voordeel spreken."

Wat bovengenoemde feiten betreft ben ik het volleidig mee eens. Maar dat wil nog steeds niet zeggen dat de Duitsers een "hoffelijke en eerlijke krijg" voerden in Nederland, in Mei 1940.Er kunnen genoeg voorbeelden worden genoemd van Duitse barbarij op den Nederlandschen bodem,maar ik verwacht dat u,als Nederlander zijnde, ze wel zelf kunt opzoeken.

Als we het verder hebben over,het idee dat het ging om een "Sondertrupp" dan verwacht ik toch wel dat U deze hypothese met keiharde bewijzen kunt ondersteunen. De Duitse perfectie, wat administratie betreft is alom bekend ("Ordnung muss sein"). Dus is het wel vreemd dat er zat rapporten en andere gegevens bestaan over,in principe alle "Sonderverbande".Om een voorbeeld te noemen "Sonderverband Bergmann",die bestond uit Duitsers, Kaukasische nationalisten en overlopers uit het Sovietleger en bijvoorbeeld opereerde in de olievelden rondom de Tsjetsjeense hoofdstad Grozny, wat ver van het Duise Rijk was.Documentatie zat daarover.
Dus als er zelfs zulke verslagen bestaan dan lijkt het wel erg vreemd, dat er geen documentatie zou bestaan over een "Sonderverband" dat maar net buiten de Duitse grenzen is ingezet ? En dan nog wel in een periode wanneer het Rijk toch wel perfect opereerde ?
Wat mij ook opvalt is dat er dus beweerd wordt dat het "Sonderverband" bestond uit Duitse Sileziers en/of Poolse volksdeutsche (ik denk dat het niet nodig is om nog eens te zeggen dat er Pools gesproken werd,dat blijkt wel uit alle rapporten en verklaringen). Het is toch bijzonder vreemd dat de Duitsers, Sileziers en/of Poolse volksdeutsche op pad sturen naar Nederland,terwijl ze zat Nederlandse handlagers ter plekke en in Duitsland hadden (dan denk ik vooral aan NSBers). Ik denk dat het wel logisch is als het "Sondertrupp" bestaat uit mensen die de plaatselijke gewoontes kennen en misschien ook een paar woorden inheemse taal spreken? Tenminste zo zijn de Duitsers te werk gegaan in 1939 in Polen (waar veel Duitse Sileziers en Poolse volksdeutsche ingezet zijn, voor sabotage) en in 1941 in de Sovietunie (waar ze vooral Ukrainse nationalisten op pad stuurden). Wat zou de reden zijn dat ze opeens in 1940, in Nederland op een heel andere (en wel bijzonder domme) wijze te werk zijn gegaan ?
Zolang niemand met Duitse documenten aankomt die heel duidelijk spreken van een "Sondertruppe" bestaande uit Sileziers en/of Poolse volksdeutsche (wat je heel makkelijk kunt zien aan de hand van de achternamen) en zolang er van officiele Nederlandse zijde geen onderzoek wordt gedaan op plaats delict,zullen mijn twijfels zeker blijven bestaan.
» Deze reactie is geplaatst op 18 november 2006 18:32
(redactie)
Totaal berichten: 2.107
U hebt alle recht op twijfels. Wij weten ook de hoed en de rand niet. Maar uw argumenten voelen een beetje als een aanval, en dat vind ik minder plesant.

Overigens bent u abuis dat er stipt administratie werd gevoerd. Van de Sonderverbanden zoals de eenheden van verband 100 en verband zum besonderen verwendung 800 is heel weinig geadministreerd. Logisch, want ze opereerden in strijd met de Conventie van Geneve. De Duitsers zelf vermeden ook alle ruchtbaarheid over dergelijke acties en eenheden. Op papier zult u sommigen niet eens terugvinden. Maakt u wel een onderscheid tussen Sonderverbanden die niets meer waren dan een speciale taskforce [bv Gruppe Hocke] en bv het Baulehrkommando dat zeer schimmige operaties uitvoerde. Daarnaast hebben er vrijwel zeker ook Abwehr gestuurde agenten geopereerd, waarvan ook alle administratie zal ontbreken.

Overigens waren vele nationaliteiten vertegenwoordigd in dergelijke verbanden. Daar komt bij dat evident na de val van Polen vele Volksduitsers deel werden van de Wehrmacht, en dus eenvoudig voor Polen konden doorgaan. Het was zomaar een van de heel vele dekmantels die werden gebruikt door deze speciale eenheden. Nederlandse handlangers waren alleen interessant voor eenheden waar als Nederlanders vermomden meededen, zoals de paar groepen waar als Nederlandse boerenknechten, Marechaussees en Militaire Politie verkleedde personen aan meededen. De rest was overwegend van Duitse [etc] origine.
» Deze reactie is geplaatst op 18 november 2006 22:42
(redactie)
Totaal berichten: 2.107
Overigens hebben wij over het aspect van de oorlogsmisdaden een aardig dossier op onze site staan. Uit dat dossier mag blijken dat de Duitsers hier en daar het oorlogsrecht beslist hebben geschonden. Desondanks mag de strijd in Nederland, België en Frankrijk als een relatief faire strijd doorgaan, met vooral incidentele oorlogsmisdaden. Op ons grondgebied kan alleen van structurele schending van het oorlogsrecht worden gesproken in de strijd om de Grebbeberg.

Het bombardement van Rotterdam was weliswaar een bijzonder ingrijpende gebeurtenis, maar apert geen grove schending van het oorlogsrecht. Dat de sentimenten vaak anders liggen bij slachtoffers of matig geinformeerde Nederlanders is evident een feit. Desondanks zijn de geleerden op het gebied van oorlogsrecht en de letter van de Conventies absoluut niet van mening dat sprake was van flagrante schending. Er zijn wel enkele regels overtreden, maar niet meer dan de Geallieerden zelf massaal zouden doen vanaf 1942.

Het is ook weinig zinvol geschiedenis te bestuderen als men alleen met een gekleurde bril kijkt en zoekt. Het is verstandig afstand te nemen van dergelijke vooroordelen alvorens men de feiten en aanwijzingen bestudeert.
» Deze reactie is geplaatst op 18 november 2006 22:48
Totaal berichten: 103
Dhr. Marcin Kruszynski staat het natuurlijk ten volste vrij om te reageren op de inhoudt van dit forum. Daar hij in de overtuiging verkeert dat het de moord op Poolse krijgsgevangenen betreft, hetgeen overigens tot op heden niet bewezen is, en dat dit bij hem emotionele reactie's oproept is ook zeer begrijpelijk.

Echter, dat hij vervolgens begint over een Nederlandse doofpot, daarbij verwijzende naar het 23. SS-Freiwilligen-Panzergrenadier-Division "Nederland"(dat overigens niet hoofdzakelijk uit Nederlanders, maar bijv. ook Duitsers en Volksduitsers uit alle windstreken bestond), is op zich al niet gepast m.b.t. het onderwerp, maar ik denk dat de daarin verborgen boodschap naar Nederland toe toch wel duidelijk is, en dat hij zich zou moeten schamen voor deze opmerking.

Het feit dat SS-Panzergrenadier-Regiment 48 "General Seyffardt" op 29.07.1944 nagenoeg geheel vernietigd werd, om vervolgens bij Schlowchau weer op sterkte wordt gebracht door o.a. 400 man troepen van de Kriegsmarine, had hem als "militaire archeoloog" toch bekend moeten zijn. De kans dat de door hem genoemde misdaad daadwerkelijk door uitsluitend Nederlander gepleegd is neemt dan toch al weer aanzienlijk af, buiten het feit dat hij het bewijs hiervoor niet overlegd.

Dat u vervolgens maar weer eens wijst op mensenrechtenschendingen jegens de Poolse soldaten door Duitse troepen, heeft ook weer niets met het onderwerp te maken, echter maakt wel veel duidelijk aangezien u de Russische bejegening van de Polen buiten schot laat. Dat raakt u kennelijk veel minder, en verklaart ook weer enigzins uw opmerking richting de "zeer late toekenning van de Bronzen Leeuw aan Generaal-majoor Sosabowski".

Natuurlijk staat het u vrij dit soort uitingen te doen, maar wie uitdeelt moet ook incasseren onder het motto: "Ik denk wel dat men liever een schoon geweten heeft, dan dat men gedwongen wordt om zulks een zinloze oorlogsmisdaad te moeten erkennen."

Mischien zou meneer hierbij van de gelegenheid gebruik willen maken om ook eens aan te geven wat de Poolse soldaten en bevolking voorafgaande aan de invasie in Polen, en de weken daarna met zogenaamde Volksdeutschen in Polen deden en met Duitse krijgsgevangenen, om nog niet te spreken over hetgeen ze deden na de inval in Duitsland en na de capitulatie van Duitsland. Als meneer daar geen info over heeft ben ik graag bereid hem de benodigde info te verschaffen. Ik zal i.v.m. de eetlust van derden hier maar geen voorbeelden aanhalen.

Dhr. Marcin Kruszynski, voor u dus weer met lage vergelijkingen gaat uithalen richting Nederland, terwijl de onderste steen bij lange na niet boven is en men nog zoekende is, zou enige ingetogenheid in uitlatingen en verkapte beschuldigingen op zijn plaats zijn.

Van een iemand betrokken in de "militaire archeologie" had ik toch een minder emotioneel en beschuldigend betoog, ondersteund door feiten en omstandigheden en niet door aannamens, verwacht.
» Deze reactie is geplaatst op 19 november 2006 16:39
Totaal berichten: 3
Heren,
Na het lezen van alle bijdragen bij deze discussie (meer bronnen heb ik momenteel helaas niet) valt me op dat jullie allemaal erover eens zijn dat het een zgn. Sondergruppe moet zijn geweest. Echter, ik heb nog geen enkel argument kunnen lezen dat mij 100% overtuigd. Maar zoals ik al zei... ik heb verder geen bronnen. Dat neemt niet weg dat ik de aanname vrij plausibel vind.

Maar stel nou eens dat het toch echt poolse krijgsgevangenen zijn geweest. Ik kan me nl. niet voorstellen dat deze groep door meerdere eenheden is waargenomen zonder dat er ook maar iemand is die ervan uitgaat dat het hier om duitsers zou kunnen gaan. De foto heb ik niet gezien, maar is er bewijs dat de bedoelde foto van de bedoelde groep is?
Het verklaart dan ook de 'toevalligheid'dat ze in dit gedeelte van het front zijn gesignaleerd. Het verklaart ook dat 'vreemd' is dat duitsers zich als krijgsgevangenen vermommen. Het verklaart ook dat ze 'makkelijk' langs wachtposten en controles komen met en zonder begeleiding. Het verklaart ook dat ze na 2 dagen nog steeds als groep zonder wapens zijn samengesteld..
Het verklaart dan ook dat er helemaal geen graven zijn en dat er helemaal geen executies hebben plaatsgevonden. Het verklaart ook dat onze overheid geen reden ziet om dit verder te onderzoeken..en zo kan ik nog wel even doorgaan.

Maar zoals ik al eerder schreef...ik heb alleen deze discussie gelezen en misschien mis ik wel een belangrijke schakel in het verhaal.
» Deze reactie is geplaatst op 19 november 2006 20:49
(redactie)
Totaal berichten: 2.107
Meneer Meertens, ik constateer een aantal opmerkelijk punten in uw bijdrage:

- De groep is alleen als "Polen" betiteld als gevolg van hun eigen identificatie als zodanig in Ede. Het is alles behalve zeker dat het Polen waren.

- De "Polen" zijn langs geen wachtpost gekomen - althans daar is geen enkel verslag van en dat zou zeker zijn opgevallen. Ze verschenen plots ver binnen onze linies, en werden in de ochtend van 10 mei waargenomen west van Arnhem. Dat was rond de tijd dat de Duitsers al in Arnhem zaten.

- De "Polen" zijn al in de middag van de 10de gevangen genomen. Ze hebben dus bepaald geen twee dagen ongewapend rondgelopen. Wellicht verwijst u naar een mogelijkheid dat ze reeds op 9 mei rondzwierven na over de grens te zijn gekomen. Ook dat is vrijwel uitgesloten. Onze grenswachten waren op vol alert, en de linies waren ingenomen. Alle bruggen werden volledig gecontroleerd. Daarbij - waarom zouden van Duitsers gevluchtte Polen onze militairen ontlopen met alle kans van dien door dergelijk gedrag als Franc Tireurs te worden geëxecuteerd?

- Er zijn vele gevallen bekend waar Duitsers als krijgsgevangenen vermomd probeerden wachtposten te overvallen.

- De foto is zeker van de bewuste groep. Ze zijn langs een herkenbare route een aantal maal gesignaleerd. Toen zij uiteindelijk werden opgepakt zijn ze naar Ede getransporteerd en daar bij Langenberg gefotografeerd. Het is ook deze groep die achter de Grebbelinie is getransporteerd en daar met vrachtwagens naar een niet vaststaande bestemming zijn vervoerd. Daar loopt het spoor dood.

- De reden die vermoedelijk ten grondslag ligt aan het weigeren van het ministerie van defensie geen onderzoek te doen, is dat de aanwijzingen van mogelijke graflocaties - uberhaupt van de executie - zeer vaag en soms weinig aannemelijk zijn.
» Deze reactie is geplaatst op 19 november 2006 21:14
(redactie)
Totaal berichten: 224
Allert heeft op duidelijke wijze stelling genomen die ik ten zeerste kan ondersteunen. Hij noemde een aantal elementen waarvan ik er een aantal wil uitlichten.

Ten eerste de inzet van Polen bij de overvallen in Nederland, Allert noemde het al. Het is algemeen bekend dat bij de Duitse inval in Nederland veelvuldig gebruik is gemaakt door Volksduitse Polen en Tsjechen. Polen meestal uit Silezie en Tsjechen uit Sudetenland. Sterker nog de oorsprong van de Brandenburger, zoekt u dat maar eens op op Internet, ligt in de inval op Polen door de Duitsers. Daarbij werd de Kampfgruppe Ebbinghaus opgesteld, bestaande uit het sudetendeutschen Freikorps en de groep industrieschutz Oberschlesien, verder aangevuld met volksduitse Polen, in totaal tussen 300 en 500 man.

De opdracht was om strategische doelen vlak voor en vlak na X Zeit in te nemen en veilig te stellen in rauberzivil of Poolse uniformen als voorposten voor de Duitse verkenners. Bijvoorbeeld de Jablunka pas, die moest worden veiliggesteld door het sonderkommando van Herzer, dit liep niet zoals gepland, maar laat wel duidelijk zien wat de bedoeling was.
Bijvoorbeeld het sonderkommando van Langer, die met parachute zijn afgeworpen vlak bij de Weichselbrug bij Demlin en in Poolse uniformen de bewakers overmeesterden en tot de aankomst van de panzertroepen verhinderden dat de brug werd opgeblazen.
Bijvoorbeeld het sonderkommando van Grabert die het spoorwegknooppunt van Kattowitz moest veiligstellen. Alle sonderkommando's bestonden uit een Duits kader en Poolse en Tsjechische manschappen.

Omdat Canaris commando's zo succesvol waren in Polen, werd deze zeer onhoffelijke strijdwijze ook in het Westen veelvuldig toegepast. Bij de planning van de operatie Fall Gelb werd de Duitse Generaals gebrek aan fantasie verweten en mede daardoor is de overval op Nederland een uiterst onhoffelijk operatie geworden. Aan de brug bij Westervoort, alsmede aan elke brug over de Maas en het Maas en Waal kanaal werd aan een sonderkommando toegewezen bestaande uit een Duits kader, meestal alleen de commandant, een aantal manschappen uit Polen of Tsjechië en enkele Volksduitse Nederlanders die het woord moesten voeren tot aan de bruggen. Het was de bedoeling dat het sonderkommando met gebruik van zogenaamde tarnmitteln (Nedelandse uniformen, als spoorwegpersoneel, Nederlandse marechaussee uniform en civiele kleding) die vlak voor het militair object moesten worden afgeworpen waarna het object in Duitse uniformen zouden veroveren, tot zover de theorie. In de praktijk liep dat allemaal toch net iets anders.

U kunt op onze site nakijken welke Duitse gesneuvelden uit Polen kwamen. Kijk bijvoorbeeld bij militair ereveld, duitse verliezen, geheel Nederland, sorteren op legeronderdeel en vervolgens bij BBV. Een groot aantal daar genoemde gesneuvelden zijn geboren in Polen. U herkent mogelijk de oude benamingen van hedendaagse Poolse steden en dorpen.

In dit kader is ook van belang dat het onderdeel Brandenburger geheime sonderkommando eenheden had waar maar mondjesmaat over werd geschreven en dan alleen de successen, laat staan dat rapporten werden geschreven. Dat wat later bekend is geworden is van betrokkenen zelf en andere bronnen.

De conclusie is dus onomstotelijk dat Volksduitse Polen hebben meegewerkt aan de inval in Nederland, net zoals volksduitse Nederlanders daar overigens ook aan hebben meegewerkt.

Er zijn geen rapporten over de Polen in Ede, maar gelet op het bovenstaande is de inzet van Polen bij een sonderkommando eenheden in Nederland in het algemeen en in Ede in het bijzonder zeer wel denkbaar omdat bij de Brandenburger veel Polen waren ingedeeld. Ook waren de Brandenburger eenheden al in Polen met parachutes uitgerust en achter de linies gedropt. De genoemde foto is mij wel bekend en mijn conclusie is dat de foto bij de Langenberg zeer vroeg in de ochtend van 10 Mei 1940 is genomen. Dat Poolse krijgsgevangenen vanuit Duitsland zouden zijn gevlucht zonder te zijn opgemerkt door een groot deel van de Duitse troepen dat bij de grens klaar lag om Nederland binnen te vallen en niet opgemerkt door de Nederlandse grenstroepen die opperste staat van paraatheid waren en niet door de brugbewakingseenheden omdat in ieder geval de Yssel zou moeten worden overgestoken, komt op mij zeer ongeloofwaardig over. In het licht van het bovenstaande is mijn standpunt dat het gaat om een Duits sonderkommando van het Brandenburg bataljon. Als laatste argument nog het feit dat bij het Maas Waal kanaal zelfs door Nederlandse militairen is genoemd dat gevangen Duitsers zich uitgaven als Poolse krijgsgevangen, ik verwijs hierbij naar het boek van Weber, Vuurdoop van een Grensbataljon.

Over bronnen gesproken, het bovenstaande wordt gestaafd aan de hand van de volgende boeken:
Werner Brockdorff Geheme Kommandos des zweiten Weltkriges
Franz Kurowski Deutsche Kommandotrupps 1939/1945 deel I en II
Helmuth Spaeter Die Brandenburger
Helmuth Groscurth Tagebucher eines Abwehroffiziers 1938/1940

Het feit dat de groep in Ede als Polen zijn bestempeld, komt o.a. daar uit voort dat de huzaren meenden de groepsleden onderling pools te horen spreken, althans iets dat daar op leek en niet zijnde Duits. De groep gaf overigens ook in haar eerste ontmoeting met de Huzaren ook zelfs al aan Poolse krijgsgevangenen te zijn.

Dan het sluitstuk. Ik meen dat de handelwijze naar gelang de oorlogsdagen onder de Nederlandse eenheden paranoïdale trekjes kreeg en dat verraad om elke hoek werd verwacht. In deze sfeer hebben meer executies plaatsgevonden, waarbij het wat mij betreft zeer wel denkbaar is dat de executies bij Het Rondeel zich wel degelijk hebben voorgedaan.

Tenslotte moet ik wel opmerken dat 100% zekerheid omtrent het een en ander niet te verkrijgen is, simpelweg omdat er geen directe bronnen zijn die het hele verhaal kunnen ondersteunen. We moeten het dus doen met veronderstellingen en die zijn altijd vatbaar voor andere denkbeelden.
» Deze reactie is geplaatst op 20 november 2006 00:10
Totaal berichten: 2
Het volgende als reactie op de uitlatingen van Dhr. Hugo :

"Het feit dat SS-Panzergrenadier-Regiment 48 "General Seyffardt" op 29.07.1944 nagenoeg geheel vernietigd werd, om vervolgens bij Schlowchau weer op sterkte wordt gebracht door o.a. 400 man troepen van de Kriegsmarine, had hem als "militaire archeoloog" toch bekend moeten zijn. De kans dat de door hem genoemde misdaad daadwerkelijk door uitsluitend Nederlander gepleegd is neemt dan toch al weer aanzienlijk af, buiten het feit dat hij het bewijs hiervoor niet overlegd."

Een van de vele publicaties hierover is :
LUDOWE WOJSKO POLSKIE 1943-1945, Wydawnictwo MON, Warszawa 1973.
Ten tweede, zoals gezegd, een van de Poolse soldaten wist te ontkomen en heeft de daders heel duidelijk omschreven. En voor de duidelijkheid ,ik hoef me niet te schamen voor wat ik geschreven heb. Laat degenen zich schamen die deze misdaad begaan zijn, alsook diegenen die de keiharde feiten proberen te ontkennen en/of in andermans schoenen proberen te schuiven.

"Dat u vervolgens maar weer eens wijst op mensenrechtenschendingen jegens de Poolse soldaten door Duitse troepen, heeft ook weer niets met het onderwerp te maken, echter maakt wel veel duidelijk aangezien u de Russische bejegening van de Polen buiten schot laat. Dat raakt u kennelijk veel minder, en verklaart ook weer enigzins uw opmerking richting de "zeer late toekenning van de Bronzen Leeuw aan Generaal-majoor Sosabowski".

Dat de Russen duizenden Poolse officieren en soldaten hebben uitgemoord is alom bekend en heeft verder niks te maken met het thema dat we hier bespreken.
Wat mij wel raakt is de manier waarop Gen. Sosabowski na de oorlog is behandeld,niet alleen door de Engelsen maar ook door officiele Nederlandse instanties. Op de 16-09-06 heb ik deel mogen nemen aan de onthulling van een obelisk gewijd aan Gen. Sosabowski (in Driel) en daar vertelde zijn kleinzoon het volgende verhaal : In de jaren 60, kwam Gen. Sosabowski op uitnodiging van de bewoners van Driel naar Nederland, maar omdat hij statenloos was en geen passpoort bezat,kwam hij in behoorlijke problemen aan de Nederlandse grens,uiteindelijk werd hij zo kwaad, dat hij de douaniers vroeg, waar ze in 1944 waren en waarom ze toen niet om zijn passpoort vroegen ?
Het bovengenoemde en vele andere feiten verklaren dus mijn opmerking.

"Als meneer daar geen info over heeft ben ik graag bereid hem de benodigde info te verschaffen. Ik zal i.v.m. de eetlust van derden hier maar geen voorbeelden aanhalen."

Dat lijkt me een zeer goed voorstel ik sta al te trappelen met wat voor nieuws meneer aan gaat komen ?
Zolang het niet gaat om propaganda, verwaardigd door Dhr. Goebbels, dan ben ik zeer benieuwd. Want voor zover als het mij bekend is, hebben de Duitsers en hun bondgenoten 6 miljoen Poolse staatsburgers vermoord en niet andersom.

"Van een iemand betrokken in de "militaire archeologie" had ik toch een minder emotioneel en beschuldigend betoog, ondersteund door feiten en omstandigheden en niet door aannamens, verwacht."

Dhr. Hugo, de gehele discussie hier bestaat hoofdzakelijk uit speculaties en aannames. Dus als de ene zijde zich het recht neemt om de mannen te bestempelen als volksdeutsche, etc. Dan heb ik ook het recht op het uiten van bepaalde suggesties en vergelijkingen.

Ik heb de foto van de Polen nogmaals bestudeert en op grond van de kleding die ze droegen neem ik aan dat het zou kunnen gaan om mensen die gedwongen werkten voor de "Arbeitsdienst" of de "Baudienst" in Duitsland.
De meeste Poolse krijgsgevangenen droegen het oude Poolse uniform en de kleren op de foto gaan daar niet voor uit.
» Deze reactie is geplaatst op 20 november 2006 00:35
Totaal berichten: 103
Dhr. Marcin Kruszynski,

Ik zou weer een aantal reacties kunnen plaatsen op al uw opmerkingen edoch volstaat het reageren op 1 zin, die naar mijn overtuiging alles zegt:

= = Dhr. Hugo, de gehele discussie hier bestaat hoofdzakelijk uit speculaties en aannames. Dus als de ene zijde zich het recht neemt om de mannen te bestempelen als volksdeutsche, etc. Dan heb ik ook het recht op het uiten van bepaalde suggesties en vergelijkingen.= =

De gehele discussie toe nu toe bestaat namelijk niet uit speculaties en aannames, maar bestaat uit een gesprek waarbij een aantal mogelijkheden en onmogelijkheden besproken worden, en waarbij voortdurend wordt verwezen naar algemeen bekende feiten en/of omstandigheden, en bronmateriaal.

U echter komt vervolgens dit forum binnen gewandeld, om meteen van start te gaan met:
Het is zeker dat het Polen zijn - vermoord door Nederlandse soldaten - Nederlandse doofpot - ik ken nog een verhaal over Nederlanders die Polen hebben vermoord, etc.

Voor u is dat kennelijk een zeer normale manier van zich mengen in een discussie, ik echter vindt het getuigen van "geen manier", waar een ander de opmerking "met grote stappen snel thuis" gebruikt. Anderen lezen het kennelijk niet, doch ik proef een bepaalde teneur in uw woord- en verhaalkeuze. Gelet op het feit dat u betreffende Gen. Sosabowski wederom naar Nederland uithaalt doch, hoe had ik anders kunnen verwachten, de rol van de Poolse overheid ongemoeid laat, bevestigd weer dat emoties en sentimenten overheersen.

En juist die laatste 2 dient men uit te schakelen, dan wel goed te beheersen bij het bestuderen van de geschiedenis, vooral die betreffende een zo beladen periode als de 2e Wereldoorlog, om tot een objectief oordeel te kunnen komen gebaseerd op juiste feiten en omstandigheden.
U echter start al met een zekere vooringenomenheid. En dan druk ik mij gematigd uit.

Aangezien we ver van het eigenlijke onderwerp afdwalen beëindig ik hierbij mijn inbreng; mijn Goebels-propaganda zal ik maar bij mij houden, uw interesse daarin sprak al uit uw opmerking die ik zoals u ziet deels overgenomen heb.

Rest mij u te complimenteren met uw kennis van de Nederlandse taal.
» Deze reactie is geplaatst op 21 november 2006 09:15
(redactie)
Totaal berichten: 2.107
Het is een mateloos boeiend onderwerp, ons eigen meidagen mysterie van de "Poolse" groep, en we zien de discussie nu zelfs zo breed getrokken dat ik bang ben dat de Solidariteit er binnenkort bijgehaald moet worden ...

Laten we trachten de discussie te laten draaien rondom de mysterieuze groep, en deze niet WOII breed te trekken buiten de relevante kaders. Ik denk dat dit het meest verstandig is.

Overigens wil ik wel zeggen dat ik de heer Kruszynski zijn verbolgenheid over de Geallieerde behandeling van de Poolse militairen in zijn algemeenheid, en generaal Sosabowski in het bijzonder van harte deel. De Koude Oorlog was hoofdoorzaak van de vergetelheid waarin de Polen geraakten na WOII, maar reeds daarvoor werden de Polen niet voor vol aangezien. Historisch gezien werden ze al steeds in de tang genomen, wat in WOII maar weer eens bleek uit het Van Ribbentrop verdrag. Sosabowski en zijn brigade zijn ook door de Nederlandse Kabinetten - in navolging van de veleine Britten - schandalig behandeld, en veel te weinig mensen kennen de rol van Poolse troepen bij de strijd en bevrijding van ons land. Ook elders in Europa, zoals bij Monte Cassino onderscheidden zij zich door moed en vastberadenheid.

De kwestie van de Poolse groep is een zeer lastige. Naast alle theorieën over executie en verdwijning, blijft de simpele oplossing mogelijk dat de groep gewoon terecht is gekomen tussen de krijgsgevangen Duitsers die door de capitulatie werden bevrijd. Dat zou weinig sensationeel zijn natuurlijk, maar die kans is bepaald niet uitgesloten.

Het is zinvol om deze thread weer voort te zetten als er weer nieuws is, of als bezoekers met zinvolle aanwijzingen of analyses komen. Ik wil verzoeken om de tussendiscussie tussen de heren Kruszynski en Hugo bij deze af te sluiten.
» Deze reactie is geplaatst op 21 november 2006 10:16
Totaal berichten: 6
Hiermee beschouw ik de discussie met Dhr. Hugo als beeindigd.

Voor alle duidelijkheid wil ik wel graag vermelden dat mijn betoog niet als een aanval op wie dan ook, moet worden gezien. Als iemand dat wel op zo'n manier opgevat heeft, dan heeft ie mijn bedoelingen verkeerd ingeschat.

Wat mij wel raakte, bij het lezen van de verschillende reacties op dit forum, is dat bijna iedereen de theorieen van de heren Evert van de Weerd, Gerjan Crebolde en J.M. van Alphen (die toch wel serieus onderzoek hebben verricht) op verschillende manieren onderuit probeerde te halen. Door bijvoorbeeld de groep Polen te omschrijven als saboteurs, of volksdeutsche. Dat deed men zonder tastbaar bewijs te leveren (van het ongelijk van de auteurs, van "Ede in Wapenrok"). En daarom wilde ik ook een duidelijk andere stem laten horen. En zeker een stem die vooral gezien moet worden als een opinie vanuit de "Poolse hoek".

Hoe het hele verhaal ook moge aflopen, hoop ik voor ons allen, dat ooit de waarheid naar buiten zal komen. En dan zal het ook weinig uitmaken wie er nou gelijk had. Omdat alleen de waarheid telt.
Helaas ben ik wel bang dat de Solidariteit niet veel kan betekenen in deze kwestie,wat niet wegneemt dat ze op tal van andere gebieden al geschiedenis heeft geschreven.

Wat ik ook graag kwijt wil, is dat we in de nabije toekomst een artikel over deze zeer mysterieuze zaak mogen verwachten, in 't Poolse maandblad "Odkrywca" (oorlogen,geschiedenis,archeologie). In dat artikel zal ik eventuele overlevenden (of anderen die ook iets kunnen inbrengen in deze kwestie) oproepen om hun verhaal te doen. Wie weet,misschien zal de zaak "Edese Polen" ons allen nog verrassen ?
» Deze reactie is geplaatst op 21 november 2006 21:03
(redactie)
Totaal berichten: 2.107
Zoals eerder gezegd - u hebt recht op uw eigen mening. Maar ik spreek tegelijkertijd de hoop uit dat uw artikel [ik concludeer wellicht voorbarig dat u de schrijver van het aangekondigde artikel bent] met een grotere bescheidenheid richting de hier door u geuitte versie wordt geschreven dan u thans op ons forum etaleert. Ik stoor me aan uw aanmatigende toon in dit opzicht, en de suggestie als zou hier aan doofpotten worden gedaan of een Nederlandse oorlogsmisdaad worden afgeschermd. Als u namelijk werkelijk studie had gemaakt van deze en andere threads over de kwestie, dan zou u inzien dat het gros van de mensen [zeker de Stichting de Greb en Aad Nekeman] open staan voor elke plausibele verklaring. Tot op heden is er echter geen enkele aanleiding te denken dat hier Polen zijn vermoord omdat zij Polen waren [als zij al Polen waren ...]. Als de groep al is geëxecuteerd dan is het omdat zij Franc Tireurs waren, en niet omdat ze van Poolse bloede waren.

Feit is dat de meeste leden van onze stichting bijzonder goed zijn ingevoerd in de gebeurtenissen van Mei 1940, en dus heel veel meer kennis dragen van zaken die niets met de Poolse kwestie van doen hebben. Zo kunnen wij sommige theorieën vrij eenvoudig naar het land der fabelen verwijzen - simpelweg omdat de context niet KAN kloppen.

Aad Nekeman bij uitstek heeft veel en zeer onbevooroordeeld onderzoek gedaan naar de kwestie, en zijn bevindingen ook op papier gezet in een te Culemborg uitgegeven werkje. Daarin worden de diverse theorieën beschreven. Daar zijn vele deskundigen bij betrokken geweest. Zoals gezegd - niemand heeft tot op heden de feiten op de juiste wijze weten neer te zetten.

U bent van harte welkom uw bijdragen te blijven leveren aan dit boeiende onderwerp. Ik verzoek u echter nadrukkelijk uw kruistochtachtige toonzetting wat te matigen. Niemand is hier anti-Pools, en niemand is hier op zoek zaken in doofpotten te stoppen: au-contraire zou ik willen zeggen. Als u met een open instelling uw ideeën met ons deelt; graag. Anders zou ik zeggen moet u overwegen andere media te benaderen om uw versie te ventileren.
» Deze reactie is geplaatst op 21 november 2006 22:19
Totaal berichten: 6
Ik vraag me echt af, wat in mijn laatste reactie kan worden beschouwd als een "kruistochtachtige toonzetting" ?

Ik heb juist laten blijken dat ik open sta voor de verschillende versies van hetgeen wat er gebeurd kon zijn ! Omdat ik geintereseerd ben om de waarheid achter te halen, wat die ook moge zijn.
Daarom heb ik mijn betoog beeindigd met de woorden, dat we nog eens allemaal verrast kunnen worden (als het nou bijvoorbeeld blijkt dat het die mannen toch gelukt is om naar Engeland te komen of dat ze misschien toch noch door de Duitsers opgepakt en later geexecuteerd zijn).

Ik dacht dat dit een open forum was, waar men verschillende ideeën en hypotheses met elkaar kon uitwisselen. Blijkbaar is dat niet het geval.

Dus als mij gevraagd wordt om te overwegen andere media te benaderen
(omdat u mij hier als een soort indringer ziet) dan zal ik dat zeker doen. Ik zal uw "verzoek" ook zeker aan het licht brengen in die "andere media".

Mvg,
M. Kruszynski
» Deze reactie is geplaatst op 22 november 2006 00:38
(redactie)
Totaal berichten: 849
Kwam zojuist onderstaand bericht tegen in Het Vaderland van Maandag 6 mei 1940 - Avondblad D.



(bron: http://kranten.kb.nl )
» Deze reactie is geplaatst op 3 december 2006 15:16
(redactie)
Totaal berichten: 2.294
Dit geeft in elk geval een idee hoe " onze " Polen in Nederland terecht gekomen zouden KUNNEN zijn. Weliswaar is de groep dan ietwat aan de kleine kant, maar voor hetzelfde geld zijn er meer Polen op die manier opgevangen en vastgezet, mogelijk ook in Winterswijk. De kans dat ze daar een van de volgende dagen ( 7,8 of 9 mei ) zijn ontsnapt en zich vervolgens enige tijd verborgen hebben gehouden lijkt me groter dan dat ze pas op de 10e zijn ontsnapt of eventueel losgelaten toen de Nederlanders terugtrokken. Van Winterswijk naar Ede is tenslotte een hele afstand als je die op een morgen wilt overbruggen.Autovervoer naar de IJssel zullen ze niet hebben gekregen. Vraag blijft trouwens ook hoe ze dan op 7, 8 of 9 mei de grote rivieren overgestoken zijn, waarvan de bruggen immers bewaakt werden.
Evenals trouwens de rivieroevers.
Het blijft allemaal giswerk, maar de mogelijkheid dat het inderdaad om Polen ging en dat er geen enkel verband is of was met Duitse acties lijkt me nu niet meer zo vergezocht. Het volgen van een spoorlijn ter orientatie als je ( eventueel ) op weg bent naar Engeland wordt dan ook een stuk logischer.
Je zou nu naar een verslag of rapport kunnen zoeken wat iets meer vertelt over die Marechaussee - kazerne in Winterswijk en het betreffende detachement - Marechaussee.
De kans dat dit iets oplevert is overigens niet groot, omdat ik aanneem dat eventuele informatie over deze Polen al eerder zou zijn opgevallen.
Het Stafwerk over de IJssellinie noemt deze Winterswijkse kazerne wel, maar (volkomen volgens verwachting ) niet in verband met deze " Poolse kwestie ".
» Deze reactie is geplaatst op 3 december 2006 23:25
(redactie)
Totaal berichten: 849
Ik acht de kans eerlijk gezegd groter dat er sprake is geweest van 2 groepen, die groep "Polen" die zijn aangehouden bij Ede en (bijv., ik vermoed namelijk dat er wel meerdere groepjes Polen onze grens zijn overgestoken) de groep van 12 Polen die op 6 mei 1940 is gearresteerd bij de grens. Ik kan mij goed voorstellen dat deze personen, vastgezet in het grensgebied, vlak voor of op 10 mei 1940 zijn verplaatst richting westen.

Het zou dus m.i. ook zeer goed mogelijk kunnen zijn dat de reeds eerder genoemde heer Prins deze bewuste groep van 12 heeft vervoerd, en niet de (veel grotere) groep die bij Ede werd aangehouden...
» Deze reactie is geplaatst op 4 december 2006 20:18
(redactie)
Totaal berichten: 2.294
Deze 12 Polen zouden voorlopig worden vastgehouden in Winterswijk. De kans is natuurlijk inderdaad groot dat ze binnen enkele dagen ( eventueel nog voor de 10e mei ) over de IJssel naar het westen zijn verplaatst. Ik beweer overigens niet dat er geen 2 of meer groepen Polen zijn geweest, wel dat het in het geval van de Polen bij Ede niet automatisch om door de Duitsers gestuurde Polen of z.g Polen hoeft te zijn gegaan.
» Deze reactie is geplaatst op 4 december 2006 22:58
(redactie)
Totaal berichten: 2.107
Ik vraag me oprecht af wat we aan al deze wilde - zeer wilde - speculaties hebben. Volgens mij bar weinig.

Naar de "Polen" zal door Nierstrasz ook beslist onderzoek zijn gedaan, zij het alleen al door de zweem van schemerpraktijken. Daaruit is voor zover we kunnen nagaan niets duidelijk geworden. Zou het een groep eerder geinterneerden betreffen dan zouden die zeker eerder westelijker zijn gebracht, zo niet, dan zou er wel ergens iemand duidelijkheid hebben gegeven hoe deze groep dan vrij kwam. De vraag blijft dan nog steevast overeind staan hoe deze groep dan in hemelsnaam - sneller dan de Duitsers - over de Yssel danwel de Rijn is gekomen. Onmogelijk. Dat kunnen we met gerust hart zeggen. De bewakingen van overgangen was allang permanent. De andere kwestie blijft ook overeind; waarom niet gewoon naar de eerste de beste Nederlandse legerpost gelopen? Immers - vroeg of laat zou men ze sowieso tegenkomen.

Het is bekend dat er Poolse krijgsgevangenen dwangarbeid deden in het grensgebied, en evenzo dat er soms groepen ontsnapten. Dat dit voor de Duitsers dus evident een prachtig "cover-up" verhaal was voor een groep saboteurs is dus evenzo verklaarbaar.

Ik heb niet erg veel op met wilde speculaties over groepjes Polen en mysterieuze samenkomsten west van de Rijn/Yssel. Dat komt allemaal zo gekunsteld over dat het werkelijk vrij zinloos is daarover te speculeren tot dat er werkelijk sterke aanwijzingen zijn om hieraan in enige mate geloof te hechten.
» Deze reactie is geplaatst op 4 december 2006 23:47
(redactie)
Totaal berichten: 849
Ik lees in jouw reactie overigens ook talloze speculaties ;-) Volgens mij is dat juist het interessante van deze discussie. Die speculaties vormen reden tot nader onderzoek (althans voor mij) en soms komt daar dus 'bewijsmateriaal' naar boven die de speculatie bevestigd of ontkracht. Dat iemand vandaag of morgen het gehele verhaal naar waarheid aan ons komt vertellen is namelijk uitgesloten...

Daarbij, sommige speculaties kunnen bij andere lezers weer een lampje doen branden met mogelijk interessante gevolgen. Als we alles voor ons houden, dan komen we m.i. niet heel veel verder.

Ik zou dan ook graag een oproep willen doen aan hen die oude kranten in bezit hebben uit de periode april/mei 1940 met de vraag of hierin mogelijk uitgebreider wordt ingegaan op de arrestatie van de 12 Polen die uiteindelijk in Winterswijk werden vastgezet. Mogelijk heeft een regionale krant daar meer aandacht aan besteedt, mogelijk zelfs ook over hoe het verder met deze groep is vergaan (voor 10 mei 1940).
» Deze reactie is geplaatst op 5 december 2006 07:31
(redactie)
Totaal berichten: 2.107
Ja hoor, daar zijn we weer met een update. Ik kwam iets heel opvallends tegen in het werkje van Evert vd Weerd [Garnizoensleven Ede 1906-2006]. Deze auteur was al bekend van o.a. Ede in Wapenrok, waarin ook de kwestie van de Poolse krijgsgevangenen werd besproken. Maar in dit nieuwe werkje een opvallende passage, die me zeer verbaast deed opkijken:

"De drie bereden eskadrons van 4RH trokken terug met medeneming van ongeveer dertig Poolse krijgsgevangenen die 's morgens bij de spoorlijn (weer) gevangen waren genomen. Zij waren de vorige dag [sic!] in Arnhem onderzocht op de besmettelijke vlektyphus."

Meer staat er niet vermeld, maar aangezien de hierboven beschreven gebeurtenissen op 10 mei plaatsvonden, betekent "de vorige dag" dus 9 mei. Nooit eerder - ook niet van deze auteur - ben ik enige aanwijzing tegen gekomen dat al op 9 mei deze Polen gevangen genomen waren. Ik ben dan ook zeer benieuwd hoe hij aan deze wijsheid komt en of er geen sprake is van datumverwisseling. Als het wel 9 mei betreft dan hebben we dus echt een doorbraak gevonden in deze zaak, want dan wordt het een stuk aannemelijker dat we daadwerkelijk met ontsnapte Poolse gevangenen te maken hebben.
» Deze reactie is geplaatst op 4 april 2007 17:56
(redactie)
Totaal berichten: 2.294
Al eerder schreef ik het volgende:

Keek daarnet een net in Den Haag gekopieerd verslag/dagboek door van luitenant Gelderman (!) van de 10e batterij 6 veld, waarin ook melding wordt gemaakt van de zolangzamerhand beroemde/beruchte "Polen. "

"....uur ( preciese uur ontbreekt helaas, maar het wel de 10e mei ) regimenten Huzaren, wielrijders en motorrijders uit Ede en van de Ijssellinie passeren langs de Munnikenweg, terugtrekkend op Amerongen. Ze hebben krijgsgevangenen bij zich, die meerendeels Polen blijken te zijn. "

Om regimenten zal het niet zijn gegaan, wel om eskadrons en dan natuurlijk van 4 RH, die nu eenmaal in deze omgeving opereerden. Bovendien zijn ALLE eskadrons van 4 RH ( behalve 3 -4 RH ) in de avond/nacht van de 10e richting Leersum ( via Amerongen mag je aannemen ) getrokken.

Dit zou wel eens de bron voor het eerste deel van vd Weerts's verhaal kunnen zijn.
Wat zijn bron voor dat onderzoek in Arnhem is geweest blijft voorlopig onduidelijk.
» Deze reactie is geplaatst op 4 april 2007 18:26
Totaal berichten: 1
Zeer interessante zaak. Ik ben zelf geboren en getogen in Culemborg en hoor nog wekelijks de verhalen van mijn 86 jarige vader aan over Culemborg in ww.2 Ook de "Poolse zaak " komt regelmatig aan de orde.
Het Rondeel is bij mij goed bekend en ik denk er sterk over om er in de toekomst met mijn metaaldetector aan de slag te gaan.
» Deze reactie is geplaatst op 11 augustus 2012 19:12
Totaal berichten: 10
Vorige week zat ik nog deze zaak te onderzoeken via www.grebbeberg.nl en via internet. Ik kwam er achter, dat mijn opa betrokken was bij het krijgsgevangen maken van de "Polen", waarschijnlijk "Brandenburgers", een sabotage - "spookéénheid" onder leiding van Admiraal Canaris bij Oosterbeek en Wolfheze. Dit schijnt nog een bijzondere zaak te zijn ook, waarvan mijn opa denk ik niets heeft geweten, zoals de zaak bij Culemborg...

Mijn opa wist mij te vermelden, dat dit volgens hem Duitsers waren, die op mijn grootvader Gerrit Willem (Gerhard) Lensink sr. overigens wel degelijk angstig overkwamen en mijn opa kwam uit de Achterhoekse grensstreek (tussen Aalten en Winterswijk) en wist dus wel degelijk heel goed het verschil tussen Pools en Duits en ik geloof dat er heel veel Gelderlanders op de Grebbe lagen en bij de Huzaren zaten. Mijn opa was ook een boerenzoon, die met eigen paard werd opgeroepen. Dus de kans is heel groot, dat het om de Brandenburgers zou gaan; http://home.arcor.de/gssw1997/ksk/holand.htm

Een ander interessant artikel hierover is te vinden via deze onderstaande link met zelfs enkele foto`s. Mijn opa had ook enkele boeken en was erg trots op al zijn Huzaren (vroeger toen internet nog niet bestond, dus 20 jaren geleden, stelde een boek nog heel veel voor), die op de foto`s stonden; http://wo2forum.nl/viewtopic.php?f=39&t=27159

Reeds eerder heb ik op www.grebbeberg over deze zaak bericht, maar ik kwam bij toeval pas vorige week dit topic tegen over dezelfde zaak. Ik ben er vrijwel zeker van dat het om 1 en dezelfde zaak gaat, zie de link hieronder; http://www.grebbeberg.nl/index.php?page=forum_discussiegroep&item=9311&group=2&view=3
» Deze reactie is geplaatst op 24 augustus 2012 01:05
Totaal berichten: 1.340
Het gaat om dezelfde zaak. De kwestie is altijd op deze website besproken en dan wel eens op andere populaire fora in schaduwdebatjes verzand. Wij hebben alhier indertijd ook de bevindingen rond de vermeende Culemborgse executie besproken, naar aanleiding van enige onderzoekingen door een historicus uit Ede.

Antwoorden op de kwesties zijn er nooit gekomen. De zaak is nog steeds mysterieus, wat zal blijven prikkelen.
» Deze reactie is geplaatst op 24 augustus 2012 11:22
Totaal berichten: 50
Met interesse heb ik deze discussie gelezen en blik viel op een paar dingen:

Even mijn hypothese....

Mocht het inderdaad wezen dat deze Poolse gevangen onderdeel uit maakten van de zogenoemde Brandenburger troepen dan zou ik voor het doel van hun missie willen verwijzen naar wat Rutger beschreef:

2) Het Stafwerk ('de Groene serie') schrijft het volgende (blz. 161):
"Bij 1-4 R.H. zijn langs de spoorweg een 30-tal personen gekomen, die zich uitgaven voor uit Duitsland ontvluchte Polen, die via Utrecht naar Engeland wilden. Zij zijn onder geleide doorgezonden."

Deze personen willen dus graag naar Engeland. Volgens mij was het de bedoeling om Nederland in 1 a 2 dagen op te rollen en te gebruiken voor de aanval op Engeland. Is het dan van belang om deze kostbare Branderburger troepen in te zetten in Nederland? Waren deze Branderburger troepen niet voorbestemd om in Engeland te geraken en daar voorvast sabotages uit te voeren?

Zomaar een idee.

Groetjes
» Deze reactie is geplaatst op 25 juli 2013 21:21
Totaal berichten: 10
» Deze reactie is geplaatst op 29 augustus 2013 16:46

Plaats hier uw reactie

Opgelet: We behouden ons nadrukkelijk het recht voor om nieuwe berichten of reacties die voor de thematiek van onze websites en de discussiegroep irrelevant zijn, onbetamelijk of onbegrijpelijk geformuleerd zijn, ongewenste politieke of commerciële lading hebben of inbreuk maken op de privacy van nog levende personen niet te plaatsen. Uw reactie zal pas na goedkeuring door de beheerders zichtbaar zijn in de discussiegroep.

De inhoud van berichten - en daarin vermeldde gegevens en personalia - wordt na publicatie niet gewijzigd en/of verwijderd, tenzij daarvoor een dwingende aanleiding is. Berichtenschrijvers zijn zelf verantwoordelijk voor het toetsen van de inhoud van hun berichten voordat deze worden gepost.

Zie voor meer informatie de Gebruiksvoorwaarden. Tevens verzoeken wij u om kennis te nemen van de FAQ (veelgestelde vragen), wellicht dat uw vraag daar al beantwoord wordt.

Wenst u een gescande foto of ander beeldmateriaal op te nemen bij uw bericht, e-mail deze naar info@grebbeberg.nl en wij verzorgen de plaatsing (meestal nog dezelfde dag).

Bericht:   * 
Uw naam:   * 
 
E-mailadres:     * 
Om ongewenste (spam)berichten op onze website te beperken vragen wij u hieronder een eenvoudige controlevraag te beantwoorden. Berichten worden alleen geaccepteerd indien deze vraag correct is beantwoord.
1 + 1 =     * 
*) = verplicht veld  

2554