Ervaar zelf de angst in de loopgraaf

Klik hier voor een uitvergroting
Het gebruikte hout in de herstelde loopgraaf kan volgens de aannemer een leven lang mee. (8 november 2011)
De Slag om de Grebbeberg spreekt nog steeds tot de verbeelding. Om de beleving te vergroten, probeert stichting de Greb historische plekken zichtbaar te maken. Toen op 13 mei 1940 de stoplijn viel, was de slag om de Grebbeberg verloren. De angst van die laatste uren is bijna voelbaar in de gerenoveerde loopgraaf.

door Dolf Schellekens

Staand in de loopgraaf en kijkend in de richting van Wageningen besef je pas goed hoe groot het offer is geweest dat de Nederlandse soldaten tijdens de slag om de Grebbeberg brachten. De loopgraaf, die deel uitmaakte van de stoplijn, zat op 13 mei 1940 vol met vaak slecht getrainde mannen van verschillende eenheden.

Het waren degenen die nog niet waren gedood of gevlucht, die voor de Duitsers de laatste hindernis vormden op weg naar verovering van de tactisch belangrijke berg. Voor de meeste Nederlandse soldaten was het dag drie op het slagveld, zonder dat ze ook maar een moment waren afgelost. Oververmoeid, psychisch kapot en ongeorganiseerd zaten ze in de loopgraaf, terwijl ze onder granaatvuur werden genomen. En op deze nu zo vredige plek, wisten ze toen, kijkend in oostelijke richting: daar zitten Duitse soldaten, die elk moment tevoorschijn kunnen komen om ons te vermoorden. Het is de kracht van de zichtbaarheid. Het net gerenoveerde stuk loopgraaf naast de Heimersteinse Laan ademt historie. Door te zien hoe het was, voel je de paniek en ruik je het angstzweet.

Klik hier voor een uitvergroting
De houten schotten uit 2004 waren dusdanig verrot dat de loopgraaf langzaam instortte. Op de foto is een graafmachine bezig om de oude schotten te verwijderen. (7 oktober 2011)
"Ze schoten met de M95", zegt Wageninger Hans Brons van stichting de Greb over het wapen van de Nederlandse soldaten. "Een geweer uit 1895. Het was een goed wapen, maar natuurlijk niet opgewassen tegen het moderne materiaal van de Duitsers." Niet alleen de bewapening was slecht geregeld. De aanval van de Duitsers was op 11 mei amper begonnen of alle telefoonlijnen op de Grebbeberg waren al kapot. De batterij van de enige mobiele zender ging snel leeg en een reservebatterij ontbrak. "Mede daardoor dacht de legerleiding in Doorn dat er maar 150 Duitsers voor de Grebbeberg lagen", zegt Brons. "Het waren er duizenden."

Aan Nederlandse kant heerste wanorde vanaf praktisch het eerste uur. Meerdere keren werden eigen eenheden beschoten. Leidinggevenden deden vaak maar wat. In die sfeer van chaos moet het een hel geweest zijn in de er nu zo ordelijk bij liggende loopgraaf. "Ze stonden hier man aan man", zegt Brons staand in de stoplijn. "Het moet een enorm gedrang geweest zijn. We hebben hier een stuk van veertig meter zichtbaar gemaakt, maar in werkelijkheid was de linie honderden meters lang. Het verhaal laat zich vertellen aan de hand van sporen in het landschap." Die zijn ook te zien zonder de loopgraaf zichtbaar te maken. "Je kunt het spoor nog zien tussen het eikenhakhout door", zegt Brons en hij wijst vanuit de loopgraaf in zuidelijke richting. "Het zijn indrukwekkende sporen, die de geschiedenis vertellen. Dankzij een subsidie van de stichting Vernieuwing Gelderse Vallei hebben we deze goed zichtbaar kunnen maken. Dit is de lijn waar de meeste Nederlandse slachtoffers zijn gevallen."

Loopgraaf gaat leven lang mee

Klik hier voor een uitvergroting
De renovatiewerkzaamheden in volle gang. (14 oktober 2011)
RHENEN - De loopgraaf bij de Heimersteinse Laan, die net is gerenoveerd, werd in 2004 met groot vertoon en kanonschoten in gebruik genomen. Maar het hout was verrot en daardoor zakte de loopgraaf in. In de toekomst zal dat niet snel meer gebeuren.

"Het hout dat we nu hebben gebruikt, kan een leven lang mee", zegt Egbert Koudijs, projectleider namens het Wageningse bouwbedrijf Van Swaay. "Het hout dat eerder werd gebruikt, was niet geschikt voor in de grond. Dat ging rotten." Volgens Koudijs zal dat met het nu gebruikte hout niet gebeuren. "Dat komt van een oude scheepsbodem van een zand- en grintschip. Dat voer tussen Nederland en Duitsland. De planken zijn van oorsprong vijf centimer dik, maar zijn dunner geworden door het schuren van de lading. Het schip heeft nu een staalbodem."

"Hergebruik van hout komt steeds meer in", zegt Koudijs voor wie het een bijzonder project is. "Ik woon zelf in Achterberg, dus het is bij mij in de achtertuin. Verder is het natuurlijk een stuk belangrijke geschiedenis." "We doen als bedrijf ook niet vaak dit soort projecten", zegt Koudijs. "Het is de tweede keer dat we een loopgraaf aanleggen. Het was nog een flinke klus. We zijn twee weken met twee man en een kleine graafmachine bezig geweest."

Klik hier voor een uitvergroting
De renovatiewerkzaamheden waren van 7 tot 21 oktober 2011 en werden uitgevoerd door Bouwbedrijf Van Swaay uit Wageningen. (19 oktober 2011)
De loopgraaf ligt een paar meter van de Heimersteinse Laan en is aangegeven met een bord. De loopgraaf maakt ook deel uit van de wandelroute Grebbelinie. Een paar honderd meter verderop, in de richting van Achterberg, ligt ook nog een stukje loopgraaf. Dat stuk is kleiner en hierbij is ook hout gebruikt dat na een paar jaar gaat rotten. Dan zal hetzelfde gebeuren als eerder bij de gerenoveerde loopgraaf, die langzaam instortte.

Bron: De Gelderlander van woensdag 30 november 2011








Download brondocument in PDF-formaat Brondocument 1
(PDF, 1019.96 KB)
Download brondocument in PDF-formaat Brondocument 2
(PDF, 1.47 MB)

« 2011