Grebbeberg en omgeving
- Huisvaders in de aanval - Van Appeltern naar Achterberg - tegenaanval 13 Mei 1940
Begeleidende tekst opgesteld door de schrijver(s)/uitgever:
Dit is het verhaal van het Ie en IIIe bataljon 29e Regiment Infanterie, onderdeel van de Brigade B. Het Ie bataljon is gelegen aan de zuidzijde van de Maas rondom het dorp Megen. Het IIIe bataljon ligt in het land van Maas en Waal in de omgeving van Appeltern en Horssen. De militairen van beide bataljons waren soldaten uit de lichtingen tussen 1925 en 1935 die waren opgeleid bij het 5e Regiment Infanterie in Amersfoort. Toen zij opnieuw werden opgeroepen waren velen getrouwd en hadden thuis jonge kinderen. Deze bataljons van ongeoefende "huisvaders" werden op 13 mei 1940 ingezet om op de Grebbeberg een tegenaanval uit te voeren tegen de daar gelegen Duitse SS-troepen. Onvoldoende geoefendheid, slechte bewapening, geen voorbereiding en officieren die niet of nauwelijks in staat bleken leiding te geven aan een "gevechtseenheid" zorgden ervoor dat de aanval mislukte ten koste van vele doden en gewonden. Het eerste deel van het verhaal gaat over het leven en de belevenissen van deze militairen in de mobilisatietijd, en het tweede deel over de strijd rond de Grebbeberg. In de gesprekken met een aantal van deze militairen beschrijven sommigen de mobilisatietijd als de "romantische tijd' en de oorlogstijd, daar hebben ze maar een enkel woord voor "chaos". Met dit boek hoop ik een bijdrage te leveren aan een beschrijving van die "romantische tijd" en orde te scheppen in de chaos van die tegenaanval op de 13e mei 1940.Auteur(s): Rob Verhoef Datum publicatie: 5 jun 1996 Uitgegeven door: Rob Verhoef (prive) Aantal pagina's: 100 blz. - Ik beschuldig - Vijftien jaar strijd tegen het Ministerie van Defensie over haar boek 'Mei 1940. De strijd op Nederlands grondgebied'
Begeleidende tekst opgesteld door de schrijver(s)/uitgever:
J'accuse, betitelde Zola zijn verdedigingsrede van Dreyfus, die ten onrechte van spionage werd verdacht. Jagtenberg koos met zijn titel bewust voor deze associatie. Zijn boek behandelt namelijk eveneens een groot onrecht. Het gaat daarbij om de beeldvorming over de SS, de gevreesde elite-eenheid van de Nazi's, die vaak ook verantwoordelijk was voor de behandeling van krijgsgevangenen. In tal van publicaties die na de oorlog verschenen, is beschreven dat daarbij de oorlogsregels dikwijls met voeten werden getreden. Tenminste tot 1990. In dat jaar verschijnt Mei 1940 - De strijd op Nederlands grondgebied, geschreven door een tweetal medewerkers van de Sectie Militaire Geschiedenis. Bij veel oud-strijders, bekend met de praktijken van de SS, wekten de vergoelijkende uitspraken uit dit boek verbazing en woede op. Een zo'n oud strijder was Wim Jagtenberg. Hij liet het er niet bij zitten en kaartte de zaak aan bij het Ministerie van Defensie. Dit boek geeft weer wat er werkelijk gebeurde met de krijgsgevangenen en beschrijft tevens het moeizaam verlopende contact van Jagtenberg met Defensie. Basis van het betoog vormt Jagtenbergs in 1995 gepubliceerde brochure Geschiedvervalsing over de Meidagen van 1940. Kiest Defensie voor de SS en tegen haar veteranen? Dit geschrift is echter aangevuld met tal van nieuwe ontwikkelingen rond deze schrijnende zaak.Auteur(s): W.D. Jagtenberg Datum publicatie: Januari 2010 Uitgegeven door: Uitgeverij Aspekt te Soesterberg ISBN: 978-90-5911-909-3 Aantal pagina's: 224 blz. - Ik zie den oorlog - Bladen uit het dagboek van een officier
Begeleidende tekst opgesteld door de schrijver(s)/uitgever:
Dagboek van Willem F. Brederode, reserve Kapitein en commandant van de 19e Compagnie Mortieren van 8. De 1e sectie van dit onderdeel had haar opstelling in het vak van III-19 R.I. (Achterberg en omgeving), de rest van de compagnie was ingedeeld in het vak van I-19 R.I. (noordelijk van Achterberg). De vele namen die in dit relaas genoemd worden zijn helaas gefingeerd, maar met enig speurwerk en voor zover bekend zijn de werkelijke namen goed te achterhalen. Het dagboek beschrijft de periode van afroep van de mobilisatie tot de afvoer als krijgsgevangene naar Duitsland.Auteur(s): W.F. Brederode Datum publicatie: 1945 Uitgegeven door: Van Loghum Slaterus' Uitgeversmaatschappij N.V. te Arnhem Aantal pagina's: 180 blz. - Jong gestorven helden
Begeleidende tekst opgesteld door de schrijver(s)/uitgever:
In de meidagen van 1940 moet een mitrailleurgroep het op de Grebbeberg opnemen tegen een oppermachtige vijand. Lange tijd weet de groep de fanatieke S.S.-ers tegen te houden en hen zware verliezen toe te brengen. Op boeiende wijze worden de gevechtshandelingen zoals die werkelijk plaats gevonden hebben, beschreven.Auteur(s): Joh. G. Veenhof Datum publicatie: 1990 Uitgegeven door: Den Hertog B.V., Houten ISBN: 90-331-0706-6 Aantal pagina's: 128 blz. - Kleine Kroniek van het verzet in Wageningen over de periode 1940-1945
Begeleidende tekst opgesteld door de schrijver(s)/uitgever:
Bij mijn afscheid als directeur van de Prins Bernhardschool zijn er vele goede woorden gesproken. Prof. Dr P.A. Verburg hield een korte bewogen toespraak en het leek een opdracht, waarmee hij eindigde: "Schrijf jij nu eens alles op, wat wij in het verzet in Wageningen beleefd hebben." Dat is nu gedeeltelijk geschied. De lezer vindt hier geen literair proza. Het zijn gewone verhalen rondom Wageningen in de periode 1940-1945. Van veel mensen zijn de schuilnamen gebruikt, want het ging niet allereerst om hen, maar om de goede zaak! Die verhalen dreigden verloren te gaan. Het aantal mensen dat de ware aard van het nationaal-socialisme doorzag, was niet zo groot. Zij verzetten zich in woord en daad tegen het moderne heidendom. Met weemoed denk ik aan hen, die hun leven gaven. Ons volk was slecht voorbereid op de oorlog, nog slechter op een bezetting. Men vindt hier geen volledige kroniek van het verzet in Wageningen. Er is meer gebeurd, veelal in stilte. Indertijd heb ik burgemeester Klaasses voorgesteld een kroniek te laten schrijven, waarin verschillende mensen hun ervaringen zouden vertellen: een huismoeder, een arts, een ambtenaar, een agent, verschillende verzetslieden, ervaringen van onderduikers, waaronder ook onze Joodse stadgenoten. Dit voorstel is niet aanvaard. Vandaar nu deze 'kleine kroniek'. Veel vragen blijven onbeantwoord. Waarom hebben we onze Joodse landgenoten laten gaan? Behoort een betere voorbereiding niet tot de taak van defensie? In de kerken zijn goede en dappere woorden gesproken. Waarom werden ze te weinig in daden omgezet? Welke lessen trekken we uit de historie in een tijd waarin soms zo 'onhistorisch' wordt gedacht en gehandeld?Auteur(s): F. van der Have Uitgegeven door: Drukkerij en Uitgeverij Van Eck / Oosterink te Ochten Aantal pagina's: 232 blz. - Kruit en Bloesem
Begeleidende tekst opgesteld door de schrijver(s)/uitgever:
Episoden uit den strijd rond den Grebbeberg. De Grebbeberg, het plekje aarde waar Nederland het felst en verbeten voor zijn vrijheid heeft gestreden, is het middelpunt van dit journaal, dat geschreven werd naar authentieke gegevens uit het dagboek van een stukscommandant der 29e compagnie Mortieren. Moge dit sobere relaas van een frontstrijder, die met zoovele anderen voor onze onafhankelijkheid in het vuur heeft gestaan, de herinnering levendig houden aan de historische Meidagen, ook wanneer het Tijdswiel is verder gewenteld. Dan zullen zeker, zooals Generaal Winkelman in zijn dagorder van 15 Mei 1940 zeide: "de offers, welke ons volk heeft gebracht, niet tevergeefs zijn geweest, omdat Nederland aan de wereld getoond heeft voor de hooge waarde van zijn zelfstandigheid goed en bloed over te hebben".Auteur(s): Wim Stam Datum publicatie: 1947 Uitgegeven door: Bigot & Van Rossum N.V. te Amsterdam Aantal pagina's: 84 blz. - Met het oog op de ernst der tijden - Mobilisatie in Achterberg, Elst en Rhenen 1939-1940
Begeleidende tekst opgesteld door de schrijver(s)/uitgever:
Als de Nederlandse regering zich, met het oog op de ernst der tijden, in de zomer van 1939 genoodzaakt ziet het leger te mobiliseren, betekende dit voor de inwoners van de gemeente Rhenen een forse inbreuk op hun samenleving. De Grebbeberg was een lastige schakel in het Nederlandse verdedigingsstelsel. Ruim 10.000 militairen dienden de Grebbeberg en directe omgeving te verdedigen. Al deze soldaten werden ondergebracht bij burgers en in openbare gebouwen. De door het leger benodigde ruimte werd gevorderd en daar hadden de burgers zich maar naar te schikken. Tijdens de mobilisatieperiode waren militairen en burgers gedwongen met elkaar samen te leven. Eenvoudig was dit niet. De regering in Den Haag besloot bij een eventueel uitbreken van een oorlog de burgers uit de te verwachten oorlogszone te evacueren. Deze evacuatie, die ruim van te voren werd georganiseerd, kwam op 10 mei 1940 op gang. Na het beëindigen van de strijd vonden de burgers hun woonplaatsen grotendeels verwoest terug. Voor velen was het leed niet te overzien. Al deze gebeurtenissen deden een beroep op het burgerlijk bestuur. Eenvoudig was de samenwerking tussen burgerlijke en militaire autoriteiten niet. Er was vaak sprake van tegenstrijdige belangen. Deze uitgave, die feitelijke informatie combineert met mondelinge ooggetuigenverslagen, geeft een uniek beeld van deze veelbewogen periode in de geschiedenis van Rhenen, Elst en Achterberg. Dr. Ad Sulman heeft aan de universiteit van Utrecht geschiedenis gestudeerd en is gepromoveerd aan de VU. Zijn belangstelling ligt bovenal bij de sociale geschiedenis. Dr. H.P. Deys is amateurhistoricus. Hij heeft onder meer een aantal publicaties over de geschiedenis van Rhenen in de periode van 1939-1940 op zijn naam staan.Auteur(s): Ad Sulman & Henk P. Deys Datum publicatie: 23 augustus 2014 Uitgegeven door: Koninklijke BDU Uitgevers B.V. ISBN: 978-90-878-8217-4 Aantal pagina's: 128 blz. - Nacht op den Berg - Een relaas van oorlog en krijgsgevangenschap
Begeleidende tekst opgesteld door de schrijver(s)/uitgever:
Een roman is dit boek niet geworden. Het is ook niet de bedoeling van een dagboek, dat samengesteld is naar haastige aanteekeningen uit de oorlogsdagen en den tijd, doorgebracht in Duitsche krijgsgevangenschap.
Een roman had het kunnen worden, indien ik mij niet bepaald had tot wat met eigen oogen gezien, met eigen ooren gehoord is. Er zijn vreeselijker dingen gebeurd dan in de eerste vier hoofdstukken van mijn dagboek zijn opgeteekend en voor velen is de gevangenschap een door feller martelingen gevormde hel geweest. Vele lezers zullen zoeken naar de bladzijden waarop zij mijn getuigenis verwachten van het verraad, aan alle zijden van den Grebbeberg en daaromtrent gepleegd. Doch van dat alles kan ik voorlopig niet de bewijzen bijeen brengen, evenmin als mijn woord geven voor de juistheid van wat op inlichtingen berust. En een waarheidsgetrouw relaas wilde ik geven, eerder dan een groot verhaal waaruit duizenden landgenooten een verjongden haat zouden putten jegens de platte nazi's, die tot op den dag van heden (Mei, 1942) ons volk, ons land vernederen en uitmergelen.
Laat mijn boek den indruk wekken, geschreven te zijn door een pacifist, niet door een hater. Ik zal er vrede mee hebben. Misschien zal de loop der omstandigheden ons, na jaren, toestaan opnieuw bezield te worden met gevoelens die krachtiger zijn dan de afkeer, de benauwenis, de haat van nu.Auteur(s): M. Sybr. Koops Datum publicatie: 1946 Uitgegeven door: Scheltens & Giltay te Amsterdam Aantal pagina's: 168 blz. - Neerlands Ondergang en Herrijzenis - Mei 1940 - Mei 1945 - Toelichting behorende bij de herdenkingsplaten: Slag aan de Grebbeberg en De Capitulatie
Begeleidende tekst opgesteld door de schrijver(s)/uitgever:
Wanneer we vroeger in de vaderlandse geschiedenisles de Franse tijd behandelden, konden we zo echt meevoelen met de mensen, die onder de druk van de Franse bezetting leefden. Thans hebben we het zelf meegemaakt: vijf jaar Duitse bezetting na een verloren oorlog van vier dagen. Dat is nu alles tien jaar geleden. Maar we hebben geen uitleg meer nodig over de Franse tijd: wij weten, wat oorlog en wat bezetting betekent. Doch de schooljeugd van nu en later weet dat niet. Zij waren te klein of moesten nog geboren worden. Zij horen de geschiedenis van deze treurige tijd uit de mond van ouderen. De een vertelt het zus en de ander weer zo. Spoedig zal dit belangrijk gebeuren vertroebeld worden door fantastische of sterk overdreven verhalen. Aan de Grebbeberg ligt ons nationale Kerkhof. Daar vond de enige slag plaats in 1940. Dicht bij Wageningen staat het hotel De Wereld. Daar eindigde de oorlog met de nederlaag van de bezetter. 't Is alsof zich een cirkel sluit; alsof de band die Neerlands volk samenhield, de band, die wij onafhankelijkheid noemen, daar in 1940 kapot sprong en in 1945 weer aaneen werd gesmeed. Opdat zij, die na ons zullen komen en geen bezetting en oorlog hebben gekend, deze droeve tijd van Nederland niet zouden vergeten, zijn deze twee platen gemaakt: de slag aan de Grebbeberg, waar onze vrijheid verloren ging; en de capitulatie te Wageningen, waar hij wederom hersteld werd.Auteur(s): Stan de Reuder Datum publicatie: 1950 Uitgegeven door: M. Stenvert & Zoon Uitgevers te Meppel - Apeldoorn Aantal pagina's: 37 blz. - Onkruud vergoat niet! - Een druk mannetje op de Duivelsberg
Begeleidende tekst opgesteld door de schrijver(s)/uitgever:
Uitgebreider overzicht van de slag op de Grebbeberg met speciale aandacht voor enkele officieren die in mei 1940 het commando voerden [Citaat: "Maar ik heb een grote bewondering voor Landzaat, die doelbewust de dood heeft opgezocht. Als alle officieren en soldaten op de Grebbeberg van zijn kaliber waren geweest, dan stonden de Duitsers er nu nog (overigens ook geen opwekkende gedachte..."], enkele foto's en de tekst van het Grebbelied.Auteur(s): Koen Donker van Heel Datum publicatie: 1997 Uitgegeven door: Uitgeverij Het Doordraavende Paard te Leiden Aantal pagina's: 36 blz.
